Pse macet nuk reagojë keq ndaj dikujt që ju lëndon

Nga Ali Boyle –  BBC

Ekziston një stereotip i vjetër për ndryshimin midis maceve dhe qenve. Qentë janë të dashur dhe besnikë, ndërsa macet janë më indeiferente. Unë që kam mce,  e kam të vështirë ta besoj se ajo nuk kujdeset për mua.

Në përgjithësi, hulumtimi i njohjes së maceve tregon se macet krijojnë lidhje emocionale me njerëzit e tyre. Macet përjetojnë ankth ndarjeje, janë më të përgjegjshme ndaj zërave të pronarëve të tyre sesa ndaj të huajve dhe kërkojnë siguri nga pronarët e tyre në situata të frikshme.

Por një studim i ri në Japoni, e ndërlikon pamjen e marrëdhënies sonë me macet. Duke adaptuar një metodë të përdorur më parë për të studiuar qentë, studiuesit gjetën macet, ndryshe nga qentë, nuk regojnë keq ndj të huajve që lëndojnë pronarët e tyre. Pra, refuzojnë t’i ndihmojnë ata.

Në eksperiment, një mace pa se pronari i saj u përpoq të hapte një kuti për të gjetur diçka brenda. Dy të huaj u ulën në të dy anët e pronarit dhe pronari iu kthye njërit prej tyre dhe kërkoi ndihmë. Në provat e “ndihmësit”, i panjohuri e ndihmoi pronarin të hapte kutinë. Në provat “jo ndihmës”, i panjohuri refuzoi. I huaji tjetër u ul pasivisht, duke mos bërë asgjë.

Pastaj, të dy të huajt i ofruan maces një ushqim, dhe shkencëtarët panë se cilit macja iu afrua e para. A preferoi ajo të merrte ushqim nga ai që ishte pasiv? Kjo do të tregonte një paragjykim të pozitivitetit, duke treguar ndërveprimin e dobishëm që e bëri macen të ndjehet më ngrohtësisht ndaj të huajit. Apo ajo shmangu marrjen e ushqimit nga jo-ndihmësi? Ky paragjykim negativiteti mund të nënkuptojë që macja ndihet mosbesuese.

Kur kjo metodë u përdor për të provuar qentë, ata treguan një paragjykim të qartë negativiteti. Qentë preferuan të mos merrnin ushqim nga një i huaj i cili refuzoi të ndihmonte për pronarin e tyre. Në të kundërt, macet në studimin e ri ishin plotësisht indiferente. Ata nuk treguan asnjë preferencë për personin ndihmës dhe asnjë shmangie nga personi që nuk ndihmon. Me sa duket, për sa i përket maceve, ushqimi është ushqim.

Shenja shoqërore

Çfarë duhet të kuptojmë nga kjo? Një përfundim joshës do të ishte që macet janë egoiste dhe nuk ju intereson sesi trajtohen njerëzit e tyre. Megjithëse kjo mund të përshtatet me paramendimet tona në lidhje me macet, është një shembull i paragjykimit antropomorf. Ai përfshin interpretimin e sjelljes së maceve sikur të ishin njerëz të vegjël me lesh, në vend se krijesa me mënyrat e tyre dalluese të të menduarit.

Për t’i kuptuar vërtet macet, duhet të dalim nga kjo mendësi e përqendruar tek njeriu dhe t’i mendojmë si macet. Kur e bëjmë, ajo që duket më e mundshme nuk është se macet në këtë studim ishin egoiste, por ato nuk ishin në gjendje të merrnin në konsideratë ndërveprimet shoqërore midis njerëzve. Ata nuk ishin të vetëdijshëm se disa prej të huajve nuk po i ndihmonin.

Megjithëse macet janë në gjendje të marrin disa shenja shoqërore njerëzore, ato mund të ndjekin tregimet njerëzore dhe janë të ndjeshme ndaj emocioneve njerëzore, ato ndoshta janë më pak të akorduara në marrëdhëniet tona shoqërore sesa qentë.

Macet u zbutën kohët e fundit dhe janë ndryshuar nga zbutja shumë më pak sesa qentë. Ndërsa qentë vijnë nga kafshët e paketave shoqërore, paraardhësit e maceve ishin kryesisht gjahtarë të vetmuar. Zgjedhja shtëpiake ndoshta ka rritur aftësitë ekzistuese shoqërore të qenve, por mund të mos ketë bërë të njëjtën gjë për macet, të cilat ishin më pak të vetëdijshëm për shoqërinë për të filluar. Kështu që nuk duhet të jemi shumë të shpejtë për të arritur në përfundimin se macet tona nuk kujdesen nëse njerëzit na lëndojnë. Ajo që ka më shumë të ngjarë është se ata thjesht nuk dinë si ta tregojnë.

Pavarësisht nga popullariteti i tyre, ne ende dimë relativisht pak sesi mendojnë macet. Kërkimet e ardhshme mund të tregojnë se kuptimi i maceve për njerëzit është edhe më i kufizuar sesa ne aktualisht e kuptojmë. Përndryshe, mund të rezultojë se macet janë më të afta të njohin dinamikën shoqërore të njeriut në kontekste të ndryshme.

Por, çfarëdo që të zbulojnë studimet, ne duhet të shmangim lejimin e paramendimeve ose antropomorfizmit që të nxisin interpretimin tonë të sjelljes së maceve. Para se të gjykojmë se macts janë indiferente ose egoiste, së pari duhet të përpiqemi ta shohim botën me sytë e tyre.

/Përshtati nga BBC, abcnews.al