Jorida Tabaku: Si mund të dalim nga kriza që po na gllabëron

Nga Jorida Tabaku

Për muaj me radhë, debati në vend ka qenë në lidhje me ekonominë. Kjo, si kortezi e inflacionit. Një sëmundje ekonomike që gllabëron të ardhurat e çdo familjeje, ndërkohë që blihet më pak me çmime gjithnjë e më të shtrenjta. Shqetësimi im ka qenë se situata do të agravohet aq shumë saqë inflacioni do të pasohet nga stagflacioni që do të rrënojë edhe më tej ekonominë e vendit.

Përballë fakteve, shifrave dhe të dhënave evidente që shpërfaqen qartësisht në të dhënat ekonomike, te xhepat e qytetarëve, te shporta e konsumit të tyre të përditshëm, qeveria fatkeqësisht zgjodhi mohimin.

Loja e shëmtuar dhe hilacake e mohimit të fakteve dhe provave ndërkohë që e vërteta është aty mes nesh, ka qenë bixhozi i qeverisë thuajse në çdo krizë. Duhet pranuar që ndonëse tejet i rrezikshëm për ekonominë, ndonëse me pasoja të rënda, ato kanë mundur ta margjinalizojnë efektin dhe po përpiqen të bëjnë të njëjtën gjë.

Mirëpo, sot situata është më e koklavitur. Inflacioni nga viti në vit për muajin qershor është 7.4%, ku peshën më të madhe të rritjes së çmimeve e ka transporti (pra, nafta dhe çmimi i saj) si dhe shporta e ushqimeve dhe pijeve jo alkoolike, që janë ndikuar drejtpërdrejt prej çmimit të naftës.

Për ta shtuar edhe më tej dozën e realitetit të hidhur që qeveria përpiqet t’i ikë përmes hilesë së propagandës. Banka e Shqipërisë ka rritur normën bazë të interesit me 0.25 pikë përqindje. Për qytetarin e thjeshtë do të thotë që norma e interesit për kreditë që do të merren tanimë në banka do të rritet, pjesa tjetër e kredive mund të riskedulohet me këtë interes të ri.

Gjithnjë e më pak biznese do të guxojnë të marrin kredi, investimet e tyre do të ulen dhe kjo do të pasohet logjikisht me një kontraktim ekonomik. Sado që qeveria lexon të kundërtën, aritmetika e ekonomisë është pikërisht kjo.

Tani, jemi në kushte ku 92% e shqiptarëve janë të qartë se rritja e çmimeve është reale dhe kjo qartësi është merita kryesore e rënies së të ardhurave në portofolin e çdo familje shqiptarë. Rreziku është që kjo situatë të përkeqësohet si pasojë e të dhënave që na vijnë nga rritja e çmimit të lëndëve të para është në rritje dhe kjo do të përkthehet në shtrenjtim të mëtejshëm të çmimeve.

Shkurt dhe shqip, ne po përjetojmë një situatë të rrezikshme stagflacioniste, që ka një nevojë të madhe për menaxhim jo propagandë.

Një qeveri e përgjegjshme, një maxhorancë që mendon jo me teorinë e të kaluarit të radhës do të ishte shqetësuar jashtëzakonisht shumë kur ndërsa rrihte gjoksin për rritjen ekonomike të publikuar javën e shkuar, të shihte se e gjithë rritja ekonomike vinte nga ndërtimi dhe jo nga bujqësia.

Shumica e shqiptarëve të vetëpunësuar janë në sektorin e bujqësisë, e cila po përjeton një krizë të thellë, ky duhet të ishte një alarm për qeverinë, e cila duhet të rishihte politikat e saj sektoriale. Incentivat edhe subvencionet në bujqësi për Shqipërinë janë ndër më të ulëtat në rajon dhe këtë e tregon dhe deficiti tregtar.

Por shqetësimi i maxhorancës duket se nuk është bujqësia sesa propaganda. Thënë më shkurt, nuk na duhen edhe aq paratë e bujqësisë sesa na duhet ndërtimi që sipas çdo matësi ndërkombëtar financohet në masë të gjerë nga paratë e pista.

