I dërguari i posaçëm amerikan për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar, tha në një intervistë me programin në gjuhën serbe të Zërit të Amerikës se Shtetet e Bashkuara janë të shqetësuar për faktin se qeveria e Kosovës nuk po i trajton si partner dhe nuk po punojnë për sigurinë rajonale.
Zëri i Amerikës: Si e komentoni zhvillimin e fundit në dialog ku zyrtarët e Kosovës refuzuan të marrin pjesë në takimin që i dërguari i posaçëm Miroslav Lajçak ka thirrur për të diskutuar çështjen e dinarit?
Gabriel Escobar: Mendoj se jemi ende në fazën e diskutimit nëse dikush do të shkojë apo se kush do të shkojë. Pra, kuptimi im ishte se nuk ka konsideratë nga pala e Kosovës se ata do të dërgojnë një përfaqësues për të diskutuar çështjen e dinarit. Pra, ne ende shpresojmë t’i bindim ata të marrin pjesë të martën.
Zëri i Amerikës: Shtetet e Bashkuara të Amerikës e kanë kritikuar shumë herë Kosovën për mënyrën se si ajo zbatoi politikën e re për dinarin. Por përveç retorikës së ashpër, a ka pasoja praktike për qeverinë e Kurtit?
Gabriel Escobar: Shikoni, nuk dua të hyj në atë se cilat janë të gjitha pasojat, por, e dini, mendoj se deklaratat tona publike janë tregues se si po shkojnë marrëdhëniet në nivel diplomatik dhe politik. Pra, ne jemi të shqetësuar për faktin se qeveria e Kosovës nuk po na trajton si partner. Ata nuk po konsultohen me ne. Ata nuk po punojnë me ne për sigurinë rajonale. Dhe më e rëndësishmja, ata po bëjnë gjëra që në dukje po dëmtojnë dialogun në të cilin Shtetet e Bashkuara janë angazhuar plotësisht.
Zëri i Amerikës: Por si ndodh në jetën praktike? A do të ndalin Shtetet e Bashkuara mbështetjën për Kosovën në bashkësinë ndërkombëtare? A ka ndonjë pasojë të tillë që po ndodh tani?
Gabriel Escobar: Mendoj se ambasadori (amerikan në Prishtinë Jeff) Hovenier e ka thënë më së miri kur tha, kjo e ndërlikon kapacitetin tonë për të ndihmuar Kosovën të integrohet në komunitetin transatlantik. Pra, sa herë që flasim për Kosovën me partnerët e tjerë, veçanërisht me ata që nuk e njohin, shqetësimet e tyre janë se Kosova nuk po bën atë që kërkohet nga dialogu i lehtësuar i Bashkimit Evropian, që përfaqëson të gjithë Bashkimin Evropian, dhe pse duhet të ecin përpara. Pra, me fjalë të tjera, na e bën shumë të vështirë që të jemi në gjendje të mbështesim Kosovën për shumë gjëra, duke përfshirë NATO-n, kandidaturën për Bashkimin Evropian, Këshillin e Evropës dhe një sërë organizata tjera. Kështu që nuk është se duhet të vendosim çfarë lloj pasoja, pasojat janë të vetëkuptueshme.
Zëri i Amerikës: A ishte kjo politikë e re për dinarin pjesë e dialogut më parë, a ishte diskutuar më parë me Beogradin sepse një përshtypje që po krijohet këtu është se Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian po kritikojnë mënyrën e papritur të zbatimit të politikës, por jo vetë politikat. Pra, a ishte planifikuar të ndodhte gjithsesi në një moment? A është diskutuar me Beogradin?
