Gjergj Luca, ju përshëndes nga Turqia, aty ku shqiptarët ishin në krah të Mustafa Kemal Atatürkut në Luftën për Pavarësi

Albert Vataj

Sipërmarrësi Gjergj Luca kësaj here në daljen e tij publike përmes një statusi që ai ka bërë në rrjetet sociale, është ndalur te historiku i lidhjes së shqiptarëve me Turqinë në përgjithësi dhe i rolit që ata patën në progresin e këtij vendi.

“Historia është kokfortë dhe pavarësisht kohës apo vendit faktet janë aty. Nga Turqia ju përshëndes aty ku shqiptarët luftuan në krah të Ataturkut dhe mbajtën Turqinë e sotme të pa coptuar!”

Ky postim evidenton edhe një herë për vendin që kanë shqiptarët në histori, për rolin që ata kanë dhënë në momente kyçe dhe përkrahjen që ata i kanë ofruar një personaliteti të përmasave universale të Ataturkut.

Dihet se shqiptarët kanë luajtur një rol të rëndësishëm në formësimin e Turqisë moderne, veçanërisht në periudhën e Luftës për Pavarësi (1919–1923) nën udhëheqjen e Mustafa Kemal Atatürkut.

Shumë shqiptarë, të lindur në territoret e Perandorisë Osmane (shumë prej tyre me origjinë nga Kosova, Shkodra, Elbasani, Manastiri, etj.), që kishin shërbyer në administratën dhe ushtrinë osmane, iu bashkuan luftës së Mustafa Kemalit për të shpëtuar Turqinë nga copëtimi pas Traktatit të Sèvres (1920).

Ali Fuat Cebesoy – Me origjinë nga një familje shqiptare e Manastirit, ishte një nga komandantët më të rëndësishëm të luftës për pavarësinë. Ai luajti rol kyç në organizimin e rezistencës në Anadoll.

Mehmet Shevket Pasha dhe Enver Pasha – Edhe pse të vrarë para fillimit të Luftës së Pavarësisë, kishin krijuar një brez oficerësh që më pas do t’i bashkoheshin Atatürkut.

Ismet Inönü – Edhe pse për origjinën e tij ka diskutime, shumë burime mendojnë se ai kishte rrënjë shqiptare. Ishte një nga gjeneralët më të besuar të Atatürkut dhe më vonë presidenti i dytë i Turqisë.

Shqiptarët ishin të pranishëm në shumë rajone të Turqisë, sidomos në Trakinë Lindore dhe Anadollin Perëndimor, ku ata ndihmuan në mobilizimin e forcave lokale kundër grekëve dhe pushtuesve të tjerë. Ata formuan një urë mes elitës ushtarake dhe popullsisë lokale.

Shumë shqiptarë e panë Atatürkun si një reformator që donte të shkatërronte kalbëzimin e sistemit osman dhe të krijonte një shtet laik, modern, me identitet kombëtar. Shumë prej tyre mbështetën programin e tij të reformave, sidomos ata që ishin të arsimuar në shkollat ushtarake apo institucionet osmane të modernizuara.

Pas Luftës së Parë Botërore, sipas Traktatit të Sèvres, Turqia do të copëtohej mes grekëve, armenëve, francezëve, italianëve dhe britanikëve. Kjo do të thoshte fundi i çdo lloj sovraniteti për turqit. Lufta për Pavarësi (1919–1923), me kontributin e shqiptarëve mes shumë të tjerëve, ndaloi këtë katastrofë dhe çoi në shpalljen e Republikës së Turqisë më 29 tetor 1923.

Shqiptarët përbënin një pjesë të madhe të oficerëve në fundin e Perandorisë Osmane, dhe shumë prej tyre kishin ndjekur shkollimin në Akademinë Ushtarake të Stambollit, ku më pas u formuan si kadetë të reformave të reja. Kjo i bëri ata të gatshëm të kalojnë nga një sistem perandorak në një sistem republikan.