Ta bëjmë gazetarinë të madhe sërish

Nga Alexandra Borchardt

Në debatin për të ardhmen e gazetarisë, “lajmi i rremë” është vënë në qendër të vëmendjes, me tregimet e një presidenti amerikan të zemëruar, “bots-ët”(programe kompjuterike që shpërndajnë automatikisht dezinformata)e komunikimit rus, dhe konkurenca me tradhëti dhe mashtrime për të tërhequr vëmendjen e publikut. Por në një epokë të zvogëlimit të fitimeve dhe rrejedhjessë audiencës, a është lajmi i rremë me të vërtetë kërcënimi më i madh për mediat tradicionale?

Në një mjedis të lajmeve gjithnjë e më shumë të prirur për hiperventilim (publikim thashethemesh), mund të jetë e vështirë të ndash faktin nga përmbajtja e trilluar ose e qëllimshme që shpërndahet nëpërmjet mediave sociale. Përhapja e “bots” – programeve kompjuterike që shpërndajnë dezinformata automatikisht – i ka mjegulluar këto linjaedhe më shumë. Dhe ndërsa metodat e manipulimit shumëfishohen, problemi ka gjasa të përkeqësohet.

E megjithatë përqendrimi gati i vazhdueshëm në (problemin) e lajmeve të rreme i ka larguar shumë njerëzit e kësaj industrie nga sfidat më serioze që ka përballëgazetaria profesionale. Erozioni i modeleve të biznesit dhe rritja e varësisë nga shpërndarësit dixhitalë të palëve të treta – si Facebook dhe Google –i kanë kufizuar organizatat e lajmeve dhe kanë shkurtuar thellë fitimet e tyre. Më keq akoma, audienca nuk i beson më informacioneve të paraqitura. Kjo tregon se problemi është më i madh se lajmet e rreme.

Në fakt, organizatat e mëdha mediatike, tradicionale ose të trashëguara, ende mbizotërojnë mbi mediat sociale si burime të besueshme. Siç shprehet në raportin e Institutit Reuters për Studimin e Gazetarisë Dixhitale (Digital News Report 2017), 40% e konsumatorëve të lajmeve thonë se organizatat e medias –TheNew York Times, për shembull –e difenencojnë qartë faktin nga fiction-i. Për mediat sociale, kjo përqindje është vetëm 24%.

Por kjo gjithashtu do të thotë se 60% e konsumatorëve të lajmeve i konsiderojnë mediat e trashëguara si të pakujdesshme ndaj fakteve. Vetëm kjo statistikë do duhej të ishte shkak për një shqetësim të madh për të gjithë në këtë industri.

Sipas raportit – i cili ka anketuar rreth 70,000 përdorues të internetit në 36 vende – 29% e të anketuarve thanë se po shmangnin leximin e lajmeve krejtësisht. Për shumë njerëz, kjo ose sepse preferenca e prodhuesve (të lajmit) për ngjarjet negative i sjell atyre një humor të keq, ose sepse ata e shohin raportimin si të devijuar politikisht dhe për këtë arsye të pabesueshëm.

Pa besim, nuk ka audiencë; dhe pa audiencë, nuk ka as biznes. Nëse rezultatet e anketës janë përfaqësuese të tendencave edhe më të gjera, atëherë një nga shtyllat më të rëndësishme të demokracisë në botë –shtypi  i lirë dhe i hapur – është në rrezik.

Ndoshta kjo duhet të vijë si befasi. Në epokën dixhitale, defiçitet e besimit kanë prekur shumicën e institucioneve kryesore, nga partitë politike dhe kompanitë e mëdha e deri tek organizatat fetare dhe universitetet. Kjo mund të jetë shenjë e një qytetarie më të informuar dhe kritike; ose me shumë të ngjarë, mund të jetë një reagim ndaj ndjenjës së mbingarkuar me zgjedhje dhe pafuqisë në një botë komplekse.