Gabriel Escobar: Po, kishte dy gjëra në lidhje me të. Njëra është se Asociacioni, i cili është detyrim ligjor dhe nga qëndrimi ynë duhet të zbatohet, përfshin zgjidhjen e çështjes së transferit të dinarit në mënyrë transparente elektronike sipas ligjeve të Kosovës. Kështu që ne e mbështesim atë. Pra me fjalë të tjera, ky është një problem që do të ishte zgjidhur me Asociacionin. Tani ne kemi disa shqetësime për këtë: njëri është natyra e papritur e ndryshimit të ligjeve. Pra, institucionet përgjegjëse nuk i befasojnë qytetarët e tyre me ndryshime administrative që do të prishin jetën e përditshme. Pra, imagjinoni nëse shërbimi ynë i të ardhurave të brendshme do të vendoste një ditë se do të ndryshonte sistemin e taksave pa asnjë udhëzim dhe pa paralajmërim, kjo do të krijonte trazira të jashtëzakonshme për bizneset amerikane. Së dyti, ata nuk kanë kontaktuar komunitetin e prekur. Pra, është një grup njerëzish që varen nga pagesat sociale nga Serbia, të cilët papritur befasohen nga kjo dhe nuk ka pasur asnjë komunikim, nuk ka pasur komunikim me ta nga Kosova. E treta është se Kosova nuk ofroi alternativa qeveritare. Me fjalë të tjera, ambasada jonë është kontaktuar nga disa persona, duke përfshirë një grua në veçanti e cila varet 100 për qind nga pagesat sociale për të rritur djalin e saj me aftësi të kufizuara, i cili nuk ka kapacitet për të udhëtuar në Serbi për të marrë para dhe ato para i duhen për të mbështetur djalin e saj, i cili nuk ka asnjë alternativë. Pra, Kosova nuk ka ofruar asnjë alternativë qeveritare. Kosova hodhi poshtë përpjekjet e Quintit, përfshirë Shtetet e Bashkuara, për të ofruar ndihmë teknike për të gjetur një mekanizëm pagese që do të ishte transparent dhe elektronik, por që nuk do të paragjykonte jetën e njerëzve që i marrin këto. Pjesa e fundit është, në samitin në Shkup, gjashtë vendet diskutuan zhvillimin e një plani pagese që do të ishte në përputhje me Bashkimin Evropian dhe do të zbatohej për të gjashtë vendet. Pra, me fjalë të tjera, gjithçka që duhej të bënin ishte të prisnin dhe do të merrnin një sistem transparent. Pra, është e vështirë të mos e shikosh këtë vendim dhe ta kritikosh.
Zëri i Amerikës: A ishte Beogradi i informuar për këtë vendim?
Gabriel Escobar: E di që ata nuk ishin të informuar për këtë sepse ne nuk ishim të informuar.
Zëri i Amerikës: A jeni të kënaqur me mënyrën se si Serbia po e përmbush detyrimin e saj në kuadër të dialogut dhe cila është gjëja e radhës që pritet nga Beogradi?
Gabriel Escobar: Dua të them se Beogradi ka disa pritshmëri shumë të qarta nga dialogu, dhe ata kanë bërë disa gjëra, duke përfshirë pranimin e targave dhe pranimin e dokumenteve doganore. Ajo që ne duam nga Serbia është ta bëjë atë të pakthyeshme dhe formale duke e futur atë në legjislacion apo rregullore. Kjo pritet nga Serbia. Por përveç kësaj, ka disa gjëra që Serbia ka premtuar se do t’i bëjë dhe që nuk i ka bërë, duke përfshirë mbajtjen përgjegjës të njerëzve që ishin bashkëpunëtorë në sulmin në Bansjkë më 24 shtator. Kjo është shumë e rëndësishme. Nuk është pjesë e dialogut, por është shumë e rëndësishme për pajtimin rajonal. Pra, ne kemi disa pritshmëri për Serbinë.
Zëri i Amerikës: A do të pajtoheni me ndihmës sekretarin (Jim) O’Brien se duke njohur dokumentet doganore dhe targat, Serbia ka bërë dy hapa të rëndësishëm drejt njohjes së Kosovës. A do të pajtoheni me atë lloj përshtypjeje se Serbia po i bën këto hapa foshnjeje ose përparimin e ngadalshëm drejt normalizimit dhe njohjes së Kosovës?
Gabriel Escobar: Po, do të pajtohesha me Jim (O’Brien) dhe ai ka të drejtë për këtë. Tani, ajo që duam është që ato të jenë të përhershme dhe duam që ato të jenë formale.
Zëri i Amerikës: Siç e dini Parlamenti Evropian ka miratuar së fundmi rezolutën që kërkon një hetim ndërkombëtar të pavarur të parregullsive në zgjedhjet serbe, të cilat, meqë ra fjala, janë dokumentuar edhe nga ODIHR dhe vëzhguesit vendas. Pra, a qëndrojnë Shtetet e Bashkuara me aleatët e tyre evropianë për këtë çështje duke kërkuar hetim të pavarur?
