Parajsat fiskale për korporatat – Pesë shtete europiane gjenden në dhjetë vendet e para

Zvicra, Holanda, ishulli Jersey, Irlanda dhe Luksemburgu janë ndër juridiksionet kryesore në botë që inkurajojnë abuzimin me taksat e korporatave. Pesë nga dhjetë parajsat fiskale më të përdorura nga kompanitë shumëkombëshe për të paguar më pak taksa janë pikërisht në Evropë. Këto vende janë ndër juridiksionet më të mira në botë që lehtësojnë abuzimin me taksat nga korporatat e mëdha. Krahasuar me vitin 2021, situata në Europë është përkeqësuar me hyrjen e Irlandës në dhjetë parajsat kryesore fiskale në rang global.

Në krye të renditjes janë sërish tre territore jashtë Mbretërisë së Bashkuar: Ishujt e Virgjër Britanikë në vendin e parë, Ishujt Kajman në vendin e dytë dhe Bermuda në vendin e tretë. Pasuar nga Zvicra në vendin e katërt dhe Singapori në të pestin. Më pas vijnë me radhë Hong Kongu, Holanda, Jersey, Irlanda dhe Luksemburgu.

Ka shumë parajsa fiskale që konfirmohet, por edhe disa të reja në indeksin e parajsës tatimore të korporatave të përpiluar nga organizata joqeveritare, Tax Justice Network, apo Rrjeti i Drejtësisë Tatimore, e cila prej vitesh skanon parajsat fiskale në mbarë botën dhe monitoron efektet e tyre në ekonomi. Sipas ekspertëve të organizatës, 2/3-at e abuzimeve tatimore që ndodhin çdo vit në mbarë botën kryhen nga korporatat shumëkombëshe që transferojnë fitimet e tyre jashtë vendit. Pjesa e mbetur e shkeljeve shkaktohet nga individë që fshehin financat e tyre në të ashtuquajturat parajsa “offshore”.

Një fakt i habitshëm në studimin e Tax Justice Network është se 44.6% e investimeve të huaja direkte të kryera nga kompanitë shumëkombëshe janë kryer në 10 vendet e para të listës, nga 70 vendet të monitoruara në total. Një përqindje shumë e lartë. sepse pothuajse gjysma e investimeve të kompanive të mëdha kalojnë nëpër dhjetë parajsat kryesore fiskale në tokë.

Analistët e Tax Justice Network vlerësojnë se pothuajse gjysma e investimeve të huaja direkte që kryhen çdo vit janë “investime fantazmë”. Këto janë fonde që në fakt nuk hyjnë në ekonominë shtetërore. Një taktikë për të lëvizur financimin dhe për të paguar më pak taksa.

Tax Justice Network llogarit se 70 juridiksionet e përfshira në Indeksin e Parajsës Tatimore të Korporatave përfaqësojnë 86.67% të të gjitha investimeve të huaja direkte globale. Shtetet e Bashkuara kanë peshën më të madhe me 13.5%, ndjekur nga Holanda me 9.6% dhe Luksemburgu me 7.6%.

Ishujt e Virgjër Britanikë, Ishujt Kajman dhe Bermuda, që është rrjeti britanik i parajsave fiskale, mbeten kërcënimi më i madh për arkat publike të shteteve të tjera. Tre parajsat fiskale të Mbretërisë së Bashkuar në Indeksin e Parajsës Tatimore të Korporatave arritën rezultatet më të këqija të mundshme (100 nga 100) në të 18 treguesit e përdorur për të vlerësuar ligjet e vendeve.

Ishujt e Virgjër Britanikë dhe Kajman aktualisht nuk vendosin taksa të korporatave ndërsa Bermuda ka një version të lehtë të tatimit mbi të ardhurat që zbatohet vetëm për kompanitë që janë pjesë e një grupi shumëkombësh me të paktën 750 milionë euro qarkullim të konsoliduar. Të treja juridiksionet gjithashtu nuk vendosin tatim në burim për dividentët në dalje, nuk kanë rregulla kundër abuzimit tatimor dhe nuk kërkojnë regjistrimin dhe publikimin e llogarive të kompanive. Këto janë vetëm disa nga praktikat që kontribuojnë në rezultatet ekstreme të këtyre tre juridiksioneve në treguesit e indeksit.

Rrjeti britanik i parajsave fiskale është përgjegjës për 1/3-ën e rreziqeve të abuzimit me taksat e korporatave, por – pavarësisht kësaj – është klasifikuar si “jo i dëmshëm” nga OECD.

