Ne dimë gjithçka dhe asgjë rreth koronavirusit

Ne dimë gjithçka për Sars-CoV-2 dhe asgjë për të. Ne mund të lexojmë secilën nga 29.903 gërmat e gjenomit të tij dhe të kuptojmë se si 15 gjenet e tij janë transkriptuar në udhëzime për të prodhuar proteinat e duhura. Por nuk mund të kuptojmë se si përhapet në detaje, për të treguar se cilat pjesë të izolimit të shoqërisë janë të nevojshme dhe cilat janë të kota. Disa muaj në krizë dhe akoma jemi në një mjegull injorance duke bërë gabime. Nuk  ka si ‘shkenca’, shkruan The Spectator.

Kjo nuk është për t’u habitur apo e turpshme: injoranca është gjendje natyrore e njerëzimit. Çdo sëmundje e re është e ndryshme dhe epidemiologjia e saj bëhet e qartë vetëm gradualisht dhe sigurisht kërkon kohë.

A transmetohet më shumë Covid-19 nga frymëmarrja apo nga e prekura? A e kalojnë fëmijët koronavirusin pa simptoma? Pse Britania ka më të infektuar se Japonia? Pse obezët janë më të rrezikuar? Sa njerëz e kanë  kaluar infeksionin? A janë të nevojshëm ventilatorët? Përse nuk ka shpërthime në Indi dhe Afrikë? A do ketë një valë të dytë? Ne ende nuk kemi përgjigje për këto pyetje.

Ne dimë gjithçka për Sars-CoV-2 dhe asgjë për të. Ne mund të lexojmë secilën nga 29.903 gërmat e gjenomit të tij dhe të kuptojmë se si 15 gjenet e tij janë transkriptuar në udhëzime për të prodhuar proteinat e duhura. Por nuk mund të kuptojmë se si përhapet në detaje, për të treguar se cilat pjesë të izolimit të shoqërisë janë të nevojshme dhe cilat janë të kota. Disa muaj në krizë dhe akoma jemi në një mjegull injorance duke bërë gabime. Nuk  ka si ‘shkenca’, shkruan The Spectator.

Kjo nuk është për t’u habitur apo e turpshme: injoranca është gjendje natyrore e njerëzimit. Çdo sëmundje e re është e ndryshme dhe epidemiologjia e saj bëhet e qartë vetëm gradualisht dhe sigurisht kërkon kohë.

A transmetohet më shumë Covid-19 nga frymëmarrja apo nga e prekura? A e kalojnë fëmijët koronavirusin pa simptoma? Pse Britania ka më të infektuar se Japonia? Pse obezët janë më të rrezikuar? Sa njerëz e kanë  kaluar infeksionin? A janë të nevojshëm ventilatorët? Përse nuk ka shpërthime në Indi dhe Afrikë? A do ketë një valë të dytë? Ne ende nuk kemi përgjigje për këto pyetje.

Megjithatë nuk është e qartë se pse testimi bën ndryshimin, veçanërisht në numrin e vdekjeve. Testimi nuk kuron sëmundjen. Arritja befasuese e Gjermanisë me një normë vazhdimisht të ulët viktimash duket e çuditshme-duke menduar se rasti i parë me koronavirus u konfirmua më herët se në disa vende të Europës. Duke bërë shumë testime, vende si Gjermania e kanë mbajtur pjesërisht përhapjen e virusit brenda sistemit të kujdesit shëndetësor. Gjermania, Japonia, dhe Hong Kongu kishin protokolle të ndryshme dhe më efektive në vend që nga dita e parë për të parandaluar përhapjen e virusit brenda azileve dhe spitaleve.

E vërteta e tmerrshme është se tani duket se në shumë prej rasteve të hershme, virusi infektonte njërëz ndoshta në spitale apo edhe në sallat e operacioneve. Shumë nga këta persona mund të mos e kenë kuptuar se ishin të infektuar, ose kanë menduar se kishin një ftohje të lehtë.

Dëshmitë nga Wuhan dhe nga Italia tregojnë se epidemia mori forcë në mjediset e kujdesit shëndetësor, kryesisht mes të moshuarve dhe personave  më sëmundje egzistuese. Por autoritetet kineze ishin të kujdeshëm duke karantinuar në ambiente speciale ata që testoheshin pozitivë, duke i mbajtur larg nga spitalet. Duket se kjo ka qenë vendimtare.

Në Britani, të dhënat tregojnë se shumë prej pacientëve erdhën në spital për tu kuruar për diçka tjetër dhe më pas u infektuan me virus.

