Si qeverisin elitat e Ballkanit duke prodhuar skandale

Nga Jasmin Mujanovic

BIRN

Ka dy lloje skandalesh politike në Ballkanin Perëndimor. Të parat ekspozohen nga gazetarë inteligjentë, të cilët, duke rrezikuar jetën e tyre, hedhin dritë mbi vjedhjen dhe elitat që kanë dominuar postet më të larta të rajonit për dekada të tëra.

Skandalet e dyta prodhohen nga këto regjime të njëjta dhe nga daljet e tyre në shtypin tabloid dhe përdoren për ta shpërqendruar publikun nga e para.

Le të marrim si shembull një rast të fundit. Më 8 nëntor, rrjeti i gazetarisë investigative të Serbisë, KRIK, zbuloi se Nenad Popoviç, një zyrtar i lartë në Partinë Progresive Serbe, SNS, drejtoi qeverinë dhe ministrin pa portofol përgjegjës për “inovacionin”, kishte fshehur miliona të tëra në llogari offshore në Bahamas. Pasuria e Popoviçit u zbulua të jetë e tillë saqë ai mund të jetë politikani më i pasur në të gjithë ish-Jugosllavinë.

Ky ishte skandali i dytë i tillë që nga shtatori që tronditi qeverinë serbe. Javë më parë, KRIK raportoi se Ministri i Mbrojtjes, Aleksandar Vulin, me sa duket, kishte marrë më shumë 240,000 euro nga “tetoja e gruas së tij në Kanada” që nga viti 2011. Përpjekjet e mëvonshme të Vulinit për të shpjeguar origjinën e parave janë bërë thjesht më qesharake çdo orë që kalon.

Duke lënë mënjanë absurditetin, të dyja historitë përgënjeshtrojnë pretendimin e presidentit Aleksandër Vuçiç se Serbia ka një qeveri kombëtare të rinovuar, në frymën e pastrimit të establishmentit politik dhe administrativ nga mollët e kalbura dhe duke e përcaktuar vendin si një pretendent të padiskutueshëm rajonal për anëtarësimin në BE.

Në të vërtetë, siç tregojnë këto raporte dhe të tjera, qeveria e Beogradit është e mbushur me korrupsion dhe nepotizëm, tepër autoritare dhe ende e zhytur në ekstremizmin e viteve 1990.

Pas javësh të tëra me tituj gazetash që sa vinin e përkeqësoheshin, Vuçiç dhe aparatçikët e tij me sa duket vendosën se ishte koha për ta zhvendosur vëmendjen e publikut larg fakteve të tyre në rritje të sundimit të tyre hajdut.

Në vend që ta deklaronte qeverinë e tij përgjegjëse në lidhje me kriminalitetin e dukshëm brenda radhëve të saj, shtypi pro-qeveritar u kap me një intervistë të Bakir Izetbegoviçit, anëtari boshnjak i presidencës trepalëshe të Bosnjës, në të cilën ai deklaroi dëshirën e tij personale që Bosnja të njohë zyrtarisht pavarësinë e Kosovës.

Brenda pak orësh, intervista e Izetbegoviçit me Deutsche Welle ishte lajmi kryesor në çdo tabloid të madh në Serbi, ndërsa një valë gjysmë të vërtetash, keqinterpretimesh dhe lajmesh të fabrikuara vetë e larguan të gjithë vëmendjen nga Popoviçi, Vulini dhe milionat e tyre të zhdukura. I vetmi lajm i rëndësishëm ishte shovinizmi i Izetbegoviçit, i turmave të myslimanëve në portat e Novi Pazarit, i turqve që thurin komplote, i amerikanëve komplotues, i britaninikëve mashtrues dhe i të gjithë atyre që konspiruan për “të vjedhur” Kosovën e shenjtë nga nga gjiri i popullit serb.

Ekzagjerimi këtu është i qëllimshëm, por çuditërisht i ngjashëm me atë që në fakt zuri faqet e Informer, Kuriri dhe Telegraf, disa nga gazetat më të lexuara të vendit.

Brenda një dite, vetë Vuçiç ishte në pozitë për t’u shpjeguar. Ai shpjegoi se komentet e Izetbegoviçit ishin jo vetëm një skandal diplomatik, por edhe një tradhti e bujarisë së Serbisë ndaj Bosnjës,  për Marrëveshjen e Paqes së Dejtonit të vitit 1995, ajo ishte dhe mbetej një “garantuese”.

Dhe këtu u plotësua e gjithë performanca. Vuçiç dhe bashkëpunëtorët e tij e kishin ridrejtuar stuhinë e polemikave publike nga keqtrajtimi i tyre drejt një skandali të sajuar që kombinonte shumë mirë ankesat politike me trillimin e pastër politik.

