Më 1 maj 1994, aksidenti tragjik që i mori jetën brazilianit legjendar të Formula 1, Ayrton Senna

Albert Vataj

Ka kujtime që nuk plaken. Ka momente që nuk shuhen kurrë nga kujtesa e botës. Për shumë vetë, ai 1 maj i vitit 1994 mbetet si një ditë e mpirë, e fotografuar në ndërgjegjen kolektive si çasti kur Formula 1 humbi jo vetëm një kampion, por një shpirt që ngiste më shumë se një makinë: ngiste zemrën e një kombi, ëndrrën e një brezi, dhe mitin e një kohe që nuk do të përsëritet.

Ishte xhiroja e shtatë e Çmimit të Madh të San Marinos, në Imola të Italisë, kur makina e pilotuar nga Ayrton Senna humbi kontrollin dhe u përplas me murin e betonit në kthesën Tamburello. Vetëm pak sekonda… por të mjaftueshme për të ndalur një jetë. Ai ishte 34 vjeç. Rrugëtimi i tij, që kishte nisur në moshën 4-vjeçare në rrugicat e São Paulos me një kart të ndërtuar nga babai, përfundoi aty ku fillon heshtja e përjetshme.

Në vendngjarje, humbja e konsiderueshme e gjakut dhe gjendja neurologjike alarmante kërkuan trakeotomi të menjëhershme. Ai u transportua me helikopter drejt spitalit “Maggiore” të Bolonjës, por zemra e tij nuk i mbijetoi plagëve. Vdekja e tij u shpall pak orë më vonë. Dhe me të, një epokë mbylli sytë.

Brazilin e mbuloi një heshtje që nuk e njihte. Qeveria shpalli tre ditë zie kombëtare. Rreth tre milionë njerëz mbushën rrugët për t’i bërë homazhin e fundit. Ishte më shumë se një ceremoni mortore – ishte përkulja e një kombi përballë një njeriu që, nëpërmjet shpejtësisë, dinte të fliste me shpirtin.

Tre herë kampion bote, me 65 pole positions dhe garues i betejave të mëdha me emra të mëdhenj si Alain Prost e Nigel Mansell, Senna nuk ishte thjesht pilot. Ai ishte poet i asfaltit, besimtar i perfeksionit dhe mbrojtës i etikës në sport. Ai qëndronte para makinës së tij si para një altari. Çdo garë për të ishte një lutje, një përkushtim, një flijim.

Në garën e tij të fundit, Senna kishte vendosur një flamur austriak brenda kokpitit, për ta ngritur në fund të garës në nder të Roland Ratzenberger-it, pilotit që kishte humbur jetën vetëm një ditë më parë në të njëjtin pistë. Nderi dhe humanizmi nuk ishin për të gjeste të rastësishme – ishin pjesë e karakterit të tij të thellë, shpesh të përhumbur në meditim dhe në reflektim për jetën, Zotin dhe vdekjen.

Fotografitë e tij të fundit, të shtrirë në asfaltin e pistës, të rrethuar nga stafi mjekësor, nuk u publikuan kurrë. Sepse nuk kishte nevojë. Bota kishte parë gjithçka: madhështinë e tij në garë, humanizmin në jetën jashtë piste dhe tragjedinë që e rrëmbeu në një kthesë që s’e meritonte.

Pas vdekjes së tij, Formula 1 nuk ishte më e njëjta. Aksidenti i Senës u kthye në një thirrje për siguri. Reformat që pasuan – në dizajnin e makinave, në strukturat e pistave dhe në protokollet mjekësore – u frymëzuan nga nevoja për të mos e lejuar që një humbje si kjo të përsëritej.

Ayrton Senna da Silva lindi më 21 mars 1960 në një familje të pasur në São Paulo. I apasionuar pas makinave që në fëmijëri, ai filloi të garonte në karting që në moshën 13-vjeçare. Karti i parë ishte ndërtuar nga babai i tij, dhe që në garën e parë, ai e dominoi pistën. Në vitin 1977 fitoi Kampionatin e Karteve të Amerikës së Jugut, duke u shndërruar në yllin që shkëlqente gjithnjë e më fort në horizontin e motorsportit.

