6 spiunët që ndryshuan fatin e Luftës së Ftohtë

Lufta e Ftohtë shpesh konsiderohet si epoka e artë e spiunazhit, një kohë kur Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik, së bashku me aleatët e tyre përkatëse, përdoren të gjitha mjetet në dispozicion për të zbuluar sekretet e njëri-tjetrit. Agjentët e dyfishtë kanë luajtur një rol të veçantë gjatë kësaj lufte. Të nxitur nga lakmia, ideologjia apo hakmarrja, këtu janë gjashtë spiunë më të rëndësishëm të Luftës së Ftohtë që furnizonin armikun me informacione konfidenciale.

***

Julius dhe Ethel Rosenberg

Banorët e Nju Yorkut Julius dhe Ethel Rosenberg ishin komunistë të devotshëm të cilët dyshohet se u drejtonin një rrjet spiunazhi që kaloi sekretet ushtarake të sovjetikëve. Skema u zhvillua diku pas vitit 1940, kur Julius u bë një inxhinier civil në Korpusin e Ushtrisë së SHBA-së. Ai u shkarkua në vitin 1945 pasi ushtria mësoi simpatinë e tij komuniste, por jo para se të rekrutonte vëllanë e tij Ethel, një mekanik në ushtri që  punoi në Projektin Manhattan. Ndërkohë, rekrutët e  tjerë të Rosenberg qëllimisht dorëzuan mijëra faqe të dokumenteve të detajuar të radarëve dhe avionëve të teknologjive të reja. Në gjyqin e ardhshëm arrestimit të tyre të vitit 1950, vëllai i Ethel dëshmoi kundër tyre dhe një gjykatës i dënoi ata me vdekje, duke deklaruar se krimi i tyre ishte “më keq se vrasja”. Presidenti Dwight D. Eisenhower pastaj vulosi fatin e tyre duke mohuar një peticion për mëshirë. Të dy u dërguan në karrige elektrike më 19 qershor 1953, duke shënuar herën e parë që një civil amerikan të ekzekutohej për spiunazh.

Klaus Fuchs

Pas ngritjes se Adolf Hitlerit në pushtet në vitin 1933, Klaus Fuchs u largua nga vendi i tij i lindjes, Gjermania, për në Mbretërinë e Bashkuar, ku ai mori një doktoraturë në fizikë dhe përfundimisht u bë një qytetar anglez. Gjatë Luftës së Dytë Botërore ai u ftua për t’u bashkuar me programin e fshehtë te Britanisë për zhvillimin e bombës atomike, pavarësisht nga qëndrimet e tij të njohura komuniste, dhe prej andej u dërgua në Shtetet e Bashkuara për të marrë pjesë në “Projektin Manhattan”. Me t’u kthyer në të Mbretërisë së Bashkuar, Fuchs siguroi një post prestigjioz në një qendër kërkimore të energjisë bërthamore. Në vitin 1950, megjithatë, ai u kap pasi agjentët amerikane zbuluar se për vite me radhë ai kishte dorëzuar sekretet bërthamore tek sovjetikët, të cilët deri më tani kishin bombën e tyre atomike. Fuchs pranoi, duke i thënë autoriteteve se ai “kishte besim të plotë në politikën ruse”. Edhe pse Fuchs tha se nuk e dinte emrin e vërtetë të kontaktit të tij sovjetik, FBI shpejt ndoqi gjurmët prapa rrjetit spiun të Rosenberg, duke rezultuar në arrestimin e çiftit Rosenberg dhe disa bashkë-komplotistë të tjerë. Krahasuar me çiftin Rosenberg, Fuchs mori dënim më të lehtë. Pas nëntë vjetësh burg në  Britani, ai emigroi në Gjermaninë Lindore, ku vazhdoi duke punuar si një fizikant bërthamor deri në pensionimin e tij në vitin 1979.

