Politika e Jashtme e Administratës së re të SHBA për Evropën, Lindjen e Mesme dhe Ballkanin Perëndimor
Instituti Ndërkombëtar për Studimet e Lindjes së Mesme dhe Ballkanit (IFIMES) nga Lubljana, Sllovenia, rregullisht analizon zhvillimet në Lindjen e Mesme, Ballkan dhe në botë. Pas zgjedhjeve presidenciale në SHBA, të cilat u zhvilluan në 3 Nëntor 2020, IFIMES analizoi politikën e jashtme të administratës së re të SHBA në lidhje me Evropën, Lindjen e Mesme dhe Ballkanin Perëndimor. Ne sjellim fragmente më të rëndësishme nga analiza e titulluar: “2020 Shtetet e Bashkuara të Amerikës: Politika e Jashtme e Administratës së Re të SHBA për Evropën, Lindjen e Mesme dhe Ballkanin Perëndimor”,duke u fokusuar në Ballkan, ku pritshmëritë ndaj presidentit të ri amerikan janë shumë të mëdha.
Duke u ndalur konkretisht te Ballkani Perëndimor, analistet janë optimiste sa i përket zhvillimeve në vitet e fundit, konkretisht në Kosovë-Serbi (marrëveshja e Uashingtonit) Maqedoninë e Veriut, Malin e Zi dhe në Shqipëri. Megjithse sa i përket Shqipërisë, IFIMES vendos theksin ngjarjve të vitit të kaluar.” Një pikë shqetësuese është situata në Shqipëri, e cila është jashtëzakonisht e polarizuar dhe në prag të një lufte civile. Domethënë, vetëm falë përvojës shumëvjeçare politike dhe mençurisë politike të Presidentit shqiptar Ilir Meta është shmangur lufta civile”, shkruan IFIMES
***
Joseph Biden është një veteran i skenës politike në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Mbi gjysmë shekulli ai mbajti pozicione të larta në jetën politike amerikane duke filluar nga Senati deri në pozicionin e Zëvendës Presidentit të SHBA, për dy mandate (2009-2017). Sipas rezultateve ende jozyrtare, Biden fitoi zgjedhjet presidenciale amerikane, të mbajtura në 3 nëntor 2020 dhe do të bëhet Presidenti i 46-të i SHBA. Pas dy përpjekjeve të pasuksesshme për kandidim për zgjedhjet presidenciale të SHBA në 1988 dhe 2008, në nëntor 2020, Biden kurorëzoi udhëtimin e tij të gjatë në majë të piramidës politike me fitoren kundër Presidentit Donald Trump (R). Fitorja e Biden, e cila shënon një moment historik për SHBA dhe botën, vjen pas katër vjet mandatin presidencial të Donald Trump, i cili ishte i mbushur me konflikte politike dhe konfuzion.
Kur të zhvendoset në Shtëpinë e Bardhë në 20 Janar 2021 si Presidenti i 46-të i Sh.B.A., Biden do të përballet me një numër rrethanash dhe sfidash të jashtëzakonshme me të cilat asnjë president i Sh.B.A nuk është përballur deri më tani. Në mënyrë të veçantë, pandemia Covid-19, perspektiva e dobët e ekonomisë amerikane, një komb i polarizuar ideologjikisht i ndarë midis shteteve “blu” dhe “të kuqe”, i kombinuar me sfida të mëdha ndërkombëtare duke filluar nga marrëdhëniet e ndërprera transatlantike, politika agresive dhe përpjekjet e Rusisë dhe Kinës për të zhvendosur Shtetet e Bashkuara nga zonat e tyre tradicionale të interesit në Afrikë, Azi dhe Lindjen e Mesme.
Shtetet e Bashkuara po marrin, ndoshta për herë të parë në historinë e tyre, një president me përvojë në marrëdhëniet dhe politikat ndërkombëtare. Gjatë mandatit të tij në Senat, Biden u specializua në punët e jashtme dhe kryesoi Komitetin e Marrëdhënieve me Jashtë të Senatit nga 2001 deri në 2003 dhe përsëri nga 2007 në 2009.
