“The Guardian”: Kapja e shtetit në Serbi, një problem për Ballkanin dhe BE-në

Sipas presidentit të Serbisë, Aleksandër Vuçiç, zgjedhjet e fundit parlamentare të vendit ishin “më të pastrat dhe më të ndershmet” në historinë e tij. Ato ishin gjithashtu një triumf për partinë e tij Progresive Serbe (SNS), e cila fitoi me shumicë. Por Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë kishte një qëndrim tjetër.

Zgjedhjet e 17 dhjetorit, thuhet një deklaratë nga ekipi i tij ndërkombëtar i vëzhguesve, u zhvillua në “kushte të padrejta”, të dëmtuara nga “anshmëria në media, presioni ndaj punonjësve të sektorit publik dhe keqpërdorimi i burimeve publike”. U vunë re raste të frikësimit dhe “parregullsive serioze” duke përfshirë blerjen e votave. Janë bërë akuza të tjera se serbët e Bosnjës u futën me autobus në masë për të votuar Beograd.

Shkelja e normave demokratike dhe e shtetit të së drejtës në Serbi është përshpejtuar gradualisht që kur SNS mori pushtetin mbi një dekadë më parë – një proces tekstual i kapjes së shtetit, i mbikëqyrur nga presidenti që nga viti 2017. Një nacionalist autokratik, instinktet politike të të cilit u farkëtuan në epokën e Millosheviçit, Vuçiç përdor gjithashtu fuqinë dhe ndikimin e tij për të nxitur mosmarrëveshje në Ballkanin Perëndimor, ku fushatat secesioniste serbe etnike mbështeten nga Beogradi. Por ambicia për ta tërhequr Serbinë brenda orbitës së BE-së – dhe larg ndikimit rus – ka zbutur kritikat perëndimore në një shkallë komprometuese, veçanërisht që nga pushtimi i Ukrainës.

Kjo qasje zbutëse mund të mbarojë së shpejti. Ditë me demonstrata pasuan zgjedhjet e diskutueshme, duke u mbështetur në një lëvizje proteste në rritje kundër Vuçiçit që filloi në verë. Fundjavën e kaluar, dhjetëra mijëra u mblodhën në një shesh të Beogradit, gjithashtu, për të kundërshtuar sundimin e Slobodan Millosheviçit dhe bënë thirrje për një Evropë kryesisht të heshtur për të mbështetur kauzën e tyre. Si për të treguar se ku qëndrojnë simpatitë instiktive të qeverisë, kryeministrja e zotit Vuçiç, Ana Bnrabiq, falënderoi Rusinë për sigurimin e provave të supozuara se protestat ishin të orkestruara në perëndim.

Intimacionet e konfliktit të rinovuar rajonal premtojnë të detyrojnë një linjë më të ashpër në Bruksel dhe Uashington. Në nëntor, zoti Vuçiç parashikoi në mënyrë ogurzezë se viti 2024 do të sjellë “shumë më shumë konflikte dhe trazira” si në Kosovë ashtu edhe në Republikën Srpska – entitetin etnik serb në Bosnje-Hercegovinë. Në këtë të fundit, udhëheqësi separatist serb i Bosnjës, Milorad Dodik, ka kërcënuar se do të prishë marrëveshjen e paqes të Dejtonit të vitit 1995 në emër të bashkimit kombëtar serb. Në Kosovë – pavarësinë e së cilës Beogradi vazhdon të refuzojë ta njohë – shpërthimet serioze të konfliktit në veriun etnik serb kanë ngritur frikën për një përpjekje të ardhshme shkëputjeje.

Shpresat se perspektiva e anëtarësimit në BE do të bindë qeverinë e Serbisë që të respektojë normat demokratike në vend dhe të përmbahet nga minimi i shteteve fqinje, kanë rezultuar të pabaza. Por qëllimi strategjik i izolimit të Rusisë – gjithashtu i paplotësuar – do të thotë se perëndimi vazhdon t’i lejojë zotit Vuçiç shumë licencë për të ndjekur axhendën e tij autoritare, etno-nacionaliste .

Si një nga investitorët kryesorë në ekonominë në rritje të Serbisë, BE-ja shihet në mënyrë të favorshme nga pjesa më e madhe e popullsisë dhe ka fuqi ekonomike dhe diplomatike për të vendosur nëse dëshiron. Deri më tani, ajo ka zgjedhur të mos e bëjë këtë, përmes një frike të kuptueshme – të ndarë nga administrata e Joe Biden-it – për ta lënë Ballkanin edhe më të hapur ndaj ndikimit të Moskës dhe Pekinit. Por ndërsa ai ngulitet akoma më tej në oborrin e shtëpisë lindore të BE-së, trajtimi i zotit Vuçiç si një lloj djali plangprishës që përfundimisht do të rregullojë rrugën e tij, nuk funksionon./ The Guardian