Macja, ajo që ka sjellë në jetën e njeriut kuptimin e shpirtit

Albert Vataj

Jules Verne thoshte se “Unë besoj se macet janë shpirtra që erdhën në tokë.” E butë për njerëzit që do, por gjithmonë e gatshëm për të nxjerrë kthetrat nëse është e nevojshme. “Macet u sollën në botë për të kundërshtuar dogmën, sipas së cilës të gjitha gjërat u krijuan për t’i shërbyer njeriut.” kumton, Paul Grey.

Ne nuk mund ta deshifrojmë dot, se si ajo u bë pjesë e jetës sonë. Sepse ishte gjithnjë aty duke na pritur. Dhe ne mbetëm, si fëmijë edhe të rritur, të afeksionuar dhe të lidhur pazgjidhshmërisht pas tyre. Qimebuta dhe vështrimnjellëse, ledhatare dhe trazovaçe. Flenë dhe zgjohen me ne, duke qenë gjithnjë aty me një prani që kurrë nuk e menduam se si zëvendësohej.

Më shumë se mjaullima, vështrimi, lojërat dhe tekat, e bëjnë këtë leshatore, mjeshtren e rrëmbimit të dashurisë dhe përkujdesit. Doug Larson është i mendimit se “Macja mund të jetë fare mirë miku më i mirë i njeriut, por ajo kurrë nuk do të përkulej për ta pranuar këtë.”

Dhe për njeriun ishte e pamundur të mos magjepsej nga një kafshë kaq e pakapshme, por në të njëjtën kohë, e aftë për t’u dhënë dashuri të pamasë, atyre që kanë durimin për të merituar një nder të tillë. Dashuria e saj e pafund duhet pushtuar ditë pas dite. Është e kotë të mohosh provat e fakteve: macja nuk i jep askujt dashurinë e saj të çmuar nëse nuk e meriton dhe nuk mund të ketë një kafshë tjetër me një instinkt të tillë rreptësishtë të pagabueshëm. Nuk të përshëndet me zë të lartë, kur kthehesh në shtëpi, por e shprehin më sinqerisht se asnjë tjetër mirëseardhjen tuaj, madje edhe kur janë indiferente. Për Ernest Hemingway: “Macet posedojnë ndershmëri absolute emocionale: qeniet njerëzore për një arsye ose një tjetër janë në gjendje të fshehin ndjenjat e tyre, një mace nuk është. Gjestet e saj të gëzimit janë të matura dhe përmbajnë nuanca shumë të vogla, që vetëm shpirtrat fisnikë janë në gjendje t’i kuptojnë.”

Macja është shpirti i vërtetë i lirë që mbështet butësisht putrat e saj në këtë tokë. Sytë e saj joshin kur bebëzat magjepsëse ovale ngushtohen. Macet kanë nevojë për sytë e tyre të ndritshëm për të ndriçuar rrugën që ne duhet të përshkojmë për të peshuar frymën në një marrëdhënie. Një shprehje irlandeze thotë se “Sytë e një mace janë dritare që na lejojnë të shohim në një botë tjetër.” Dhe ajo nuk e ka plotësisht gabim. “Kush mund të besonte se nuk ka një shpirt pas atyre syve vezullues.” Theophile Gautier.

Dinak dhe adoleshent, por gati të kërcejë nga kolltuku i rehatshëm, në të cilin po fle kur nuk e prisni. Dhe dëshira për të lexuar në sytë e saj shpejt kthehet në dorëheqje. Gjithçka tek ajo është misterioze dhe në vështrimin e saj të thellë duket se mund të depërtojë tek ju dhe të kapë disponimin. “Nuk ka asgjë më të ëmbël se ndjenja e paqes që fut kur pushon dhe nuk ka asgjë më të gjallë se natyra e saj kur është në lëvizje.”, mendonte Christopher Smart.

Vëzhguese e paepur, ajo është një qenie soditëse e matur dhe e rezervuar, megjithëse nuk ngurron të hidhet në gazetën apo librin që po lexoni, ndërsa mbetet i pandjeshëm përballë çdo qortimi. Ajo meriton të jetë gjithmonë në qendër të vëmendjes. “Nuk ka asgjë më të ëmbël se ndjenja e paqes që fut kur është në pushim, dhe nuk ka asgjë më të gjallë se natyra e saj kur është në lëvizje.” Christopher Smart.