Ballkani Perëndimor – ndryshimet janë të mundshme
Ndryshimet politike në Ballkanin Perëndimor filluan në Maqedoninë e Veriut në vitin 2017. Suksesi i Kryeministrit maqedonas Zoran Zaev (LSDM) dhe qeverisë së tij është provë se ndryshimet janë të mundshme. Një dëshmi tjetër e kësaj është marrëveshja e Uashingtonit midis Beogradit zyrtar dhe Prishtinës, e nënshkruar nga Presidenti serb Aleksandar Vuçiç (SNS) dhe Kryeministri i Kosovës Avdullah Hoti (LDK). Çështja qendrore në rajon është finalizimi i dialogut politik midis Beogradit zyrtar dhe Prishtinës, i cili ndërmjetësohet nga BE, me nënshkrimin e një marrëveshjeje ligjërisht të detyrueshme. Presidenti serb Vuçiq ka luajtur një rol të rëndësishëm në sigurimin e paqes dhe stabilitetit në rajon.
Një shtysë e rëndësishme për ndryshimet në Ballkanin Perëndimor ishte gjithashtu rënia e regjimit 31-vjeçar të Milo Đukanović (DPS). Rezultatet e zgjedhjeve lokale në Bosnjë dhe Hercegovinë, të mbajtura në 15 nëntor 2020, gjithashtu tregojnë se ndryshimet janë të mundshme. Kjo ishte e dukshme në entitetin e Republika Srpska kur regjimi i Milorad Dodik (SNSD) u mund në Banja Luka, i cili është qyteti më i madh në RS, si dhe në Bijeljina dhe tre qendra të rëndësishme ekonomike (Derventa, Modriča dhe Brod) . Ndryshimet politike ndodhën gjithashtu në Sarajevë ku Partia e Veprimit Demokratik (SDA) e Bakir Izetbegoviç u mund. Rezultatet e zgjedhjeve lokale do të çojnë në një valë të re të ndryshimeve politike dhe do të paraqesin një parathënie të ndryshimeve politike tektonike të pritura në zgjedhjet e përgjithshme në Bosnjë dhe Hercegovinë në 2022. Një pikë shqetësuese është situata në Shqipëri, e cila është jashtëzakonisht e polarizuar dhe në prag të një lufte civile. Domethënë, vetëm falë përvojës shumëvjeçare politike dhe mençurisë politike të Presidentit shqiptar Ilir Meta është shmangur lufta civile.
Analistët besojnë se ardhja e një administrate të re të SHBA-së e kryesuar nga Presidenti Joseph Biden është elementi kryesor për ndryshimet politike në Ballkanin Perëndimor dhe veçanërisht Bosnjë dhe Herzegovinën. Administrata e re e SHBA në bashkëpunim me BE duhet të kërkojë udhëheqës të rinj politikë të cilët do ta çojnë vendin drejt ndryshimeve të domosdoshme politike, të cilat përfundimisht do të rezultojnë në prosperitetin e vendeve të Ballkanit Perëndimor. Shumica e udhëheqësve aktualë politikë në Ballkanin Perëndimor nuk mund të jenë partnerë të administratës së re të SHBA për ndryshime gjithëpërfshirëse politike. Bosnja dhe Hercegovina nuk ka vullnet politik ose institucione të forta për luftën kundër krimit dhe korrupsionit, prandaj BiH do të ketë nevojë për ndihmë nga agjencitë e inteligjencës amerikane të sigurisë, e ngjashme me atë të siguruar Italisë pas Luftës së Dytë Botërore në përballjen me mafia Situata aktuale në Bosnjë dhe Hercegovinë është e ngjashme me atë në Itali pas Luftës së Dytë Botërore. Në këtë aspekt, është e rëndësishme të hetohet dhe të përcaktohet origjina e pasurisë së zyrtarëve të lartë të shumtë. Gjegjësisht, pa angazhim të fortë të SHBA-së asgjë nuk do të funksionojë.
