Parashikimet për koronavirusin, pasiguria është e vetmja gjë e sigurt

Një model statistikor i cituar nga Shtëpia e Bardhë dha një shifër pak më pak të zymtë të hënën për një valën e parë të vdekjeve nga pandemia e koronavirusit në ShBA. Ai përfshinte një projektim të dizajnuar për të ndihmuar zyrtarët të planifikojnë për më të keqen, përfshirë këtu edhe stafin e mjaftueshëm spitalor, shtretërit dhe ventilatorët.

Problemi i vetëm me këtë lajm relativisht të mirë? Është pothuajse me siguri i gabuar. Të gjitha modelet janë të gabuara. Disa janë thjesht më pak të gabuar se të tjerët dhe këto janë ato në të cilat mbështeten zyrtarët e shëndetit publik.

“Gjëja kryesore është se ju të doni të dini se çfarë do të ndodhë në të ardhmen,” tha modeluesi i lartë i NASA-s, Gavin Schmidt. “Në mungesë të një makine kohe do të duhet të përdorim një model.”

Parashikuesit e motit përdorin modele. Shkencëtarët e klimës i përdorin ato. Supermarketet i përdorin ato.

Ndërsa udhëheqësit po përpiqen merren me shpërthimin e koronavirusit, ata po i kthehen në modeleve të shumta matematikore për t’i ndihmuar ata të kuptojnë se çfarë mund të ndodhë tjetër dhe çfarë duhet të përpiqen të bëjnë tani për të përmbajtur dhe frenuar përhapjen.

Modeli i azhurnuar këtë javë nga Universiteti i Uashingtonit – ai që përmendet më shpesh nga zyrtarët shëndetësorë të SHBA në konferencat e Shtëpisë së Bardhë – parashikon që vdekjet në ShBA do të arrijnë një kulm në mes të prillit dhe pastaj do të bien gjatë verës.

Projeksioni i tyre i fundit tregon se nga 49.431 deri në 136.401 amerikanë do të vdesin në valën e parë, e cila do të zgjasë gjatë verës. Në mes është një hapësirë e madhe prej 87,000 personash. Por vetëm disa ditë më parë i njëjti ekip kishte një hapësirë prej gati 138,000, me 177.866 si numri më i lartë i vdekjeve. Zyrtarët thonë se distancimi shoqëror ka sjellë uljen,

Llogaritjet e fundit bazohen në të dhëna më të mira se si vepron virusi, më shumë informacione se si veprojnë njerëzit dhe më shumë qytete si shembuj. Për shembull, të dhënat e reja nga Italia dhe Spanja sugjerojnë se distancimi social po funksionon edhe më mirë sesa pritej për të ndaluar përhapjen e virusit.

Koha që u desh që epidemia të arrijë kulmin ishte më e shkurtër në ato qytete italiane dhe spanjolle sesa ishte Ëuhan, Kinë, tha Dr. Christopher Murray nga Universiteti i Uashingtonit, i cili zhvilloi modelin .

Pra, si funksionon modelimi? Merrni gjithçka që dimë për mënyrën se si po përhapet koronavirusi, kur është vdekjeprurës dhe kur jo, kur shfaqen simptomat dhe kur jo.

Më pas faktorzoni gjithçka që dimë në lidhje me atë se si reagojnë njerëzit, distancimi shoqëror, urdhrat e qëndrimit në shtëpi dhe faktorët e tjerë njerëzorë.

Tani shtoni gjithçka që dimë rreth testimit, trajtimit të sëmundjeve dhe mungesave të pajisjeve. Në fund, shtoni marzhin e pasigurisë në çdo nivel.

Shtrydhni të gjitha ato mijëra pika të të dhënave në ekuacione matematikore tepër komplekse dhe voila, këtu është ajo që do të ndodhë më pas me pandeminë. Përveç, mbani mend, ka një diferencë të madhe gabimesh: Për parashikimin e vdekjeve në ShBA, marzhi është më i madh se popullsia e Ëilmington, Delaëare.

“Asnjë model nuk është i përsosur, por shumica e modeleve janë disi të dobishëm,” tha John Allen Paulos, profesor i matematikës në Universitetin Temple dhe autor i disa librave për matematikën dhe jetën e përditshme. “Por ne nuk mund ta ngatërrojmë modelin me realitetin.”

Një sfidë për ata që ndërtojnë modelet është llogaritja e totalit të vdekjeve nga departamentet e mbingarkuara të shëndetit publik. Të dhënat e një shteti mund të tregojnë ndryshime të mëdha në vdekje – por vetëm sepse një numër i madh raportesh u shfaqën të gjitha menjëherë. Kapërcimet e mëdha të vdekjeve në një ditë të vetme mund të hedhin poshtë parashikimet.

Një problem tjetër, tha modeluesja e sëmundjeve të Universitetit të Teksasit, Lauren Meyer, është se shumica e modeleve pandemike bazohen në mënyrën se si vepron gripi, dhe që është ndryshe nga ky koronavirus i ri.

Shumica e modeleve përdorin llogaritjen për të faktuar “gjërat që nuk mund t’i parashikosh. Edhe me gjithë pasigurinë, “është shumë më mirë sesa t’ja qëllosh kot”, tha Meyer. “Modelet e drejtuara nga të dhënat janë provat më të mira që kemi”, shtoi ajo.

“Për shkak të faktorit të madh të mosbesimit, e mira është të mos shikosh një numër të vetëm – numrin minimal të vdekjeve, ose maksimumin- por përkundrazi në marzhin e besimit, ku ka një siguri prej 95%” tha matematikani Paulos. Për modelin e Universitetit të Uashingtonit, kjo është nga 50,000 deri në 136,000 vdekje.

Pasiguria do të tkurret me kohën, por kurrë me të vërtetë nuk do të largohet – ashtu si në parashikimet e uraganit, kur niveli i pasigurisë zvogëlohet ndërsa stuhia afrohet për të bërë ulje në tokë.

“Pasiguria është e vetmja gjë e sigurt,” tha Paulos. “Dhe të dish të jetosh me pasiguri është siguria e vetme.” / Marrë nga Associated Press