A shërben ndarja e Kosovës për të krijuar ‘Serbinë e Madhe’?

Nga Mersiha Gadzo

Biseda për ndarjen e Kosovës ka shtuar tensionet në rajon dhe ka provokuar alarm publik, me peshkopët serbë që u bëjnë thirrje besimtarëve të luten për “shpëtimin e Kosovës”.

Reagimi ndjek deklaratat e liderëve serbë dhe kosovarë që ndarjen e Kosovës, ose një shkëmbim territoresh, mund ta kenë në letra.

Kosova, me një popullsi prej 90 për qind të popullsisë shqiptare, shpalli pavarësinë nga Serbia në 2008. SHBA ka mbrojtur pavarësinë e saj, por Serbia ka refuzuar të njohë Kosovën, si edhe aleati i saj Rusia.

Që atëherë, marrëdhëniet ndërmjet vendeve kanë mbetur të tensionuara dhe ata kanë luftuar për të arritur një marrëveshje në negociatat e “normalizimit” të ndërmjetësuar nga BE, e cila filloi shtatë vjet më parë.

Shumë paralajmërojnë se ndarja e Kosovës mund të shkaktojë më shumë konflikt etnik në rajonin përreth, si edhe mund të shkaktojë një efekt të valëzuar në Bosnjë dhe Herzegovinën e afërt – duke hapur rrugën për njësinë serbe të Bosnjes (Republika Srpska [RS]), e cila përbën 49 për qind të territorit boshnjak.

Ndërkohë që flasin për ndarjen dhe shkëputjen nuk janë domosdoshmërisht të reja, takimet e fundit midis zyrtarëve serbë – nga të dyja anët e Serbisë dhe Republika Srpska – dhe anëtarëve të administratës së Presidentit të SHBA Donald Trump si dhe ndihmësve të tij të mëparshëm të fushatës, të cilët kanë ngritur vetullat.

Ndërsa në një vizitë në Uashington, Ministri i Jashtëm serb Ivica Daçiç i tha Reuters (më 31 korrik), se ai kishte diskutuar ndarjen e Kosovës me Jared Kushnerin, dhjakun e Trump dhe këshilltarin e lartë.

“Modeli i ndarjes apo delimitimit është një propozim që unë e kam përmendur si një zgjidhje … tani të gjitha kartat janë në tavolinë”, tha Daçiç pas takimit.

Presidenti serb Aleksandar Vuçiç ka propozuar gjithashtu një shkëmbim territorial përgjatë vijave etnike, ndërsa presidenti i Kosovës Hashim Thaçi ka thënë se është kundër ndarjes por i hapur për të diskutuar një “korrigjim” të kufijve.

Sipas Marrëveshjes së paqes të Dejtonit, të ndërmjetësuar nga SHBA dhe europianët, nënshkruar në dhjetor 1995, Bosnja u nda në dy entitete – “Federata” për myslimanët boshnjakë dhe kroatët boshnjakë dhe “Republika Srpska” (RS) për serbët boshnjakë.

Milorad Dodik, kryetar i RS dhe lideri i partisë separatiste të Aleancës së Social Demokratëve të Pavarur (SNSD), dikur e përshkruar si “e dashur” për bashkësinë ndërkombëtare, ka qenë nën sanksione të SHBA që nga janari 2017, pjesërisht për thirrjet e tij për shkëputje dhe kundërshtimin e gjykatës kushtetuese.

Në janar, revista online boshnjake ‘Zurnal’, publikon lajmin se një milici e mbështetur nga Rusia po organizonte një njësi paramilitare për të mbështetur aspiratat separatiste të Dodik.

Dodik, i cili pretendon se Bosnja nuk është një shtet i vërtetë, ka thirrur hapur, për më shumë se një dekadë, që RS të shpërbëhet, duke thënë se “korniza përfundimtare” do të përfshinte në mënyrë ideale bashkimin e RS me Serbinë.

Menjëherë pas diskutimit të ndarjes së Kosovës, Dodik njoftoi se nëse Kosova bëhet anëtare e OKB-së, RS do të ndjekë shembullin.