Pra, duhet një ndryshim i plotë i vizionit të qeverisë mbi ekonominë dhe perspektivën. Në vend të rrahjes së gjoksit se po na rritet ekonomia nga ndërtimi që përgjithësisht ka burime të dyshimta, vëmendja duhet të jetë te prodhimi dhe bujqësia që po rrënohet përditë.

Kam debatuar gjatë nëse vizioni i një ekonomie bazuar mbi narko-ekonominë që do të prodhonte më pas paranë e pistë është rruga për të ndërtuar Shqipërinë e shekullit të 21. Tanimë, të gjithë janë të ndërgjegjshëm se Shqipëria është një treg më i mbyllur, mbushur me monopole, me një ekonomi të shkatërruar dhe pa të ardhme. Po të shihni Shqipëria e vitit 2022 është atdheu ku shtresa e mesme largohet apo ka gati valixhen për të ikur.

Çuditërisht, në një botë ku zinxhiri i furnizimeve po i jep zë dhe frymë rishpërndarjes dhe rikrijimit të rrugëve të furnizimit, Shqipëria mbetet e fundit në këtë përpjekje për të përfituar nga momenti kyç.

Në vend që të përdorë këtë moment për të manovruar dhe për t’i ofruar vendit rrugë dhe kanale të reja që zhvillojnë ekonominë, duke i dhënë një shans të madh rrugëve të reja të furnizimit për semikonduktorët, ne duhet të debatojmë për ligjin e amnistisë fiskale dhe penale për çunat e Londrës.

Shqiptarët e shtresës së mesme largohen sepse shohin se si një sistem fiskal po i torturon duke u marrë të ardhurat nga paga dhe puna e tyre me 23% ndërkohë që shohin gatishmërinë e qeverisë për t’i tatuar paratë e pista me 7% bash në periudhën e një krize inflacioniste.

Atëherë kur vendit i duhej një vizion fiskal dhe një kod fiskal dhe tatimor për të unifikuar parimet e fiskut dhe për t’i ofruar investitorit vendas dhe të huaj qëndrueshmërinë, parashikueshmërinë dhe konkurrencën në treg. Qeveria vendos të luajë kartën e pistë të një amnistie që nuk promovon barazinë, as shëndetin financiar dhe kulturën tatimore, por parregullsinë dhe pandershmërinë që për vite e kanë torturuar shtresën e mesme dhe atë që ka qenë korrekt me shtetin.

Nuk ka asnjë forcë tjetër krijuese më të mirë sesa ekonomia e tregut, por që kjo të stimulohet ne duhet të ndërtojmë parametrat për ta çuar përpara. Kjo ekonomi, që është në fakt motori që mundëson edhe zhvillimin e një kapitalizmi të shëndetshëm, vjen si pasojë e rregullave të barabarta të vendosura që në krye të herës. Masave të qarta ekonomike dhe fiskale që nuk mbajnë me hatër duke i ndarë në disa të njerkës dhe disa të nënës, por duke vendosur garant shpirtin e konkurrencës dhe garën e shëndetshme.

Këmbëngulja për të vazhduar në këtë mënyrë siç jemi tani vetëm sa agravon situatën në Shqipëri, duke shpërbërë shtresën e mesme dhe duke krijuar një shoqëri më të polarizuar ekonomikisht dhe nga mundësitë.

Arsyet se përse sot kriza do të godasë gjithnjë e më shumë shtresën e varfër dhe se përse ekonomia nuk ka kryer atë hopin cilësor vjen mbi të gjitha si pasojë e një tregu të kapur dhe politikave fiskale korruptive. Këto kanë shkatërruar shtresën e mesme, e kanë varfëruar dhe më tej shtresën e varfër dhe kanë përqendruar të gjitha pasuritë në pak duar.

Nëse shqiptarët sot largohen, nëse shtresa e mesme sot po firon dita-ditës duke prodhuar një vend me oligarki dhe të varfër, kjo vjen si pasojë e një vizioni që ka zgjedhur demokracinë oligarkike përballë demokracisë institucionale.

Një zgjedhje që nuk mund të jetë modeli i Shqipërisë së shekullit të 21, i një Shqipërie Europiane. I një atdheu që është i shqiptarëve!