Ekspertët e Tax Justice Network vlerësojnë se shtetet në rang global humbasin 84 miliardë dollarë në vit nga taksat e korporatave për shkak të kompanive shumëkombëshe që përdorin Mbretërinë e Bashkuar dhe parajsat e saj fiskale për të paguar më pak taksa. Kjo humbje vjetore rritet në 169 miliardë dollarë nëse përfshihen edhe shmangiet e taksave nga individë të pasur që përdorin Mbretërinë e Bashkuar dhe parajsat e saj.

Vendet e Bashkimit Europian janë gjithashtu përgjegjës për 1/3-ën e abuzimit me taksat e korporatave, ndërsa për vendet afrikane përqindja ndalon në 4% dhe për vendet e Amerikës Latine në 3%.

Shumë shtete të Bashkimit Europiane kanë bërë përmirësime në rregullat për honoraret dhe komisionet për shërbimet mes kompanive, duke e bërë më të vështirë për shumëkombëshet që të shfrytëzojnë këto pagesa për të paguar më pak taksa. Ndër përmirësimet më të rëndësishme, kërkimi Tax Justice Network nxjerr në pah vende si Belgjika, Danimarka, Italia dhe Portugalia. Në të kundërt, vendet që janë ngjitur në renditje kanë prirje të dobësojnë ligjet e tyre kundër teknikave të veçanta të abuzimit me taksat e korporatave. Disa nga përkeqësimet më të mprehta u vunë re në Brazil, Poloni dhe Meksikë.

Honoraret dhe tarifat e shërbimit janë llojet kryesore të të ardhurave të përdorura nga grupet shumëkombëshe për të planifikuar shpenzimet e tyre tatimore. Fitimet nga shitja e mallrave dhe shërbimeve palëve të treta ose nga nxjerrja e burimeve natyrore zakonisht janë të vështira për t’u transferuar: ato shfaqen në llogaritë e shoqërisë së grupit që ushtron aktivitetin.

Duke i detyruar këto kompani të paguajnë dhe të zbresin nga taksat shuma të mëdha në formën e honorareve dhe tarifave të shërbimit për filialet e tjera në juridiksione me taksa të ulëta, korporatat shumëkombëshe i zhvendosin fitimet me taksa të larta në fitime me taksa të ulëta. Kjo praktikë mund të kufizohet vetëm duke vendosur kufizime në përdorimin e zbritjeve brenda grupit për honoraret dhe shërbimet. Por ka pak vende që i imponojnë ato në mënyrë efektive, theksojnë ekspertët e rrjetit.

Megjithatë, përmirësimet e regjistruara në Belgjikë, Danimarkë, Itali dhe Portugali u minuan nga boshllëqet e mëdha të gjetura në rregullat e direktivës së BE-së kundër shmangies së taksave për kompanitë e huaja. Më i dukshëm është një boshllëk i cili kërkon që shtetet të përjashtojnë një kompani shumëkombëshe nga rregullat, nëse ajo mund të demonstrojë se marrëveshjet e saj tregtare nuk janë marrëveshje “krejtësisht artificiale” të krijuara për të paguar më pak taksa. Por direktiva nuk jep udhëzime se si të vlerësohet se çfarë është artificiale dhe çfarë jo, duke i lejuar kompanive shumëkombëshe të përdorin të njëjtat metoda që kanë përdorur për dekada me radhë.

Në përgjithësi, vendet e BE-së me më shumë përjashtime në zbatimin e rregullave për kompanitë e huaja priren të marrin një pozicion më të lartë në indeks sesa vendet me më pak përjashtime.

Nuk është rastësi që Irlanda u rendit e 9-ta në indeks, duke hyrë për herë të parë në top 10. Rritja e Irlandës është kryesisht për shkak të mungesës së ndryshimit në ligjet e saj kundër abuzimit me taksat, gjë që e ka bërë atë të mbetet prapa vendeve të tjera në indeks. Në fillim të shtatorit, Gjykata e Drejtësisë së Bashkimit Europian e dënoi Apple që t’i paguante Irlandës 13 miliardë euro plus interest në formën e taksave të papaguara nga viti 2003 deri në 2013, vite në të cilat ajo kishte përfituar nga një regjim tatimor preferencial.

Kështu, ndërsa Irlanda vazhdon të ketë disa nga rezultatet më të këqija në të gjithë treguesit e indeksit midis vendeve të BE-së, së bashku me Qipron, shumica e anëtarëve të tjerë kanë njohur rezultate të përmirësuara.

Sipas një raporti të Tax Justice Network të vitit 2023, shtetet do të humbasin 4.8 trilion dollarë në rang global në parajsat fiskale gjatë 10 viteve të ardhshme, të cilat mbeten një kërcënim, pavarësisht të gjitha përpjekjeve për t’i dobësuar.

Lidion Kulla / SCAN