Vazhdueshmëria e Biznesit dhe Rimëkëmbja nga Katastrofat
Nga Elira Cukalla*/Me fillimin e epokës digjitale, sistemet kompjuterike luajnë një rol të rëndësishëm në disa drejtime, si në informimin e qytetarëve për shërbimet e ofruara në distancë nga institucione apo biznese të ndryshme, ashtu dhe në analizat e detajuara të të ardhurave dhe shpenzimeve, apo statistikave të ndryshme mbi të cilat bazohet vendimmarrja.
Sot, është e mundur që në disa mënyra dhe në çdo kohë, informacioni i çdo institucioni apo biznesi, lidhur me shërbimet e ofruara prej tij, të ruhet, dublohet dhe transmetohet në sisteme dytësore (backups), nga ku institucionet mund të përfitojnë me lehtësi kthimin e informacionit dhe të dhënave në rast fatkeqësie për të siguruar mbarëvajtjen e proceseve kritike të punës apo gjithë funksionaliteteve në tërësi.
Rëndësia e zhvillimit të një plani për vazhdimësinë e punës ndryshon sipas rëndësisë së institucioneve, duke pasur parasysh ndikimin që ka tek mbarëvajtja e punës një Banke, Kompani Fluturimi apo çfarëdo biznesi, i cili gjeneron të ardhura në çdo minutë të tij, nuk mund të jetë i njëjtë me impaktin financiar të një institucioni cili të dhënat i ruan në programe të thjeshta dhe që nuk ka si qëllim krijimin dhe gjenerimin e të ardhurave.
Në mënyrë të pashmangshme, ruajtja e këtyre të dhënave, kthimi i tyre nga sisteme paralele apo dytësore, për rivënien në funksion të biznesit dhe ofrimin e shërbimeve të tij në vazhdimësi, realizohet dhe konsiderohet si përgjegjësi e specialistëve të teknologjisë së Informacionit. Sistemet kompjuterike dhe llojshmëria e tyre rriten dhe sofistikohen me shpejtësi, por çdo njëri prej tyre bashkëjeton me rrezikun e ndërprerjes(ve) të shërbimit për të cilin ato janë ndërtuar, që mund të vijë si rezultat i katastrofave natyrore, por edhe dëmtimeve të qëllimshme nga vetë njeriu. Do të nevojitej shumë kohë, që të rifillojë operacionalisht funksionimi i institucioneve pas një fatkeqësie nëse nuk ka një plan funksional të vazhdimësisë se biznesit.
Çfarë është Vazhdueshmëria e Biznesit (BCP) dhe Rimëkëmbja nga Katastrofat (DRC)
Plan i Vazhdueshmërisë së Biznesit dhe Plan i Rimëkëmbjes nga Katastrofat, janë terma që nuk kanë të njëjtin kuptim, por plotësojnë dhe funksionojnë me njëri tjetrin.
Në trajtën e një përkufizimi:
Plani i Vazhdimësisë së Biznesit (BCP) është një grup procesesh që kanë të bëjnë me planifikimin, testimin dhe rivënien në funksion të shërbimeve të institucionit pas një ndërprerje nga katastrofat. Në këtë plan përshihen dhe dokumentohen reagimet në situata emergjente, si dhe politika, procedura, praktika dhe mënyra se si do të funksionojë institucioni dhe ofrimi i shërbimeve të tij.
Plani i Rimëkëmbjes nga Katastrofa, është një sërë procesesh që i shërbejnë rikthimit dhe funksionimit të programeve kompjuterike, të dhënave si dhe të pajisjeve fizike të nevojshme për një performancë normale të funksioneve kritike të një institucioni, shoqërie apo biznesi, në rastin e një fatkeqësie natyrore apo të shkaktuar nga vetë njeriu.
Një planifikim i vazhdimësisë dhe rikuperim nga fatkeqësia për institucionet publike mund të rezultojë jo efektiv me mungesën e bashkëveprimit ndërmjet institucioneve këshillimore dhe institucioneve përfituese të këtij shërbimi. Agjencia Kombëtare e Shoqërisë së Informacionit –AKSHI është i vetmi organ teknik – këshillimor, për mbarëvajtjen dhe bashkërendimin e projekteve të Teknologjisë së Informacionit që zhvillohen nga institucionet publike shqiptare, mbështetur në aktet ligjore lidhur me funksionimin e tij.
Zhvillimet teknologjike shoqërohen me rreziqe të pashmangshme lidhur me sigurinë, ndërprerjen dhe mundësinë e mbivendosjes së shërbimeve.
Ilustruar me shembull: Drejtoria e Përgjithshme e Gjendjes Civile, është një nga institucionet që ka prokuruar përmirësimin e infrastrukturës aktuale të serverëve si dhe një sistem dytësor për rikuperimin nga fatkeqësia në vitin 2015 me një fond të përllogaritur në vlerën 178,829,690 lek pa TVSH. AKSHI ka miratuar specifikimet teknike të përgatitura nga DPGJC, duke miratuar në këtë mënyrë dhe vendndodhjen e pajisjeve fizike të reja të sistemit dytësor server, storage etj. Këto pajisje do të montohen, instalohen konfigurohen në Qendrën e të dhënave Qeveritare, e vetmja në vend, që ndodhet nën administrimin dhe monitorimin e AKSHI-t. Nga ana tjetër, AKSHI ka iniciuar ndërtimin e rikuperimit nga fatkeqësia për disa institucione dhe aktualisht ka ngritur një sistem për rikuperimin nga fatkeqësia për llogari të Gjendjes Civile me fond limit 44,820,000 lekë pa TVSH. Kjo do të thotë se, Gjendja Civile rezulton me dy sisteme për rikuperimin nga fatkeqësia ndërtuar në të njëjtin vend. Të dhënat në sistemet e Gjendjes Civile janë shumë të rëndësishme, aq më tepër kur ky sistem ndërvepron me sisteme të tjera, por dy rikuperime në të njëjtin vend është në mospërputhje me të gjitha standardet ndërkombëtare dhe eksperiencat më të mira.
Arsyeja përse këto sisteme nuk ndërtohen në të njëjtin vend, është prania ose ekzistenca e të njëjtit rrezik ndërprerje, madje rreziku i ndërprerjes së sistemit dytësor duhet të jetë domosdoshmërish i ndryshëm nga rreziku i ndërprerjes së sistemit parësor, në mënyrë që fondet e shpenzuara për sistemin dytësor të jenë efektive.
Zhvillimi teknologjik nuk pret, ai ecën shpejt dhe shoqërohet me kosto të mëdha, prandaj KLSH rekomandon që specialistët e teknologjisë në bashkëpunim me organet teknike këshillimore, të analizojnë me profesionalizëm përfitimet dhe dobësitë përpara fillimit të çdo projekti në këtë fushë, për të parandaluar amortizimin moral dhe të realizojë një menaxhim me efektivitet të fondeve.
KLSH rekomandon dokumentimin e saktë dhe me përgjegjësi të procedurave, rregullave dhe standardeve të aplikuara përsa i përket Teknologjisë së Informacionit. Dokumentimi formal nuk tregon që sistemet funksionojnë siç duhet, por mungesa dokumentare tregon për mangësi thelbësore në planifikim, zhvillim dhe funksionimin e sistemeve të Teknologjisë së Informacionit, si dhe shmangie nga përgjegjësitë.
*Audituese, KLSH
