Pse Turqia po e pengon futjen e Suedisë në NATO?

Përderisa Finlanda u bë shteti i 31-të i aleancës së NATO-s, e udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës, rrugëtimi i Suedisë për anëtarësim në NATO vazhdon të jetë i bllokuar nga Turqia dhe Hungaria.

Analistët nuk e kanë pritur këtë qëndrim të Turqisë ndaj Suedisë para zgjedhjeve të 14 majit, madje edhe pas zgjedhjeve nuk dihet se çfarë do të ndikonte që presidenti turk, Rexhep Tajip Erdogan, të ndryshonte qëndrim. Pas Turqisë, është edhe Hungaria me këtë qëndrim.

Një historik i shkurtër

Pushtimi rus i Ukrainës në shkurt të vitit 2022, bindi Suedinë dhe Finlandën që ta përfundojnë epokën e mosangazhimit ushtarak. Të dyja vendet e shohin NATO-n dhe të gjithë mekanizmat mbrojtës, si mënyra më e mirë për të fuqizuar sigurinë e tyre.

Shumica e shteteve anëtare të NATO-s e kanë ratifikuar shumë shpejt kërkesën e tyre për aplikim, me argumentin se Finlanda ndan një kufi prej 1300 kilometrash me Rusinë, dhe se Suedia do të forconte dukshëm aleancën në Baltik. Pas takimeve dhe bisedimeve të shumta, Parlamenti turk dha aprovimin që shteti finlandez të jetë shteti i 31-të anëtar i aleancës.

Mirëpo, qëndrimi i Turqisë për Suedinë mbetet i njëjtë, duke u shprehur se Stokholmi nuk e ka trajtuar sigurinë e Ankarasë me seriozitet, si dhe nuk ka kryer pjesën e saj të ujdisë, të realizuar në Madrid vitin e kaluar, ku u përmendën nga pala turke edhe shumë çështje të tjera që Suedia duhet të adresojë. Ndërsa, Hungaria është duke ndjekur hapat e Turqisë në vonesën e ratifikimit, i cili duhet të jetë i njëzëshëm.

Pse Turqia nuk e do Suedinë në NATO?

Ndër vite, Suedia e ka akuzuar dhe kritikuar Turqinë për abuzim dhe shkelje të të drejtave themelore të njeriut dhe standardeve demokratike të jetesës, gjë që ka irrituar politikanët në Ankara.

Ndërsa, në anën tjetër, Turqia pretendon se Suedia është duke strehuar anëtarë të grupeve që autoritetet turke i konsiderojnë terroriste. Në këmbim të anëtarësimit të Suedisë në NATO, Qeveria turke ka kërkuar ekstradimin – apo dorëzimin e personave të kërkuar.

Deri më tani, Suedia e ka mohuar këtë akuzë dhe Gjykatat e Suedisë kanë bllokuar disa dëbime. Turqia ka shprehur kundërshtimin ndaj tubimeve në Stokholm në javët e fundit ku u dogj libri i Kur’an-it, si dhe varja me kokë poshtë e një fotografie të Erdoganit.

Ankaraja thotë se këto janë krime të urrejtjes, ndërsa Suedia thotë se ato mbrohen nga ligjet për lirinë e fjalës. Më 14 maj, Turqia do të mbajë zgjedhje, me ç’rast Erdogani do të përballet me sprovën e tij më të madhe politike në 20 vjetët e tij në detyrë. Fokusi i votuesve mund të shmanget nga një krizë në shpenzimet e jetesës për shkak të çështjes së NATO-s.

Një fitore e opozitës do të rriste shanset e Suedisë për një anëtarësim të shpejtë në NATO.

Pse anëtarësimi i Hungarisë nuk është i ratifikuar?

Sipas Hungarisë, Suedia ka pasur një qëndrim armiqësor ndaj Budapestit prej vitesh. Ajo është e zemëruar për kritikat suedeze ndaj kryeministrit Viktor Orban mbi erozionin e perceptuar të shtetit ligjor. Një erozion i tillë mohohet nga Orbani.

Hungaria, ndryshe nga Turqia, nuk ka një listë kërkesash, por pretendon se problemet duhet të zgjidhen përpara se të konfirmojë anëtarësimin e Suedisë në NATO.

Kur do ta pranojë Truqia anëtarësimin e Suedisë në NATO?

Rruga e Suedisë mund të jetë më e qartë pas përfundimit të zgjedhjeve. Megjithatë, aprovimi nuk është i garantuar. Suedia thotë se ka zbatuar marrëveshjen e Madridit – duke përfshirë ligje më të ashpra kundër terrorizmit – dhe se disa nga kërkesat e tjera të Ankarasë janë të pamundura për t’u përmbushur.

Turqia ka pasur përplasje të mëparshme me aleatët e NATO-s dhe është tërhequr.

“Duke parë këto incidente të mëparshme, ato u zgjidhën pas presionit nga aleatët, negociatave dhe disa lëshime nga aleatët. Pritshmëria ime është që e njëjta gjë mund të arrihet këtu”, tha Paul Levin, drejtor në Institutin për Studimet Turke në Universitetin e Stokholmit.

Një ndryshim mund të ndodhë pas zgjedhjeve, ose Erdogan mund të kërkojë më shumë prova nga Suedia se ajo i ka marrë seriozisht shqetësimet për sigurinë e Ankarasë. Në atë situatë, shtoi Levin, “po flasim për disa muaj të tjerë pas verës”. Megjithatë, parashikimi është i vështirë.

A është e rrezikuar siguria e Suedisë nga vonesa e anëtarësimit në NATO?

Suedia pretendon se që nga aplikimi i saj për t’u anëtarësuar në NATO, situata e saj e sigurisë është përmirësuar. Nga vende si Shtetet e Bashkuara, Britania dhe Gjermania, Suedia ka marrë garanci për ndihmë.

Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg, ka thënë se do të ishte e paimagjinueshme që aleanca të mos mbështeste Suedinë nëse ajo kërcënohej. Suedia tashmë punon ngushtë me NATO-n dhe përpjekjet për integrim po përmirësohen. Flota e fuqishme ajrore dhe nëndetëse e Suedisë, e cila është përshtatur me mjedisin e Detit Baltik, janë avantazhe për NATO-n në këtë zonë./REL