80-vjetori i përfundimit të Luftës së Dytë Botërore

Këtë vit mbushen 80 vjet nga përfundimi i Luftës së Dytë Botërore. Rimëkëmbja e botës nga kjo luftë, që përfundoi në vitin 1945 dhe ndryshoi botën, ishte një rrugë e gjatë dhe e vështirë. Në vazhdim i hedhim një vështrim ngjarjeve kryesore që quan në përfundimin e saj.

Tetëdhjetë vjet më parë bota ishte përfshirë nga konflikti, por në fillim të vitit 1945 Luftës së Dytë Botërore po i afrohej fundi.

Më 27 janar të vitit 1945 këmbësoria sovjetike hyri në kampin e përqendrimit në Aushvic.

Trupat e divizionit 322 të këmbësorisë sovjetike prenë telat me gjemba përreth dhe u futën brenda, duke u bërë forcat e para të huaja që panë tmerrin e kampit të vdekjes në Poloninë jugore.

Brenda kampit ndodheshin rreth 7000 të burgosur të gjallë.

Në Aushvic, nazistët vranë 1.5 milionë njerëz, shumë prej tyre hebrenj që vdiqën në dhomat e gazit, ose nga uria dhe sëmundjet.

Në total, rreth 6 milionë hebrenj u vranë nga nazistët gjatë Luftës së Dytë Botërore. Në kampet e vdekjes u dërguan edhe polakë, romë dhe robër lufte nga rajone të ndryshme sovjetike.

Më 11 shkurt 1945, Presidenti amerikan Roosevelt, kryeministri britanik Winston Churchill dhe udhëheqësi sovjetik Josef Stalin nënshkruan Marrëveshjen e Jaltës, në të cilën Stalini ra dakord t’i shpallte luftë Japonisë pas kapitullimit të Gjermanisë naziste.

Vetëm dy muaj më vonë, më 12 prill të atij viti Presidenti Franklin Roosevelt vdiq nga një hemorragji cerebrale në Warm Springs të Xhorxhias, në moshën 63-vjeçare. Ai u pasua nga Nënpresidenti Harry S. Truman.

Ndërkohë një nga betejat më të përgjakshme të Luftës së Dytë Botërore po zhvillohej rreth ishullit Iwo Jima në Oqeanin Paqësor.

Pas më shumë se një muaji luftimesh të ashpra midis forcave japoneze dhe amerikane, flamuri i Shteteve të Bashkuara u ngrit në majën e malit Suribachi, më 23 shkurt 1945.

Beteja e vitit 1945 në Iwo Jima ishte një pikë kthese në luftën e Paqësorit. Gjatë luftimeve intensive 36 ditore, humbën jetën 6,821 amerikanë dhe 21,570 japonezë.

Ishulli i vogël i Iwo Jima-s ishte një pikë strategjike, rreth 1,200 kilometra në jug të Tokios dhe Shtetet e Bashkuara donin që ai të përdorej për të mbështestur bombarduesit me rreze të gjatë veprimi B-29 dhe një operacion të mundshëm të pushtimit të Japonisë.

Në Gjermani, tre valë të njëpasnjëshme të bombarduesve britanikë dhe amerikanë më 13-14 shkurt të vitit 1945, shkatërruan qendrën e qytetit të Dresdenit.

Numri total i njerëzve të vrarë nga bombardimet në Dresden ka qenë prej kohësh i paqartë. Në vitin 2008, një komision i krijuar nga zyrtarë shtetërorë zbuloi se bombardimet shkaktuan vrasjen e jo më shumë se 25,000 njerëzve, shumë më pak se vlerësimet e mëparshme të studiuesve që arrinin deri në 135,000.

Në Itali, diktatori Benito Mussolini, i cili e futi vendin në Luftën e Dytë Botërore në anën e Gjermanisë naziste dhe Japonisë, u rrëzua nga pushteti në Romë në korrik të vitit 1943 pasi forcat aleate zbarkuan në Sicili. Në shtator të vitit 1943, Italia iu dorëzua pa kushte aleatëve.

Gjermanët e ndihmuan Musolinin të arratisej nga burgu dhe e vendosën atë në një regjim kukull në veri. Partizanët italianë e kapën Musolinin dhe dashnoren e tij, Clara Petacci, më 27 prill 1945, i qëlluan dhe varën trupat e tyre me kokë poshtë në një pikë të furnizimit me karburant pranë Milanos.

Më 24 prill 1945, Bashkimi Sovjetik njoftoi rënien e Berlinit dhe aleatët njoftuan dorëzimin e trupave naziste në Itali.

Më 8 maj 1945, Presidenti Truman iu drejtua popullit amerikan, duke deklaruar se “forcat e Gjermanisë janë dorëzuar tek Kombet e Bashkuara. Flamujt e lirisë po valëvisin në të gjithë Evropën”.

Fitorja më në fund ishte bërë realitet. Por sulmet më shkatërruese nuk kishin ndodhur ende.

Japonia nuk ishte e gatshme të dorëzohej dhe Shtetet e Bashkuara vendosën të hidhnin bombën atomike në Hiroshima dhe Nagasaki në fillim të gushtit.

Sulmi në Hiroshima më 6 gusht 1945 shkaktoi vrasjen e 140,000 njerëzve. Një bombë tjetër atomike u hodh tre ditë më vonë në Nagasaki, duke vrarë 70,000 njerëz të tjerë. Pas këtyre sulmeve Japonia u dorëzua, duke shënuar përfundimin e Luftës së Dytë Botërore.

Diktatori i Gjermanisë naziste, Adolf Hitler bëri vetëvrasje më 29 prill, gjatë ditëve të fundit të Luftës së Dytë Botërore në Evropë.

Hitleri dhe bashkëshortja e tij Eva Braun vranë veten, ndërsa trupat sovjetike po i afroheshin bunkerit të tij në Berlin.

Udhëheqës të tjerë të luftës u përballën me gjyqe për krime kundër njerëzimit.

Në vitin 1948, ish-kryeministri i Japonisë Hideki Tojo dhe udhëheqës të tjerë japonezë të Luftës së Dytë Botërore u dënuan me vdekje nga një gjykatë për krimet e luftës.

Në Evropë, filluan gjyqet e Nurembergut ndaj udhëheqësve nazistë.

Gjyqet, të cilat u zhvilluan nga viti 1945 deri në vitin 1949, shënuan një moment vendimtar në të drejtën ndërkombëtare. Ato hodhën dritë mbi shtrirjen e mizorive naziste gjatë Holokaustit dhe krijuan precedent të ri ndërkombëtar në gjykimin e krimeve të luftës.

Gjatë gjyqit të parë dhe më të famshëm, të mbajtur mes nëntorit 1945 dhe tetorit 1946, një panel ndërkombëtar gjyqtarësh shpalli fajtorë 18 udhëheqës të lartë nazistë për të paktën një akuzë dhe dënoi 12 prej tyre me vdekje.

Karta e Kombeve të Bashkuara u nënshkrua më 26 qershor të vitit 1945, në San Francisko. Ajo hyri në fuqi më 24 tetor të vitit 1945.

Organizata e Kombeve të Bashkuara u themelua pas vrasjeve masive në Luftën e Dytë Botërore dhe statuti i saj bën thirrje për shpëtimin e “brezave të ardhshëm nga pasojat vdekjeprurëse të luftës”./VOA/