A do të jetë Mali i Zi “Bjellorusia” e dytë e Europës?

Situata në Bjellorusi vazhdon të përkeqësohet, por Europa së shpejti mund të ketë një tjetër krizë elektorale në periferinë e saj. Në Malin e Zi, dekadat e sundimit të të njëjtit njeri dhe pakënaqësia e përhapur me qeverinë kanë të ngjarë të shkaktojnë trazira të forta.

Kombi i vogël i Ballkanit Perëndimor, i cili aktualisht në pritje të anëtarësimit në BE, ka shkuar drejt votimeve të dielën për një rezultat që shumë besojnë se tashmë është vulosur.

Perëndimi duhet të tregojë kujdes, nëse ata duan të parandalojnë një Bjellorusi të dytë. Me Lukashenkon, strategjia e BE-së ishte të priste nëse gjërat do të shkonin keq. Deklaratat e dobëta menjëherë pas rezultateve i lejuan Lukashenkos të besonte se pozicioni i tij ishte i përjetshëm.

Kjo e inkurajoi atë të shtypte opozitën, në vend që të ndërmerrte reforma demokratike. Përbuzja e tij për popullin e tij, të cilët pretendohet se e votuan në një numër të madh, ishte tronditëse. Ndërsa ai vishej me veshje luftarake dhe i jepte udhëzime policisë së tij për të qëlluar, populli e kuptoi mashtrimin e madh elektoral dhe vjedhjen e zgjedhjeve.

Shumica e parashikuan vjedhjen e zgjedhjeve, dhe atë që do të pasonte. Sidoqoftë, Perëndimi nuk mori asnjë veprim të bashkërenduar për këtë krizë dhe i la njerëzit e Bjellorusisë ta merrnin masa vetë.

Kjo opozitë e paparë në rrugë pasqyron pamundësinë për të zgjedhur një demokraci të vërtetë për gati 30 vjet. Asnjë politikan nuk mbetet kaq popullor për kaq gjatë. Dhe sado i shtypur, opinioni publik nuk është kaq bujare.

I njëjti gabim nuk duhet të bëhet përsëri. Në Malin e Zi, Gjukanovic është akuzuar disa herë për vjedhjen e zgjedhjeve. Hetimet për listën zgjedhore tregojnë praninë e 50,000 votuesve fantazmë në një vend me pak më shumë se 600,000 njerëz.

Gjysma e votuesve të regjistruar janë të shënuar pa adresë. Dhe tani, po shfaqen prova të reja se qytetarëve nga vendet e tjera të Ballkanit u janë dhënë në mënyrë mashtruese kartat e votimit.

Rekursi për masa të dëshpëruara është i kuptueshëm, duke pasur parasysh nivele në rritje të kundërshtimit në vend. Presidenti Gjukanoviç është përballur me dy vjet protesta të mëdha dhe të qëndrueshme.

Janari 2019 pa muaj demonstrata pasi doli një video e një manjati malazez që po i jep paratë e partisë së liderit për të blerë zgjedhjet e vitit 2016.

Këtë vit, miratimi i një ligji të diskutueshëm fetar pa numrin më të madh të protestuesve të mbledhur në historinë e vendit. Protestat ndaluan vetëm me ardhjen e koronavirusit. Pakënaqësia mbetet duke u zierë poshtë.

Kjo opozitë e paparë në rrugë pasqyron, si ajo në Bjellorusi, pamundësinë e qëndrimit të zgjedhur në një demokraci të vërtetë për gati 30 vjet.

Asnjë politikan nuk mbetet kaq popullor për kaq gjatë. Afërsitë e opinionit publik nuk janë gati aq bujare. Ata që janë në pushtet do të humbasin kontaktin me ata që supozohet se përfaqësojnë, qytetarët do të kërkojnë ndryshime jo kushtetuese me kalimin e pashmangshëm të kohës, ose skandalet do të grumbullohen derisa situata të dalë jashtë kontrollit.

Për më tepër, skandalet e Gjukanovicit sa po vijnë e po shtohen. Në vitin 2015, ai u emërua në mënyrë jozyrtare Njeriu i Vitit nga Projekti i Raportimit të Krimit të Organizuar dhe Korrupsionit.

Votuesit e zakonshëm rrallë hedhin votat e tyre në favor të të korruptuarve të njohur, por malazezët nuk e fshehën faktin se lideri i tyre akuzohet për lidhje me krimin e organizuar.

Në vend të kësaj, Gjukanoviç ka përdorur levat e shtetit për të fuqizuar pozicionin e tij. Kundërshtimi tolerohet minimalisht dhe sistemi ligjor lufton të gjithë armiqtë politikë të partisë në pushtet.

Protestat paqësore janë hedhur poshtë me dhunë nga policia këtë vit, përfshirë atë që ishte më befasuese, arrestimin e peshkopëve. Edhe Interpoli, ka anuluar urdhër-arrestet ndërkombëtare të kërkuara nga qeveria malazeze sepse ato u cilësuan të motivuara politikisht.

Ata brenda vendit janë më pak me fat. Përderisa policia ushtron brutalitet në rrugë, gjyqësori mban statusin quo-në në gjykatë: prokurorët hetojnë të gjithë armiqtë e qeverisë.

Askush në Bruksel nuk ka dyshim se makineria shtetërore do të përdoret kundër protestuesve Qeveria e BE-së, Mbretëria e Bashkuar dhe aleatët e tyre duhet të jenë të qarta: Pozita e Gjukanoviç nuk do të jetë e përjteshme nëse ai pretendon të vjedhë zgjedhjet për të marrë një tjetër mandat.

Këtu, për fat të mirë, Perëndimi ka më shumë ndikim sesa në Bjellorusi: Mali i Zi është anëtar i NATO-s dhe kandidat për anëtarësim në BE.

Megjithatë, Gjukanoviç do të jetë më i zgjuar se Lukashenko. Aty ku të gjithë menduan se ky i fundit u përball me sfidën e tij më serioze, Lukashenko e pa të domosdoshme për të manipulonte zgjedhjet e kaluara në mënëyrë që të merrte 80 për qind të votave, i nxitur nga mendimi sovjetik se gjithçka më pak mund të interpretohet si dobësi.

Në të kundërt, rezultati në Malin e Zi do të jetë i pranueshëm për një audiencë ndërkombëtare: Gjukanoviç do të përpiqet të manipulojë zgjedhjet sa për të marrë shumicën.

Perëndimi nuk duhet të mashtrohet. Për ata brenda vendit, zgjedhjet e vjedhura janë zgjedhje të vjedhura. Kur rezultati është i gabuar, pakënaqësia do të rriten. Nëse BE i përgjigjet Gjukanoviçit me retorika të dobëta, kriza do të jetë e pashmangshme.

Në vend të kësaj, fjalët dhe veprimet duhet të jenë të shpejta dhe të matura. Ne tashmë kemi parë se çfarë ndodh kur BE fle. Në klimën e sotme, një Bjellorusi tjetër duhet të shmanget me çdo kusht, dhe popullit të Malit të Zi duhet t’u jepet respekti që meriton.

Euronews