Fakti inkurajues është se në bisedën e tij me Kryeministrin Britanik Boris Johnson, Presidenti i sapozgjedhur i SHBA Joseph Biden preku edhe Ballkanin Perëndimor. Përveç vendosjes së politikanëve që minojnë paqen, stabilitetin dhe rendin shoqëror në “listën e zezë” të administratës amerikane, suksesi i ndryshimeve do të kërkojë gjithashtu një qasje më radikale të SHBA ndaj ithtarëve të politikave retrograd dhe të vjetruara, krimi (ndërkombëtar) dhe korrupsioni Një pikë shqetësimi në këtë drejtim është fakti që disa përfaqësues ndërkombëtarë në BiH veprojnë së bashku me ithtarët e krimit dhe korrupsionit në shtete të veçanta dhe se me përfaqësues të tillë ndërkombëtarë nuk do të jetë e mundur të bëhen ndryshime gjithëpërfshirëse.
Megjithëse vende të veçanta në rajon paraqiten si aleatë të SHBA-së dhe madje blejnë armë të SHBA-së dhe aeroplanë F-16, dmth Bullgaria, realiteti është i ndryshëm. Gjegjësisht, Bullgaria ende bashkëpunon ngushtë me Rusinë, si dhe organizatat ndërkombëtare kriminale. Shtete të tilla bllokojnë progresin dhe aktivitetet e BE-së. Një shembull janë vendet anëtare të Grupit Višegrad. Aktualisht, Hungaria dhe Polonia po bllokojnë buxhetin e BE-së, i cili është caktuar për ndihmë për zbutjen e pasojave të pandemisë Covid-19 dhe padyshim që po veprojnë në interes të dikujt tjetër. Konkretisht, jo në interes të BE-së ose SHBA-së, por ne interest e kundërshtarëve të tyre.
Bullgaria është një “shtet rasti” tipik. Megjithëse një anëtar i BE dhe NATO, jo vetëm që tani nuk do të përmbushte as gjysmën e kushteve për anëtarësim në BE, por gjithashtu nuk kultivon standarde të larta demokratike, të cilat janë detyruese për anëtarët e NATO-s. Bullgaria është mbërthyer në rrethin vicioz të “mafias politikë-krim”. Fakti që qeveria Bullgare e kryesuar nga Bojko Borisov (GERB / EPP) kontrollohet nga mafia, siç kishte deklaruar Presidenti Bullgar Rumen Radev, jep arsye për shqetësim. Pyetja që duhet shtruar është a merr pjesë mafia në procesin e vendimmarrjes dhe bllokadat në nivelin e BE-së?
Për një vit Franca dhe Presidenti i saj Emmanuel Macron kanë ngadalësuar progresin në Ballkanin Perëndimor, sepse në tetor 2018 ata bllokuan fillimin e bisedimeve të BE me Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë duke kërkuar miratimin e një metodologjie të re në aderim proces për vendet kandidate. Ndërsa metodologjia e re e BE nuk sjell ndonjë vlerë të re shtesë, pengesa të tilla për integrimin në BE kanë inkurajuar forcat në Ballkanin Perëndimor që dëshirojnë të ndryshojnë orientimin gjeopolitik të vendeve të Ballkanit Perëndimor, që do të thotë t’i largojnë vendet e tyre përkatëse nga Perëndim
Bllokada bullgare e fillimit të bisedimeve me Maqedoninë e Veriut mbi anëtarësimin në BE tregon se BE nuk ka kontroll mbi integrimin dhe proceset brenda BE. Një pikë shqetësimi është se Gjermania dhe Kancelarja Angela Merkel (CDU / EPP), e cila aktualisht po kryeson Këshillin e BE, nuk kishin ndikimin ose forcën për të eleminuar bllokadën Bullgare të Maqedonisë së Veriut. BE-së i duhen reforma të plota dhe rendi ligjor që do të eliminonte të gjithë ata që dëshirojnë të përdorin pengesa dhe bllokada për të penguar zhvillimin dhe përparimin e nevojshëm të BE-së, e cila tashmë mbetet pas proceseve globale dhe po paguan një çmim të lartë për këtë.
