BBC / Science Focus: Sistemi Diellor kërcënohet me një vd*kje të tm*rrshme

Eklipsi i plotë diellor mund t’i lërë përshtypje spektatorëve këtë javë, por shikuesit duhet të kenë kujdes: ata do të shikojnë (nëpërmjet specifikimeve të sigurisë) fytyrën e vdekjes. Kjo për shkak se shkencëtarët tani kanë gjetur se si Sistemi Diellor ka të ngjarë të arrijë fundin e tij, në duart e vetë Diellit tonë .

Pra, çfarë mendojnë ata se do të ndodhë? Sipas studimit, të botuar në revistën Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (MNRAS), pjesë të Sistemit Diellor do të thithen nga një yll xhuxh i bardhë, do të shtypen dhe do të bluhen në një pluhur të imët. Yjet e xhuxhëve të bardhë janë faza e fundit e jetës së një ylli, pasi atij i mbaron karburanti dhe nuk ka masë të mjaftueshme për t’u bërë një vrimë e zezë.

Konkretisht, ata mendojnë se kjo është ajo që do të ndodhë me asteroidët dhe hënat rreth Marsit dhe Jupiterit. Ata do të copëtohen dhe do të pluhurosen nga graviteti i Diellit, i cili deri atëherë do të jetë bërë një xhuxh i bardhë.

Sa i përket Tokës, ata mendojnë se Dielli do ta gëlltisë atë përpara se të bëhet një yll xhuxh i bardhë, kur të fillojë copëtimi.

Ekipi i shkencëtarëve nga Universiteti i Warwick arriti në këtë përfundim, duke vëzhguar se çfarë ndodhi me trupat qiellorë (asteroide, hëna dhe planetë) që kalojnë afër tre xhuxhëve të bardhë.

Për 17 vjet ata analizuan ato që quhen ‘tranzite’: kur shkëlqimi i yjeve xhuxh të bardhë zbehet sepse objektet në një orbitë të qëndrueshme kalojnë përpara tyre. Kur një trup qiellor rrotullohet rreth një ylli xhuxh të bardhë, këto ‘zhvendosje’ janë të parashikueshme.

Kur një trup qiellor i afrohet shumë një xhuxhi të bardhë, graviteti i madh i yllit i copëton ato duke i kthyer në copa mbeturinash gjithnjë e më të vogla dhe duke e bërë të pashmangshme një vdekje katastrofike. Ekipi i plotë i diellit që shpërfaqi spektaklin e tij më 8 prill 2024 në rrugëkalim SHBA, Meksikë dhe Kanada, zbuloi se, ndryshe nga tranzitet e trupave në një orbitë të qëndrueshme, lëvizja e mbeturinave ishin në formë të çuditshme dhe kaotike, duke sugjeruar se mbeturinat po gllabëroheshin.

Në anën e ndritshme, kur xhuxhët e bardhë gëlltitin këto mbeturina, studiuesit janë në gjendje të tregojnë se nga çfarë materiali është bërë planeti (ose trupi tjetër qiellor).

“Fakti i thjeshtë që ne mund të zbulojmë mbeturinat e asteroidëve, ndoshta hënave apo edhe planetëve që rrotullohen rreth një xhuxhi të bardhë, çdo dy orë është mjaft shqetësues,” tha autori i studimit, Prof Boris Gaensicke , “por studimi ynë tregon se sjellja e këtyre sisteme mund të evoluojnë me shpejtësi, brenda pak vitesh.

“Ndërsa ne mendojmë se jemi në rrugën e duhur në studimet tona, fati i këtyre sistemeve është shumë më kompleks sesa mund të kishim imagjinuar ndonjëherë.”

https://www.sciencefocus.com/news/solar-system-death

BBC, Science Focus / Noah Leach

Albert Vataj / Koha Jonë