Gabriel Escobar: Ajo që ne po kërkojmë është se raporti ODIHR-it ishte mjaft i plotë dhe ishte mjaft i drejtë. Dhe ajo që thamë është se ODIHR, ai raport, të cilin tashmë e kemi thënë se qëndrojmë pas dhe e mbështesim, bën disa rekomandime shumë të qarta dhe ka theksuar disa mangësi shumë të qarta në procesin zgjedhor në Serbi. Pra, qëndrimi ynë është që ato duhet të rregullohen dhe ato duhet të rregullohen para zgjedhjeve të ardhshme, qofshin ato kombëtare apo komunale.
Zëri i Amerikës: Por a e mbështesin Shtetet e Bashkuara Parlamentin Evropian në kërkesën e tij?
Gabriel Escobar: Parlamenti Evropian është një organizatë e ndryshme që është e pavarur në mandatin e tij nga Bashkimi Evropian, Komisioni Evropian, Këshilli Evropian. Pra, angazhimi jonë ka qenë përmes Quint dhe me ODIHR-it. Ne nuk patëm asnjë kontribut në atë rezolutë. Por ne ndajmë shqetësime të ngjashme që raporti i ODIHR-it vuri në dukje disa mangësi që duhen korrigjuar në lidhje me këto shqetësime.
Zëri i Amerikës: A mundet qeveria e ardhshme serbe të jetë partner legjitim i SHBA-së, duke pasur parasysh se rezultatet e zgjedhjeve u kontestuan nga institucionet e BE-së si Parlamenti Evropian, opozita serbe dhe një pjesë e popullit serb?
Gabriel Escobar: Mendoj se e rëndësishme është që në Serbi ka një proces ligjor ku opozita zgjeron shqetësimet e saj. Ne duam që ato institucione të bëjnë punën e tyre dhe t’i marrin seriozisht ato ankesa. Por duke ecur përpara, cilado qeveri që të formohet, presim që ajo qeveri të forcojë institucionet demokratike brenda Serbisë, të vazhdojë të ecë në dialog dhe të vazhdojë të ecë në drejtim të integrimit evropian. Dhe unë mendoj se këto janë aspirata për të gjithë popullin e Serbisë dhe për të gjithë spektrin, me përjashtim të një pakice të vogël në të djathtën ekstreme të spektrit politik, e cila, meqë ra fjala, doli shumë keq në zgjedhje.
Zëri i Amerikës: Pra, cilat janë pritshmëritë e SHBA-së nga qeveria e re në Serbi, përveç asaj që thatë ju, por që do të thotë më shumë si mendim i politikës së jashtme? Pra, duke marrë parasysh që partitë kryesore të krahut të djathtë, pro ruse mbeten jashtë parlamentit, a prisni që qeveria e re mund të vendosë sanksione ndaj Rusisë, të jetë më pro perëndimore?
Gabriel Escobar: Së pari, po, dua të them, ne do të donim që qeveria e re të vazhdojë rrugën e saj drejt integrimit evropian, që do të thotë orientim drejt perëndimit. Ne gjithmonë kemi thënë se mendojmë se është një ide e mirë që Serbia të vendosë sanksione ndaj Rusisë dhe ne besojmë se qëndrueshmëria rajonale përfshin ecjen përpara në dialog. Absolutisht do të kemi disa pritshmëri nga qeveria e re dhe do të kemi disa aspirata edhe për marrëdhëniet tona me qeverinë e re.
Zëri i Amerikës: Si do ta vlerësonit ndikimin aktual rus në Serbi? A do të thoni se është më i fortë apo më i dobët duke krahasuar, le të themi, me dy vjet më parë kur filloi lufta në Ukrainë?
Gabriel Escobar: Ndikimi i Rusisë në Serbi është ende mjaft i fortë, në Serbi ende gëzon njëfarë mbështetjeje popullore, ka disa politikanë, madje edhe brenda kësaj qeverie që janë shumë pro rusëve dhe ka shumë e shumë njerëz që kanë qenë mjaft të padobishëm në atë marrëdhënie. Ky nuk është një reflektim për të gjithë qeverinë. Por unë do të thosha se ka disa njerëz, duke përfshirë ish-drejtorin e BIA, i cili ishte jashtëzakonisht, hapur dhe me krenari mbështetës për Rusinë dhe atë që ata po bëjnë në Ukrainë.
Zëri i Amerikës: A mendoni se zoti (Aleksandar) Vulin do të jetë pjesë e një qeverie të ardhshme?
Gabriel Escobar: Unë nuk mendoj se ai ishte i vetmi që ishte pro rusë.