Në Belgjikë, vendi me epideminë më të rëndë për numër banorësh,  të gjithë 210 mijë banorët e azileve për të moshuar u testuan gjatë gjysmës së dytë të prillit. Rreth 10 përqind rezultuan pozitivë për virusin. Pra një në dhjetë të moshuar ishin të infektuar gjatë kohës që u testuan.

Nëse Covid-19 është të paktën pjesërisht një sëmundje e fituar nga spitali, atëherë pandemia mund të zhduket më shpejt nga çfarë pritet. Shkalla e vdekshmërisë  arriti pikun këtu më 8 prill, vetëm dy javë pasi nisi izolimi, gjë që është e çuditshme nisur nga fakti se zakonisht duhen të paktën katër javë për të parë nëse njerëzit mund të humbin jetën nga infeksioni. Nëse sheh të dhënat për frymë në Europë, të gjitha tregojnë një zvogëlim të rritjes shumë më herët nga sa pritej prej bllokimeve.

Kjo ide mund të jetë e gabuar, natyrisht, ne thjesht nuk dimë sa duhet. Por nëse është e drejtë, ajo sugjeron se e famshmja R (R0) ose shkalla e riprodhimit të virusit mund të ketë qenë shumë më e lartë në spitale dhe azile dhe shumë më e ulët në komunitet. Nuk ka kuptim të flasim për një numër të vetëm për tërë shoqërinë. Modeli i thjeshtë i Kolegjit Imperial, i cili po përhapet në botë si një virus, duhet zhdukur. Tani na duhen të dhëna, jo modelime.

Një studim i 391 rasteve me Covid-19 dhe 1286 kontakteve të tyre në rajonin Shenzhen të Kinës zbuloi se 80 përqind e rasteve janë transmetuar nga vetëm 9 përqind e bartësve të virusit, dhe se vetëm 11 përqind e atyre që ndajnë një shtëpi me bartësin, u prekën nga virusi. Në kontrast, një studim në një azil të moshuarish në shtetin e Uashingtonit zbuloi se 23 ditë pas zbulimit të rastit të parë, 64 përqind e banorëve ishin pozitivë dhe gjysma e tyre nuk shfaqnin simptoma. Një analizë nga dr. Muge Cevik mbi 14 studime të ngjashme zbuloi se kontakti i zgjatur dhe i ngushtë rriste rrezikun për transmetimin e virusit dhe se rreziku është më i lartë në mjedise të mbyllura: familje, objektet e kujdesit afatgjatë dhe transporti publik.

Nëse të moshuarit, obezët dhe personat me imunitet të dobët janë më në rrezik jo vetëm për të vdekur, por edhe për t’u infektuar, atëherë pjesa tjerër janë më pak të rrezikuar.l

Nëse kjo është e drejtë, atëherë ky është një lajm i mirë. Pasi epidemia të vihet nën kontroll në spitale dhe shtëpitë e përkujdesjes, sëmundja mund të zhduket gjithsesi, edhe pa bllokim. Në kontrast të mprehtë me modelin mes të moshuarve, fëmijët nuk e transmetojnë virusin thuajse fare. Një studim i fundit i pediatërve nuk zbuloi një rast të vetëm që fëmijët e kalojnë sëmundjen dhe theksoi se provat tregojnë për ‘infeksion dhe infektivitet të zvogëluar të fëmijëve në zinxhirin e transmetimit’. Një djalë që u prek nga virusi gjatë skive, nuk ia transmetoi asnjërit nga 170 kontaktet e tij, por ai kishte edhe ftohje dhe grip, të cilat ia transmetoi dy motrave të tij. Fëmijët duket se kanë receptorë ACE2- çelësi qelizor që përzgjedh koronavirusi- në hundë, por jo në mushkëri.

Kjo i bën modelet e bazuara te gripi- një sëmundje që godet më fort të rinjtë, një mashtrim. Rrezet e diellit të verës do e ngadalësojnë edhe më tej virusin, duke e vrarë  dhe duke rritur nivelin e vitaminës D. Vitamina D na mbron nga ftohja dhe gripi, dhe veçanërisht në dimër mungon te njerëzit obezë, me lëkurë të errët ose të moshuar, që janë treguar më të ndjeshëm ndaj Covid-19. Një studim në Indonezi tregoi se personat me mungesë të vitaminës D kishin deri 19 herë më shumë mundësi të vdisnin nga virusi se të tjerët me nivele të larta të vitaminës.

Nuk do jetë e thjeshtë dhe do ketë pengesa, por testimi, pasuar nga gjurmimi, është rruga për të dalë nga kjo situatë.

/abcnews.al