“Në këtë aspekt, zgjidhja e marrëdhënieve midis Beogradit dhe Prishtinës në baza të përhershme duhet gjithashtu të nënkuptojë zgjidhjen e çështjes së statusit të Republikës Sërbska”, tha Dodik.

“Pasi të gjitha kufijtë e përhershëm nuk janë vendosur as këtu”.

Jasmin Mujanoviç, një shkencëtar politik i cili fokusohet në Evropën Juglindore, i tha Al Jazeera se një lëvizje drejt shkëputjes nga autoritetet e RS “do të shkaktojë menjëherë konflikt, një konflikt që natyrisht do të tërheqë secilin nga fqinjët e Bosnjes”.

“Pikërisht për këtë arsye SHBA ka mbështetur historikisht shtein e Bosnjës, sepse një Bosnje dhe Herzegovinën e integruar sovrane, demokratike dhe territoriale, është themeli për stabilitet në të gjithë Ballkanin Perëndimor”.

Politikanët serbë si Daçiç dhe Dodik kanë folur për ndarjen dhe shkëputjen prej vitesh, por analistët thonë se këtë herë rreth avokatëve të këtyre projekteve politike më në fund kanë gjetur një audiencë të krahut të djathtë dhe tani mund të përfitojnë nga mundësia për të ringjallur “Serbinë e Madhe “projekt.

‘Dikush në Uashington duhet të zgjohet’

Ekziston shqetësimi publik për një mungesë reagimi nga zyrtarët e SHBA-së dhe BE-së në lidhje me Kosovën.

Të martën, 37 OJQ nga Kosova dhe Serbia, duke përfshirë disa nga pjesa më e madhe e serbëve të Kosovës, i dërguan një letër Federika Mogherinit, shefes së politikës së jashtme të BE, duke i kërkuar asaj të dënonte ndarjen etnike të propozuar të Kosovës.

“Zhvillime të tilla do të prodhonin në mënyrë të pashmangshme një reaksion zinxhiror në shtetet e tjera të Ballkanit dhe do të çonin në kërkesa të shumta për ndryshime në kufijtë në Ballkan, gjë që hap derën për konflikte të reja”, shkruhej në letër.

Daniel Serwer, i cili shërbeu si i dërguari i posaçëm i SHBA për njësinë e Federatës dhe ndihmoi për të negociuar marrëveshjet e paqes të Dejtonit, i shpjegoi Al Jazeera se SHBA-ja ka ndryshuar politikën e saj ndaj rajonit dhe nuk i kundërshton propozimet e tilla siç do normalisht.

“Ky është një ndryshim nga politika e mëparshme, e cila në mënyrë të paevokueshme mbështeste sovranitetin dhe integritetin territorial të Kosovës, siç përcaktohet në kushtetutën e saj dhe (jo rastësisht) nën flamurin e saj”, shkruante Serwer në faqen e tij elektronike.

“Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Europian që punojnë së bashku kanë një rekord të shkëlqyer në Ballkan. Kufijtë vendore kanë një histori të vërtetë të tmerrshme atje, veçanërisht kur bëhet fjalë për çështje të sovranitetit dhe integritetit territorial … Dikush në Uashington duhet të zgjohet.

Takimet ‘shqetësuese’

Daçiç nuk është i vetmi politikan që ka takuar figura të rëndësishme në SHBA.

Gjithashtu në fund të korrikut, Zheljka Cvijanoviç, kryeministri i RS, i partisë SNSD të Dodik, u takua me anëtarët e administratës së Trump, ish-zyrtarë të fushatës Trump si Jason Osborne, Mike Rubino, Corey Lewandowski dhe Steve Bannon, të cilët kohët e fundit njoftuan planet për të ngritur një fondacion në Europë të quajtur Lëvizja që synonte të nxiste populistët e krahut të djathtë.

Osborne dhe Rubino janë regjistruar kohët e fundit në Departamentin e Drejtësisë të SHBA për të lobuar për partinë SNSD të Dodik dhe Cvijanoviç në zgjedhjet e tetorit.