Por ajo që ka ndryshuar për organizatat e lajmeve është se, në sajë të mediave sociale, ato nuk kanë më monopolinpërkërkimin e llogarisëndaj të fuqishmëve. Përkundrazi, ato(organizatat) kanë filluar të identifikohen si një pjesë e pushtetittë elitës media-biznes-politikë,e ndarë nga shqetësimet e njerëzve të zakonshëm. Duke u bërë objektiv i zemërimit popullor, gazetaria do të duhet të “prishë” veten për të rifituar kredibilitetin dhe për të rivendosur besimin e publikut.

Për këtë qëllim, organizatat e medias duhet të ndërmarrin të paktën gjashtë hapa. Hapi i parë për fillestarët, është se duhet të vendosin agjendat e veta, në vend që të harxhojnë burimet për të ndjekur të tjerët. Hetimet ndërkombëtare që çuan në  Panama Papers dhe Paradise Papers janë shembuj të shkëlqyeshëm të gazetarisë relevante dhe interesante – dy kritere themelore që duhet të përmbushin të gjitha raportimet.

Së dyti, gazetarët kanë përgjegjësi ndaj audiencës së tyre duke analizuar se “çfarë bëjnë aktorët e fuqishëm”, e jo se “çfarë thonë”. Siç vuri në dukje kolumnistjae “Washington Post-it” Margaret Sullivankohët e fundit, mbulimi i lajmeverreth Presidentit të SHBA Donald Trump është fokusuar ngushtë në fjalët e tij, në kurriz të politikës së tij.

Së treti, mediat duhet të bëhen dëgjues më të mirë. Dallimi i gazetarëve midis “raportimit” dhe “raportimit në terren” nxjerr në pah realitetin që një pjesë e konsiderueshme e stafit të redaksive asnjëherë nuk elënëzyrën. Gazetarët nuk e bëjnë këtë me zgjedhje domosdoshmërisht; shumë prej tyrejanë ngjitur pas ekraneve sepse kompanivetë tyre u mungojnë burimet, ose i detyrojnë ata të ndjekin dhe të raportojnë rreth çka rrotullohet në Twitter. Në këtë kuptim, sjellja e gazetarëve është thjesht një simptomë e një patologjie editoriale.

Së katërti, organizatat e lajmeve duhet ta angazhojnë audiencën – duke u folur atyre, jo poshtë tyre (duke i fyer). Shumë shpesh, cikli i lajmeve udhëhiqet nga supozimet rreth asaj që shikuesit ose lexuesit mund të pëlqejnë, sesanga ajo që ata duan vërtet. Diversiteti në një redaksi është thelbësor për zgjerimin e rëndësisë së mbulimit të saj.

Së pesti, në nxitimin për të eksperimentuar me forma të reja të raportimit, disa kompani mediash po harrojnë misionin e tyre. Zyrat e lajmeve duhet të heqin dorë nga projektet e shtrenjta dhe sesancionale nëse bëjnë pak për ti dhënë audiencës një raportim më të kuptueshëm.

Së fundmi, rindërtimi i besimit do të kërkojë një përkufizim të ri të vetë lajmit. Kur audiencat ndjehen të zhytura plotësisht në kompleksitetin e informacionit,atëherë ato mund tainjorojnë atë. Mediat duhet t’u japin njerëzve një arsye për tu rikthyer. (Shembull: lajmi pozitiv është nënvlerësuar në mënyrë dramatike në mjedisin e sotëm mediatik).

Nëse mediat tradicionale lejojnë veten të përcaktohen nga debati i lajmeve të rreme, ato gjithashtu do të mbyten. Për aq kohë sa kompanitë e mediave sociale zgjedhin të rrisin të ardhurat nga reklamat, algoritmet e tyre do të tentojnë të shpërblejnë ekstremet (me lajme të rreme) dhe organizatat e mirëfillta të lajmeve do të humbasin burime të vlefshme duke u përballur me dezinformimin.

Një qasje më e mirë do të ishte duke i bërë lajmet më pak të mërzitshme. Kompanitë e mirënjohura të Mediasgjithmonë kanë kërkuar të përfitojnë nga faktet: Skupi, intervista ekskluzive, investigimi.

E vërteta, sikurse besimi, është një mall. E ardhmja e industrisë së gazetarisë varet nga prodhimi i një malli më të mirë.

Alexandra Borchardt është Drejtoreshë e Zhvillimit Strategjik në Institutin Reuters për Studimin e Gazetarisë.