Kongresi i Manastirit, 110 vite më parë u unifikua alfabeti i gjuhës shqipe

Alfabeti që përdorim sot, kudo ku flitet shqip, u vendos 110 vite më parë në Manastir. Kongresi i Manastirit, apo i alfabetit siç njihet, u përkujtua me aktivitete në qytetin shqiptar që sot shtrihet në territorin e Maqedonisë, ku njihet me emrin sllav Bitola, ku morën pjesë personalitete mbarëshqiptare.

Në thelb një çështje kulturore, njësimi i alfabetit të gjuhës shqipe u kthye në një nga problemet më të rëndësishme politike të kohës, që lidhej me identitetin shqiptar dhe bashkimin. Dijetarë e atdhetarë nga vilajetet e Janinës, Shkodrës, Kosovës e Manastirit, por edhe përfaqësues të mërgatës shqiptare në SHBA, në vende të ndryshme europiane, apo në vende të tjera të Perandorisë Osmane, u mblodhën në Manastir për të diskutuar e për të tejkaluar dallimet mes alfabeteve.

Ndasitë mes pjesëmarrësve, politike a ideologjike, krahinore a dialektore apo fetare e kulturore, u lanë mënjanë në emër të shqiptarizmit, që po rrezikohej nga shembja e Perandorisë Osmane, por edhe për shkak të analfabetizmit masiv e mungesës së sistemit arsimor.

Deri në vitin 1908, shqiptarët përdornin disa alfabete. Miratimi i alfabetit të Stambollit, në vitin 1879, nuk arriti ta zgjidhte përfundimisht këtë çështje. Alfabeti i Stambollit u përhap vetëm në Shqipërinë e Jugut e atë të Mesme, ndërsa në Shqipërinë e Veriut, në Shkodër përdoreshin tri alfabete të tjera për shkrimin e shqipes: ai i shoqërisë “Bashkimi” (1899), i “Agimit” (i Jezuitëve) dhe alfabeti i shkrimtarëve të vjetër të Veriut, që përdorej më shumë nga klerikët katolikë.

Që gjuha shqipe të mos shkruhej as me shkronja arabe dhe greke, më 14 nëntor 1908, në Manastir u mblodhën 160 delegatë me nismën e klubit “Bashkimi” të Manastirit, drejtuesit e të cilit e shpallën zgjidhjen e kësaj çështjeje si detyrën më të ngutshme të lëvizjes kombëtare.

Kongresi u mbajt në shtëpinë e Fehim Zavalanit; drejtues i Kongresit ishte Mid’hat Frashëri; kryetar i Komisionit për Alfabetin u bë Gjergj Fishta; sekretare ishte Parashqevi Qiriazi; nënkryetarët ishin Grigor Cilka e Luigj Gurakuqi; e anëtarë të tjerë të Komisionit ishin Ndre Mjeda, Hilë Mosi, Thoma Avrami, Nyzhet Vrioni, Shahin Kolonja, Bajo Topulli, Sotir Peci, Gjergj Qiriazi, Mihal Grameno, Zenel Glina, Leonidha Naçi, Simon Shuteriqi, Dhimitër Buda, Aziz Starova, Adam Shkaba, Mati Logoreci, Rrok Berisha, Shefqet Frashëri, Nikollë Kaçorri, Refik Toptani, Hafëz Ibrahimi, Emin Bej Shkupi, Rauf Bej Gjirokastra, Selahedin Bej Manastiri etj.

Çerçiz Topulli, me çetën e tij u ngarkua me mbrojtjen e kongresistëve. Rilindësit e shihnin mungesën e një alfabeti të njëjtë të gjuhës shqipe, jo vetëm si një problem gjuhësor e kulturor, por edhe si një çështje politike që pengonte bashkimin e shqiptarëve.

Kongresi njësoi alfabetin me 36 shkronja latine, që e përdorim edhe sot, duke çuar drejt bashkimit gjuhësor kombëtar të gjithë shqiptarët. Zgjidhja e kësaj çështjeje ndihmoi si në lëvrimin e mëtejshëm të gjuhës e të letërsisë shqipe, ashtu edhe në konsolidimin e unitetit kombëtar dhe të bashkimit politik të popullit shqiptar, duke i dhënë një shtysë historike përhapjes së shkollave dhe mësimit të gjuhës shqipe. Alfabeti i përbashkët u bë në fakt pararendës i pavarësisë, i shtetit të përbashkët, që u themelua 4 vite më vonë në Vlorë.

Top Channel