Ajo ka jetuar me burrin për një kohë të gjatë, megjithatë ka ruajtur shpirtin e saj të egër dhe rebel. Atë frymë që ne njerëzit që jemi në gjendje të ndërtojmë vetëm burgje do të donim ta kishim, sepse kemi frikë nga liria, siç thotë Kafka në një përkufizim.  Dhe lirinë macja, ndryshe nga ne, ka arritur ta zotërojë dhe ta bëjë një filozofi të jetës.

Ne e kemi zili atë për mënyrën se si arrin të rrëmbejë vëmendjen dhe përkushtimin, dashurinë dhe lajkatimin.

Macja është ikonike si shpirti i pavarur, ecja e saj, e heshtur dhe pritshmëria e përkëdheljes, vetëm kur ka nevojë. Ajo nuk pranon imponime dhe nuk shqetësohet të vijë menjëherë tek ne nëse thërrasim dhe kërkojmë që ajo të na kushtohet. Ajo ka gjëra të tjera për të bërë për momentin; ndoshta po vëzhgon ardhjet dhe ikjet e njerëzve në rrugë ose është mbështjellë në një divan dhe kush e di se nuk dëshiron të ndërpritet në mendimet e saj spekulative.

Macja është kuintesenca e elegancës dhe inteligjencës. Aristokratike dhe dinjitoze edhe kur rrëmon nëpër plehra. Dashamir i pastërtisë dhe shumë i ashpër në gjykimin ndaj nesh. Sikur ajo ndonjëherë të përdorte të njëjtën papërkulshmëri në vlerësimin e vetvetes! Por jo, ajo e konsideron veten të përsosur. Ajo është vetja dhe aq se e vret mendjen të imitojë.

Po ajo është macja. Tek ajo rrjedh i njëjti gjak i një tigri. Nuk e lejon veten të zbutet dhe nuk bën kurrë asgjë për të kënaqur një qenie dykëmbëshe që ndan jetën e saj me të.

Ose e doni ose e urreni, ajo as se e vret mendjen për këtë.

Cila kafshë tjetër është në gjendje të zgjojë kaq shumë kuriozitet? Pa hequr asgjë nga qeni, një qenie engjëllore që duket se nuk i përket kësaj toke, macja përmban diçka kaq të pakapshme dhe të aftë për të mposhtur siguritë tona dhe të gjitha ato mësime të vjetruara që i vendosin kafshët në një pozicion dytësor.

Macja është një kombinim perfekt i natyrës, artit dhe poezisë. Sipas Guy de Maupassant, “Asgjë nuk është më e ëmbël, asgjë nuk i jep lëkurës një ndjesi më delikate, më të rafinuar, më të rrallë se leshi i ngrohtë dhe i gjallë i një maceje”.

Dhe një protagonist i padiskutueshëm i letërsisë.. Shkrimtarët dhe poetët kanë vuajtur hirin dhe sharmin e ekzistencës së saj. Dhe ndoshta është prej tyre që ne do të nuk reshtim të flasim për macen, këtë kafshë të mrekullueshme.

Colette është më sqimatarja, ajo ishte e mendimit se “Macja është kafsha së cilës Krijuesi i ka dhënë syrin më të mprehtë, gëzofin më të butë, vrimat e hundës më delikate, një vesh të lëvizshëm, një puthë të pashembullt dhe një kthetër të lakuar të huazuar nga dega e trëndafilit.”

Secili nga ne përgjatë jetës ka pritur dhe përcjellë shumë mace, por asnjëra prej tyre nuk i ngjante tjetrës dhe secila iku për të lënë kujtime që koha do ta ketë të pamundur t’i shpërbëjë. Sepse çdo mace që vjen në jetën tonë, mbanë të gjallë, kujtimin e asaj që zëvendësoi, pa tentuar që t’i mbivendoset dashurisë që la tek ne. Çdo mace është unike dhe mençuria. Ajo çfarë ajo zotëron është e paimagjinueshme dhe e paarritshme për ne qeniet njerëzore, shpesh të dërrmuar nga vuajtjet e jetës. Kushdo që është me fat dhe të ketë praninë e një maceje pranë vetes, vetëm ata do të jetë në gjendje ta kuptojë.