Ray Mawby

Ray Mawby, një ish-elektricist, shërbeu nga viti 1955 deri në vitin 1983 në Dhomën e Komunëve, ku ai përkrahte ashtuquajturat vlerat tradicionale britanike (ai bëri fushatë, për shembull, kundër legalizimit të homoseksualizmit). Për anëtarët e Partisë Konservatore si ai, urrejtja e komunizmit ishte praktikisht një parakusht. Megjithatë, në vitin 2012, një duzinë vjet pas vdekjes së tij, një gazetar i BBC zbuloi një fotografi që tregonte se Mawby kishte qenë një spiun për Çekosllovakinë, atëherë pjesë e bllokut sovjetik. Qindra faqet e dokumenteve të zbuluara të Mawby, te cilit i ishte dhënë emri i koduar Laval, filloi fshehurazi të dorëzonte informacione për agjentët çekë. Në mungesë të qasjes në informata të klasifikuara, Mawby i furnizoi ata me thashetheme politike, të tilla si ekzistenca e një hetimi të fshehtë në një koleg Partisë Konservatore. Ai gjithashtu siguroi me sa duket planet e zyrës parlamentare te kryeministrit, si dhe detaje rreth ekipit të sigurisë së kryeministrit. Për çdo informacion të dobishëm, Mawby merrte 100 paund.

Pesëshja e Kembrixhit

Duke dyshuar se një anëtar konservator i Parlamentit mund të ishte spiun komunist, autoritete britanike e kthyen vëmendjen nga njerëzit e elitës së arsimit me prejardhje të klasit të lartë, të ashtuquajturit pesëshja e Kembrixhit, të cilët ishin rekrutuar në sferën sovjetike gjatë kohës që ndoqën Universitetin e Kembrixhit në vitin 1930. Brenda një dekade apo më shumë, të diplomuarit Donald Maclean, Guy Burgess, Kim Philby, Anthony Blunt dhe John Cairncross kishin punuar për të arritur deri në poste të rëndësishme të inteligjencës, të cilët ata i përdoren për t’i kaluar sekrete sovjetikëve. Në sajë të këtyre agjentëve të dyfishtë, të cilët thuhet se ishin të motivuar nga ideologjia, e jo paratë, Bashkimi Sovjetik mësoi në lidhje me një plan të Aleatëve për të dërguar kryengritësit anti-komunistë në Shqipëri, si dhe strategjinë ushtarake të Aleatëve gjatë Luftës së Koresë.

Aldrich Ames

Djali i një analisti të CIA-s, i lindur në Uisconsin, Aldrich Ames nuk humbi kohë dhe iu bashkua menjëherë agjencisë, duke filluar atje në shkollë të mesme me kohë të pjesshme dhe më vonë duke u bërë një spiun me kohë të plotë. I vendosur në vende të tilla si Turqia dhe Meksika, Ames kaloi shumicën e karrierës së tij tre-dekada të gjatë duke u përpjekur për të marrë me të mirë zyrtarët sovjetikë në shërbim të CIA-s. Pavarësisht problemit të dukshëm me pijen dhe komenteve për performancë të varfër, ai avancoi duke u bërë kreu i degës sovjetike të CIA-s. Në vitin 1985, Ames hyri në ambasadën sovjetike në Uashington, dhe ofroi sekretet në shkëmbim të parave. U pagua rreth 2,7 milionë $ gjatë nëntë viteve të ardhshme, në këmbim të dokumenteve të klasifikuara në vende të paracaktuara. Tani apo po vuan dënim të përjetshëm në burgun e Pensivalnisë.

Adolf Tolkachev

Në fillim të vitit 1977, inxhinieri elektronik Adolf Tolkachev filloi të linte shënime në makinat e diplomatëve amerikanë duke kërkuar të takohej me ndonjë zyrtar amerikan. CIA e injoroi atë, duke menduar se do binte në kurthin e KGB-së. Por Tolkachez që punonte në një institute ushtarak në Moskë, këmbënguli dhe e fituoi në fund besimin e CIA-s. Për 7 vjet, ai fotografonte informacione të klasifikuara e dokumente duke ja dorëzuar CIA-s. Nga Tolkachez, CIA mësoi se anijet dhe avionët bombardues amerikanë mund të fluturonin e kalonin nën radarët sovjetikë. Gjithashtu Adolf u dorëzoi informacione për sistemet e reja të armëve sovjetike. Për punën e tij, CIA e pagoi më shumë se 1 mln dollarë Tolkachez-vin. Por kur sovjetët e morën vesh për veprat e tij, e ekzekutuan një vit më vonë.