Cirku i medias në Beograd, natyrisht, injoroi faktin që vërejtjet e Izetbegoviçit i bënin jehonë atyre të anëtarit kroat të presidencës së Bosnjës, Dragan Coviç, thuajse fjalë për fjalë.

Vetëm pak ditë më vonë, Coviç kishte thënë se për atë, njohja e Kosovës nga Bosnja “as që bëhej fjalë. Ishte thjesht çështje e një arritjeje konsensusi në lidhje me këtë.” Megjithatë, ajo intervistë nuk u transmetua në Serbi, edhe pse qëndrimet e të dy burrave në lidhje me këtë çështje janë përcaktuar prej vitesh – njësoj si ka qenë kundërshtimi i palëkundur ndaj njohjes së Kosovës nga palët serbe etnike të Bosnjës. Prandaj, siç sugjeroi Coviç, e gjithë çështja ishte e diskutueshme: pa marrëveshje trepalëshe, nuk mund të ndodhte asnjë njohje.

Përsa i takon idesë së Serbisë si “garantore” e Marrëveshjes së Dejtonit: siç Vuçiç e di mirë, Serbia nuk është një garantore, por një nënshkruaje e Marrëveshjes së Paqes së Dejtonit.

Në vend që të jetë një arbitër neutral dhe e jashtme, nënshkrimi i Serbisë në marrëveshje është provë i rolit të Beogradit si një nga tre palët luftuese në luftën e Bosnjës së viteve 1992-1995. Si rezultat, teksti i Dejtonit përcakton qartë se Serbia e ka për detyrim të respektojë integritetin territorial dhe sovranitetin e Bosnjës. Ajo s’ka të drejtë të ndërhyjë, siç e bën shpesh qeveria e Vuçiçit, në çështjet e brendshme të Bosnjës.

Megjithatë, në shtatori dhe tetor, Vuçiç qëndroi krah për krah me Milorad Dodik, presidentin separatist të entitetit serb të Bosnjës, Republika Srpska, pasi kjo e fundit shprehu dëshirën e qeverisë së saj “të jetë një” me Serbinë, duke konspiruar në mënyrë aktive edhe me qeverinë në Beograd për të shkelur kontrollin e Bosnjës mbi kufirin e saj lindor.

Në të vërtetë, nëse dikush do të rishikonte të gjithë indeksin e mbështetjes së nënkuptuar dhe të qartë të Vuçiçit për sulmet dhe retorikën e Dodikut, ose akoma më keq, të sponsorizimit të Beogradit për qeverinë e Dodikut që shkon deri në kohën e administratës së Boris Tadiçit, do të humbej shumë kohë e çmuar për të kujtuar një kronikë hipokrizie.

Nëse një hipokrizi dhe dezinformim i tillë s’do të ishin rutinë, mund të ishte e neveritshme. Duke qenë se janë, familjariteti dhe transparenca cinike duhet të na bëjnë konfuz.

Sigurisht që Izetbegoviç s’është i pafajshëm në këtë gjë. Anëtari i presidencës boshnjake jo vetëm duhet të dijë më mirë sesa të ushqejë trollet politike të Serbisë, ai vetë nuk është i huaj për një manipulim të tillë. Si kreu i Partisë për Veprim Demokratik, SDA, padyshim sipërmarrja më e korruptuar dhe kriminale politike në vend, Izetbegoviç ka debatuar shpesh publikisht me Dodikun, Coviçin dhe me Vuçiçin që të shpërqendrojë publikun në Bosnje nga skandalet e panumërta të partisë së tij: qoftë ky arrestimi i zyrtarëve të rangut të lartë të SDA-së për shpërdorim detyre apo keqmenaxhimi i spitalit të përgjithshëm të Sarajevës nga gruaja e tij.

Pra, cili është skandali i vërtetë këtu? Vuçiç dhe Izetbegoviç me qëllim ose jo kanë nisur një debat gjysmë artificial në lidhje me zgjidhjen post-Jugosllave – nga Kosova te Marrëveshja e Dejtonit – dhe konsumuan të gjithë oksigjenin në dhomë gjatë këtij procesi.

Ndërkohë, Popoviç dhe Vulin po numërojnë milionat e tyre, drita e zbehtë dhe pulsuese e demokracisë e Serbisë zbehet nga dita në ditë, ndërkohë që në të gjithë Drinën në Sarajevën e udhëhequr nga SDA-ja, rrjeti i ujësjellësit është ende në gjendje të keqe, shërbimi shëndetësor i hairit është privilegj i pak njerëzve dhe punësimi mbetet një çështje ku duhet të paguash për të filluar punë.

Megjithatë, vetëm një grup i këtyre çështjeve do të ketë pasoja reale për qytetarët e Serbisë dhe Bosnjës. Vetëm në rast se këto do të arrinin të ishin të titujt kryesor të gazetave.