Por nuk ishte vetëm talenti që e ngriti. Ishte përkushtimi i tij i palëkundur. Ishte besimi se gara nuk është vetëm për të fituar, por për të kuptuar kufijtë e vetvetes, për t’i sfiduar ata, për të qenë më shumë se një emër në statistika – për të qenë një frymë që mbetet.

Sot, 31 vjet më vonë, kujtimi i tij është ende i gjallë. Jo vetëm në trofetë, jo vetëm në rekordet, por në emocionin e pastër që zgjon emri i tij: Ayrton Senna. Një legjendë që nuk vdiq – thjesht u bë pjesë e përjetësisë.

Nga viti 1978 deri në vitin 1982, ai mori pjesë në Kampionatin Botëror të Karting. Performanca e tij rritej me çdo garë. Ai përfundoi si nënkampion në sezonin 1979 dhe 1980.

Në vitin 1981, ai u zhvendos në Angli për të krijuar karrierën e tij garuese. Ai mori pjesë në kampionatin Townsend-Thoresen, Formula Ford 1600 dhe në garën RAC, nën ekipin Van Diemen dhe përfundoi duke fituar të dy kampionatet.

Në vitin 1982, ai ishte fituesi i kampionatit britanik dhe evropian të Formula Ford 2000. Një vit më pas, ai fitoi titullin e Kampionatit Britanik të Formula Tre. Ai gjithashtu fitoi Çmimin e Madh të Formula 3.

Në vitin 1984, ai bëri debutimin e tij në sezonin e Formula 1 me ekipin Toleman. Një vit më pas ai u transferua në Lotus-Renault dhe fitoi gjithsej gjashtë Grand Prix në tre sezone.

Në vitin 1986, ai ishte fituesi i Çmimit të Madh të Spanjës dhe Çmimit të madh të Detroitit. Një vit më pas ai shijoi fitoren e tij të dytë në Çmimin e Madh të Detroitit dhe gjithashtu fitoi Çmimin e Madh të Monakos.

Viti 1988 ishte një vit historik në jetën e tij, pasi ai jo vetëm që fitoi një vend në ekipin e McLaren, por gjithashtu fitoi kampionatin e tij të parë Botëror në Formula 1. Një vit më pas, ai humbi titullin, por arriti të përfundojë sezonin me gjashtë fitore të përgjithshme.

Në vitin 1990, ai përsëriti suksesin e vitit 1988 dhe mori në shtëpi trofeun e Kampionatit të Formula 1. I gjithë sezoni ishte i suksesshëm pasi ai komandonte dhe drejtoi kampionatin me gjithsej gjashtë fitore, dy vende të dyta dhe tre vende të treta.

Me një fitore në Kampionatin e Formula 1 të vitit 1991, ai u bë një nga tre herë kampionët më të rinj të botës. Përveç kësaj, ai kishte gjithsej shtatë fitore në emër të tij dhe gjithashtu arriti të rrisë rekordin e tij në pole position në 60.

Në vitin 1992, McLaren-Honda u mposht nga Williams-Renault për shkak të së cilës ai luftoi gjatë gjithë vitit. Atë sezon ai e përfundoi kampionatin në pozitën e katërt.

Në vitin 1993, në garën hapëse që u zhvillua në Afrikën e Jugut, ai e përfundoi në pozitën e dytë. Gjatë kësaj gare, ai mezi i’a doli në një betejë të ngushtë me Michael Schumacher.

Më 11 tetor 1993, ai u regjistrua me ekipin Williams-Renault, pasi Alain Prost përfundoi karrierën e tij të garave. Ayrton Sennës iu ofruan 1 milion dollarë për çdo garë me 20 milion dollarë për sezonin. Gara e tij e parë për ekipin ishte në Brazil, ndërsa gara e dytë ishte në Aida. Pikërisht në garën e tretë në Itali ndodhi aksidenti tragjik i cili i mori jetën.

Përveçse një piloti i madh, ai kishte një zemër bujare, dhuroi plot 400 milionë dollarë për të zbutur varfërinë në Brazil. Ai gjithashtu themeloi një organizatë për të ndihmuar fëmijët brazilianë, organizëm i cili më vonë u bë e njohur si Instituto Ayrton Senna.

Përgatiti: Albert Vataj / Koha Jonë