Serbët injorojnë Holokaustin

Procesi i rehabilitimit për Milan Nedic, lideri i qeverisë kukull të mbështetur nga nazistët gjatë Luftës së Dytë Botërore, i cili është quajtur një kriminel lufte nga komunistët jugosllavë, është caktuar të fillojë më 7 dhjetor në Beograd.

Por paraqitja e kërkesës për rehabilitimin e Nedic nga familja e tij, shkaktuar një protestë në vend.

Jovan Byford, një lektor në Open University në Londër dhe ekspert mbi holokaustin, tha për BIRN se edhe pse qeveria e Nedic nuk u përfshirë direkt në vrasjen e hebrenjve në Serbi, ajo punoi për nazistët për t’i dërguar ata drejt vdekjes.

“Sot nuk ka asnjë pretendon se bashkëpunëtorët serbë ishin drejtpërdrejt përgjegjës për vrasjen e hebrenjve,” tha Byford në një intervistë.

Edhe Dimitrije Ljotic, një lider politik gjatë Luftës së Dytë Botërore i cili bashkëpunoi ngushtë me Gjermaninë naziste dhe udhëhoqi një skuadër famëkeqe ushtarake përgjegjëse për vrasje të shumta të jo serbëve, nuk ishte përgjegjës për vrasjen e hebrenjve të vendit, shtoi ai.

“Ata që urdhëruan vrasjet dhe ata që vranë, kjo ishte politika naziste gjermane dhe askush nuk mund të thotë se Nedic dhe Ljotic ishin përgjegjës,” tha ai.

Por bashkëpunëtorët serbë morën pjesë në një sërë aktivitetesh që çuan në vrasjet e hebrenjve, vazhdoi ao.

“Ata merrnin pasuri, përgatisnin lista të hebrenjve në vend, ndërmerrnin masa kundër hebrenjve që filluan nga momenti kur gjermanët hynë në Serbi,” shpjegoi ai.

Administrata e Nedic monitoronte gjithashtu punën e detyruar dhe ofronte siguri në kampin e përqendrimit Banjica, Beograd. Mendohet se 24,000 persona janë mbajtur në kampin në Banjica nga viti 1941 deri 1944 dhe deri më tani 4,200 të burgosur që u vranë janë identifikuar në mënyrë të besueshme. Mijëra të tjerë gjithashtu u transferuan nga Banjica në kampe të tjera në të gjithë Europën.

“Në një mënyrë, kjo është pjesë e politikës ndaj hebrenjve e cila arriti kulmin në Holokaust,” Byford Said.

Por rehabilitimi i propozuar i Nedicit nuk është problematik vetëm nga pikëpamja e Holokaustit, shtoi ai.

“Ai ishte një udhëheqës i administratës që ishte kundër partizanëve komunistë dhe policia e të cilit kishte një kamp ku ndodhën torturime dhe ekzekutime,” tha ai.

Një problem arsimi

Gjatë qëndrimit të tij në Serbi javën e kaluar, Byford mori pjesë në një program të organizuar nga “Shoah Memorial” me bazë në Paris që ka për qëllim t’i japë mësuesve serbë më shumë njohuri mbi Luftën e Dytë Botërore dhe Holokaustin.

Problemi në Serbi, argumentoi ai, është se nxënësve nuk u mësojnë shumë gjëra mbi Holokaustin.

“Ekziston një konsensus midis profesorëve me të cilët bisedova se ai nuk studiohet mjaftueshëm, duke qenë se në shkollat e mesme ka vetëm një ose dy mësime mbi të. Studimi i tij nuk është prioritet,” shpjegoi Byford.

Nëse nxënësit do të mësojnë më shumë mbi Holokaustin në përgjithësi dhe krimet kundër hebrenjve gjatë kohës së luftës në Serbi, kjo është në dorë të mësuesve, të cilët individualisht zgjedhin të eksplorojnë temën, tha ai.

“Ka shembuj të bukur kur nxënësit organizojnë ekspozita mbi këtë temë, por gjithçka është në një nivel jozyrtar,” vuri në dukje ai.

Mungesa e mësimdhënies për Holokaustin në shkollat në Serbi mund të shihet si pjesë e një fotoje më të gjerë, në të cilën memoralizimi i Luftës së Dytë Botërore keqpërdoret ose manipulohet për avantazh politik.

“Mendoj se politikanët në rajon shpesh i përdorin përkujtimoret për të folur për të tashmen. Ajo që ata rikujtojnë nga ato ngjarje ka gjithmonë lidhe me politikën e përditshme,” tha Byford.

Vendet ku u ekzekutuan hebrenjtë në Beograd janë ende gjysmë të braktisura pavarësisht premtimeve nga ana e autoriteteve për të krijuar përmendore të përhershme.

Që nga rënia e Jugosllavisë, disa administratat kanë thënë se do të ndërtojnë një qendër përkujtimore në vendin e ish- kampit Judenlager Semlin, i njohur gjithashtu si Staro Sajmiste, ku u vranë më shumë se 7,000 gra dhe fëmijë hebrenj. Premtimi më i fundit u bë në prill, por deri më tani s’është bërë asgjë.

Sipas Byford, përpjekjet për ta përdorur Staro Sajmiste për qëllime politike filloi në fund të viteve 1980, kur nacionalistë nga Akademia Serbe e Shkencave dhe Artit bënë një fushatë për të ndërtuar një përkujtimore në nder të serbëve që vdiqën aty.

Edhe pse nacionalistët nuk kishin për qëllim të mohonin se aty u vranë gjithashtu hebrenj, ata po kërkonin të theksonin më shumë viktimat “e tyre” mbi gjithçka, u shpreh ai.

“Rikujtimi i Holokaustit në Serbi është në fakt një mënyrë për të kujtuar viktimat serbe,” tha ai.

BIRN