Analiza e “Financial Time”: Intrigat turke në Ballkan dhe presioni i Erdogan mbi Shqipërinë

Nga Financial Times 

Më shumë se një vit më parë, shtetasi turk Harun Çelik u la i lirë nga burgu dhe u “paketua” për në aeroport. Disa orë më vonë ai mbërriti në Turqi. Pas mbërritjes së tij, mediat shtetërore filluan të mburreshin se ai sapo ishte kthyer nga një operacion i shërbimeve të inteligjencës turke.

Celik, me profesion arsimtar, u arrestua nga autoritetet shqiptare në korrik 2019, pasi u përpoq të hynte në vend me një vizë të falsifikuar. Harun ishte në kërkim nga autoritet turke, si anëtar i lëvizjes së Gulen, e cila nga Erdogani akuzohet për të ashtuquajturin grusht shteti në korrik 2016.

Turqia dhe fuqitë e tjera autoritare, të tilla si Rusia dhe Kina, e shohin Ballkanin si strategjik për shkak të afërsisë së rajonit me BE-në. Turqia ka qenë e përfshirë në të paktën 60 riatdhetesime të paligjshme nga 17 vende gjatë tre viteve e gjysmë, sipas Freedom House.
Ministri turk i Drejtësisë tha në 2019 se 107 gylenistë të dyshuar ishin sjellë përsëri në Turqi nga vende të tjera.

Drejtori i Strategjisë së Kërkimit tha se diçka e tillë nuk do të mbarojë kurrë, për sa kohë që Erdogan është në pushtet. Ndërsa qeveria shqiptare ka mohuar publikisht të gjithë përfshirjen në lirimin e Çelik, disa zyrtarë aktualë dhe i gjithë Ballkani thanë për “Financial Times” se ata ishin përballur me presion “të vazhdueshëm” nga Turqia për të respektuar vendimin e tyre ndaj te akuzuarve për grushtin e shtetit.

Turqia është një partner i madh tregtar dhe është shumë i përfshirë në projekte të mëdha infrastrukturore në të gjithë Ballkanin, ku ka financuar ndërtimin e disa prej xhamive më të mëdha të rajonit. “Turqia zgjodhi Ballkanin si një fushë beteje në luftën kundër lëvizjes Gulen,” tha Asli Aydintasbas i Këshillit Europian për Marrëdhëniet e Jashtme. “Rajoni është simbolikisht shumë i rëndësishëm”, duke pasur parasysh se pjesa më e madhe e tij u drejtua nga Stambolli gjatë Perandorisë Osmane, tha ajo.

Ekziston një konsensus i gjerë ndërpartiak në Turqi se bashkëpunëtorët e Fethullah Gulen, një predikues 79-vjeçar, qëndronte pas kryengritjes në 15 korrik 2016 që shkaktoi 251 viktima.

Gulen, i cili jeton në mërgim në malet e Pensilvanisë, ka mohuar vazhdimisht se ka urdhëruar një grusht shteti. Por Ankaraja ka luftuar për të bindur partnerët ndërkombëtarë, shumë prej tyre kanë qenë kritikë, pas mijëra të arrestuar dhe të paktën 130,000 prej tyre që humbën vendet e punës, për t’i ndihmuar në arrestimin e gulenistëve të dyshuar.

Në Mbretërinë e Bashkuar, një gjykatë në Londër refuzoi një kërkesë turke për ekstradimin e një biznesmeni. SHBA-ja duke përmendur mungesën e provave, nuk ka qenë e gatshme për të filluar procedurat e ekstradimit të Gulen.

Për disa kombe të tjera, megjithatë, ka qenë më e vështirë t’i rezistojnë shërbimeve të inteligjencës turke. Në rastin e Celik, incidenti pasoi presionin diplomatik mbi Tiranën për të dorëzuar gylenistët e pretenduar dhe për të mbyllur ose ndryshuar pronësinë e shkollave dhe universiteteve të drejtuara nga gylenistët.

Një ish-zyrtar i lartë shqiptar tha për FT se Ankaraja kishte dërguar një listë me qindra emra të mbështetësve të pretenduar të Gulen të cilët mendohej se ishin kthyer në Turqi.

Një zyrtar i qeverisë shqiptare tha se ndërsa Tirana kishte hezituar për të plotësuar kërkesat e Turqisë, vendimi për Celik ndryshoi papritur.

Kjo lidhet me premtimin e Turqisë për të ndihmuar Shqipërinë pasi një tërmet shkatërrues goditi vendin në nëntor 2019.

“Kjo është diplomaci transaksionare”, tha zyrtari. Qeveria turke nuk iu përgjigj akuzës. Në mars, pesë zyrtarë të lartë të OKB-së i dërguan një letër qeverisë shqiptare duke shprehur shqetësimin për dëbimin e Çelik.

Kryeministri shqiptar Edi Rama, i cili javën e kaluar bëri një vizitë dy-ditore në Ankara, hodhi poshtë akuzat për ekstradimin e Çelik.

“Ne nuk kemi pasur asnjë presion nga Turqia dhe ky ekstradim është politizuar përtej çdo imagjinate,” tha ai në një intervistë me Financial Times vitin e kaluar.

Por ai nuk dha asnjë shpjegim se si dhe pse Celik u la i lirë nga autoritet shqiptare dhe më pas udhëtoi për në Stamboll.

Në vitin 2018, kryeministri i atëhershëm kosovar, Ramush Haradinaj, shkarkoi zyrtarët pasi gjashtë shtetas turq u lejuan të shkojnë në Turqi në një operacion që Erdogan tha se ishte kryer nga MIT “në koordinim me inteligjencën e Kosovës”.

Haradinaj tha se operacioni u zhvillua pa dijeninë e tij.

Turqia është një nga tre investitorët më të mirë në Kosovë dhe zotëron aeroportin kryesor të Kosovës si dhe kompaninë energjetike. Në një raport të botuar në shtator, Këshilli i OKB për të Drejtat e Njeriut tha se Agjencia e Inteligjencës e Kosovës kishte “rrëmbyer” gjashtë burrat dhe dërgoi çështjen OKB-së për hetime të mëtejshme.

Gjithashtu në 2018, Moldavia dorëzoi shtatë shtetas turq që mësonin në shkolla private të lidhura me lëvizjen Gulen. Dy muaj më vonë, të dy vendet nënshkruan një marrëveshje për të rritur tregtinë dhe miratuan një rinovim prej 10 milion euro në pallatin presidencial në Kishinau. Gjykata Europiane e të Drejtave të Njeriut më vonë vendosi që personat që ishin dëbuar kishin shkelur të drejtat njerëzore.

Vendime të tilla nuk janë shumë të rëndësishme për Ankaranë, tha Schenkkan. ” Sipas tij, Turqia i krijon vetë rregullat e veta dhe krijon hapësirat sipas preferencave të saj pa marrë parasysh se çfarë mund të thonë normat ndërkombëtare ose ligjet – ashtu si bëjnë fuqitë e mëdha”, tha ai.

Celik, ndërkohë, ka kaluar 12 muajt e fundit në burgun e Silivrit të sigurisë së lartë të Turqisë në perëndim të Stambollit. Në fillim të dhjetorit, 42-vjeçari u dënua me tetë vite burg si pjesë e një organizatë terroriste.

Sipas mediave turke,duke cituar një familjar të tij, ai ishte kthyer në Turqi.