Osborne i tha revistës elektronike ‘Mother Jones’ se puna e tij për serbët e Bosnjës deri tani përfshin realizimin e takimeve për Cvijanoviç me zyrtarë të tillë si Rep. Dana Rohrabacher, e cila drejton nënkomisionin e Punëve të Jashtme të Shtëpisë për “Europa, Eurasia dhe kërcënimet në zhvillim” ushqen tensionin në Iran për të nxitur një shtet të pavarur etik, Azer.

Serwer, ish-i dërguari i posaçëm i SHBA, është dakord se avokatët e kufijve të rinj etnikë mund të kenë qenë të inkurajuar që kur gjetën një audiencë me administratën dhe bashkëpunëtorët e Trump, së bashku me populizmin në rritje të krahut të djathtë.

“[Përfaqësuesit amerikanë] thoshin: ‘Nuk ka asnjë mënyrë që ne do ta lejojmë këtë'”, tha Serwer për Al Jazeera.

“Nacionalistët etnikë duke marrë për bazë qëndrimet e administratës Trump, kurrë nuk do ta kishin marrë atë në administratat e mëparshme – Obama, Bush, Clinton, Bush – asnjëri prej tyre nuk do t’i kishte dhënë këto ide në kohën e tanishme”, tha Serwer.

Eric Gordy, një profesor në UCL, Shkolla e Studimeve Sllave, të Evropës Lindore, tha për Al Jazeera se politikanët në rajon kanë gjetur një kanal që anashkalon atë që kishte qenë një konsensus i përbashkët nga SHBA dhe BE për vite me radhë.

“Duket se [ata] kanë marrë mësimin që tashmë është përdorur nga shumë vende të tjera për të shfrytëzuar faktin se profesionistët me përvojë janë anashkaluar dhe lëvizjet e mëdha mund të detyrohen nga njerëz injorantë dhe të pakualifikuar si Kushner, Bannon dhe Trump vetë”, tha Gordy.

Ish-këshilltari politik Lewandowski gjithashtu vizitoi Serbinë në prillin e kaluar. Ai foli në një tubim të quajtur “Amerika Sot” lidhur me fushatën e Trump, duke thënë se politika amerikane tani ishte më e hapur për ndërtimin e marrëdhënieve të reja dhe se Serbia duhet të kapte këtë shans.

Shkencëtari politik Mujanoviç tha se takimet e fundit janë “jashtëzakonisht shqetësuese” dhe sugjeroi që SHBA po i kthehet mbrapa mbështetjes së saj të përkohshme për sovranitetin e Bosnjes.

“Thjeshtësia e një ndryshimi në politikën amerikane ndaj Bosnjes dhe rajonit mund të inkurajonte elita nacionaliste ekstremiste, të etur për të rishikuar projekte të caktuara politike nga vitet 1990”, tha Mujanoviç.

“Shefi në mesin e këtyre janë Dodik, por edhe segmente të caktuara të administratës së Vuçiqit në Beograd, kështu që edhe nëse shkëputja e plotë mbetet e pamundur, kushtet për aq shumë po bëhen më të favorshme për shkak të klimës më kaotike ndërkombëtare”.

Reuf Bajroviç, ish-ministër i energjisë i Bosnjës dhe themelues i Aleancës Qytetare Boshnjake, thotë se propozimet mbi Kosovën janë të dizajnuara për të krijuar përkrahje në mesin e bashkësisë ndërkombëtare në njohjen e Kosovës, me qëllimin përfundimtar të marrjes së një pjese të Bosnjës në kthim, duke arritur kështu një “kornizë përfundimtare”.

“Qëllimi është ende i njëjtë, një Serbi e Madhe, që ka qenë në atë mënyrë që nga viti 1999 [fundi i luftës së Kosovës] dhe ky është ndoshta i vetmi qëndrim i vazhdueshëm politik [i Serbisë] ndaj Bosnjës dhe Kosovës”, tha Bajroviç.

“Krijimi i Serbisë së Madhe është një ëndërr shekullore e këtij lloji të politikës. Në mendjen e atyre që e mbrojnë këtë ide, të cilët ende mbizotërojnë marrëdhëniet politiko-shoqërore në Serbi, duke kaluar lumin Drin [që shënon kufirin perëndimor të Serbisë] është ekuivalenti i rikthimit të Kostandinopojës”. Përgatiti SYRI.net, burimi Al JAzeera News