Eshtë e rëndësishme që krijimi i “Mini Schengen”, si iniciativa më e rëndësishme rajonale, të gëzojë mbështetje të fortë nga administrata amerikane. Duke pasur parasysh se në historinë e tij të fundit rajoni përjetoi konflikte të përgjakshme, është e rëndësishme që në sistemet e tyre juridike shtetet të kenë ligje që ndalojnë mohimin e gjenocidit dhe holokaustit, pasi do të ishte mënyra e duhur e civilizuar për të përballuar të kaluarën.
BE duhet të jetë më e vendosur dhe të integrojë shpejt vendet e Ballkanit Perëndimor në BE, pasi përndryshe sfera të tjera të interesit do t’i integrojnë ato dhe më pas Ballkani Perëndimor do të humbasë për BE përgjithmonë.
Përfundime
Administrata e re amerikane do të përballet me një Evropë të ndarë ku udhëheqësit populistë në Evropën Qendrore, veçanërisht Polonia dhe Hungaria, minojnë BE-në nga brenda, ndërsa aleanca transatlantike është mjaft e tronditur.
Biden dhe ekipi i tij janë të njohur mirë me Lindjen e Mesme dhe do të kuptojnë, ashtu si administratat e mëparshme, se përkeqësimi i marrëdhënieve me Egjiptin, Arabinë Saudite dhe Turqinë nuk i përshtatet interesave të Amerikës. Ju nuk mund të zgjidhni se kush do të ulet në anën tjetër të tryezës, veçanërisht jo kur jeni duke u përpjekur të arrini një konsensus për Iranin, të zgjidhni luftën në Siri dhe më tej procesin e paqes midis Izraelit dhe Palestinezëve.
Pritet që Presidenti i sapozgjedhur i SHBA Joseph Biden të ndjekë një lloj politike të modifikuar të Obamës ndaj shteteve të Gjirit, e cila do të përqendrohet në ruajtjen e bazave të sigurisë dhe stabilitetit në rajon pa lejuar përdorimin e forcës (si në rastin e Katar) dhe duke bërë thirrje për hapa drejt demokracisë dhe promovimit të të drejtave të njeriut dhe lirive qytetare, veçanërisht në Egjipt dhe Arabinë Saudite. Biden patjetër nuk do të kërkojë miq të rinj duke cituar Presidentin John F. Kennedy (D) (1961-1963) kur ai tha “Presidenca nuk është një vend shumë i mirë për të bërë miq të rinj. Unë jam duke shkuar për të mbajtur miqtë e mi të vjetër. ”
Lindja e Mesme ka pritje të mëdha nga presidenti i ri i SHBA Biden për shkak të zvogëlimit të rolit të KB dhe Evropës në botën arabe. Ish kryeministri francez Raymond Barre (1995-2001) tha: “Nëse Amerika po bën mirë, bota po bën mirë, dhe nëse Amerika nuk po bën mirë, atëherë bota nuk po bën mirë. “
Kjo është arsyeja pse pa angazhimin e SHBA nuk mund të ketë paqe të qëndrueshme, stabilitet dhe prosperitet në Ballkan, sepse një pjesë e konsiderueshme e strukturave politike në rajon kanë lidhje të forta me dhe janë në shërbim të disa interesave të tjerë – interesave të SH.B.A.-së rivalët. Gjatë administrimit të Trump, SHBA u largua nga vlerat demokratike që i japin Amerikës fuqinë dhe e bëjnë atë një komb unik. Prandaj, do të ndjekë një punë e vështirë për t’u kthyer në vlerat e vërteta demokratike që çmon Amerika.
