Provohen tezat e Prof. Coon mbi Gegët

Nga Ndrek Gjini

MA, University of Galway

Verifikimi i Teorive të Prof. Coon përmes studimeve moderne, matjeve të fundit dhe ADN-së

Gjatësia trupore e popullsisë në Ballkanin Perëndimor, veçanërisht në rajonin e Alpeve Dinarike, ka qenë objekt i studimeve antropologjike për më shumë se një shekull. Një studim i fundit ka konfirmuar me të dhëna konkrete nga ADN -ja atë që antropologu i njohur amerikan Prof. Carleton S. Coon kishte pohuar në veprën e tij të njohur “The Mountains of Giants” (Malet e Gjigantëve).

Punimi i Coon tek “The Mountains of Giants” (Malet e Gjigantëve) konkludonte se popullsia e këtyre rajoneve është ndër më të gjatat në botë, dhe studimet moderne i kanë mbështetur këto pohime me matje të sakta dhe analiza shkencore.

Historiku i Studimeve: Carleton Coon dhe “Malet e Gjigantëve”

Prof. Carleton Coon, një nga antropologët më të shquar të shekullit të 20-të, bëri një punë të madhe në dokumentimin e karakteristikave fizike të popullsisë në Ballkanin Perëndimor. Në librin e tij “The Mountains of Giants”, Coon përshkruan malësorët e rajonit të Dinarikëve si njerëz me trup të gjatë dhe fizik të fuqishëm, duke argumentuar se këto karakteristika janë rezultat i një kombinimi faktorësh gjenetikë dhe mjedisorë. Coon pohonte se gjatësia e madhe e kësaj popullsie ishte një veçori e trashëguar që kishte mbijetuar për shekuj me radhë në këtë rajon të izoluar gjeografikisht.

Gjetjet Kryesore të Studimeve Moderne

Studimi i fundit mbi antropometrinë në Ballkanin Perëndimor përfshin matjet e 47,158 individëve nga periudha 2010–2018, duke mbuluar Bosnjë dhe Hercegovinën, Kroacinë, Malin e Zi, dhe Kosovën. Këto të dhëna ofrojnë një pasqyrë të detajuar të variacioneve rajonale në gjatësinë trupore dhe përforcojnë vëzhgimet e Coon.

Në këtë studim, mesatarja e gjatësisë trupore për të rinjtë në Malin e Zi është 182.9 cm, duke i renditur ata ndër më të gjatët në botë. Rajoni i Dalmacisë, veçanërisht, shënon mesataren më të lartë, me 183.7 cm. Ky brez i gjatësisë së jashtëzakonshme trupore shtrihet nga bregdeti i Dalmacisë përmes Hercegovinës deri në pjesën qendrore të Malit të Zi, duke krijuar një zonë unike antropologjike që përputhet me përshkrimet historike të Coon.

Analiza Rajonale dhe Anomalitë e Shënuara

Një nga zbulimet më interesante të studimit është ekzistenca e dy anomalive rajonale me lartësi mesatare mbi 185 cm. Njëra nga këto anomali përqendrohet rreth Shiroki Brijeg në Hercegovinën Perëndimore dhe Dalmacinë Qendrore, ndërsa tjetra ndodhet në Malin e Zi Qendror, në komunat e Kolašinit dhe Šavnik. Këto të dhëna janë në përputhje të plotë me vëzhgimet e Coon, i cili kishte identifikuar këto zona si vende ku gjatësia e madhe trupore ishte më e theksuar.

Coon kishte vënë re se malësorët e këtyre rajoneve ishin të njohur për fizikun e tyre të gjatë dhe të fuqishëm, një karakteristikë që ai e lidhi me ndikimet e forta gjenetike dhe kushteve të vështira mjedisore që mundësonin mbijetesën e njerëzve të fuqishëm dhe të gjatë. Studimet moderne e përforcojnë këtë lidhje, duke sugjeruar se gjatësia e jashtëzakonshme trupore është një veçori e qëndrueshme e kësaj popullsie, e ndikuar nga faktorët gjenetikë dhe mjedisorë.

Hipoteza Gjenetike dhe Faktorët Ndikues

Coon argumentoi se një nga faktorët kryesorë që ndikon në gjatësinë e madhe të popullsisë në rajonin e Dinarikëve është gjenetika. Ai sugjeroi se një haplogrup specifik, Y I-M170, mund të jetë përgjegjës për këtë veçori. Studimet e fundit dhe matjet e kryera e mbështesin këtë hipotezë, duke treguar se ky haplogrup është i pranishëm në përqindje të larta në rajon dhe ka ndikuar ndjeshëm në trashëgiminë fizike të popullsisë.

Përveç gjenetikës, faktorët mjedisorë, si niveli i zhvillimit socio-ekonomik dhe cilësia e ushqimit, gjithashtu luajnë një rol të rëndësishëm. Coon kishte vënë në dukje se dieta e malësorëve, e pasur me proteina dhe produkte të qumështit, mund të ketë kontribuar në gjatësinë e tyre. Edhe pse kushtet socio-ekonomike në rajon ende nuk janë në nivelin optimal, trendi i rritjes trupore tregon se ky faktor mjedisor vazhdon të luajë një rol në zhvillimin fizik të popullsisë.

Verifikimi i Teorive të Carleton Coon përmes të Dhënave Moderne

Studimet e fundit e kanë forcuar pozicionin e Coon si një nga pionierët e studimeve antropologjike në Ballkanin Perëndimor. Të dhënat që ai mblodhi dhe analizoi në fillim të shekullit të 20-të janë mbështetur dhe përforcuar nga studimet moderne, matjet dhe analizat e AND-së, duke vërtetuar se përshkrimet e tij mbi popullsinë e Dinarikëve ishin të sakta dhe të bazuara në realitete të matshme shkencërisht.

Gjetjet moderne tregojnë për një vazhdimësi të gjatë të veçorive antropometrike të kësaj popullsie, duke sugjeruar se ndikimet gjenetike dhe mjedisore të identifikuara nga Coon kanë qenë konsistente për shekuj me radhë. Ky verifikim shkencor i teorive të Coon jo vetëm që konfirmon punën e tij, por gjithashtu shton një dimension të ri në studimet shkencore antropometrike të popullsisë në këtë rajon unik të Evropës.

Përputhshmëria e të dhënave

Ky studim i fundit i bazuar në analizat e ADN-së dhe matjen e 47,158 individëve nga periudha 2010–2018 përbën një kontribut të rëndësishëm në fushën e antropologjisë dhe gjenetikës, duke verifikuar teoritë e Carleton Coon dhe duke ofruar një analizë të thellë rreth gjatësisë trupore në rajonin e Dinarikëve. Përputhshmëria e të dhënave moderne me teoritë e Coon thekson rëndësinë e studimeve të tij dhe bën të qartë se gjetjet e tij mbi popullsinë e Ballkanit Perëndimor kanë një bazë të fortë shkencore. Kjo shjegon shkencërish rolin dhe ndikimet gjenetike dhe mjedisore në zhvillimin fizik të popullatave dhe hap rrugën për kërkime të mëtejshme në këtë fushë të rëndësishme të studimeve njerëzore.