Reforma Zgjedhore, Islami: 5 pika të rëndësishme për zgjidhjen

Në një intervistë për ”Koha Jonë”, ish-deputeti i PD-së dhe ish-ministri i Jashtëm, Kastriot Islami, i pyetur ndër të tjera për krizën mbi Reformën Zgjedhore, ka renditur 5 pika sesi zgjidhet dhe shanset që kjo reformë të jetë e suksesshme. ”Kjo mënyrë sjelljeje/qeverisjeje e korruptuar dhe me kriminelë, oligarkë e trafikantë, do të kishte shumë pak gjasa, për të mos thënë aspak, të ndrysonte nëse në zgjedhjet për parlamentin të aplikohej sistemi zgjedhor për kryetarët e bashkive”.

Pyetja dhe përgjigja e plotë

Për Ju, duhet vijuar me sistemin ku pushtetin e kanë kryetarët apo duhet propocional me lista të hapura, ose maxhoritar?

Së pari: Ç’duhet bërë me sistemin zgjedhor? Përshtypja publike dhe politike është se sistemi zgjedhor e ka humbur përgjithsisht legjitimitetin. Sistemi zgjedhor duhet marrë në shqyrtim dhe për këtë çështje do të duhet të bëhet një diskutim politik, publik e mediatik.

Së dyti: Përse duhet shqyrtuar sistemi zgjedhor? Sistemi zgjedhor, pasi është aplikuar në 3 zgjedhjet e fundit, ato të vitit 2009, 2013 e 2017, është bërë shumë vunerabël dhe i vështirë për tu mbrojtur. Si argument kryesor përdoret fakti që cilësia e parlamentit ka pësuar regres me kalimin e viteve. Thënë më shkoqur, qytetarët e kritikojnë në shumë aspekte sistemin zgjedhor, duke lënë të kuptohet se ai e ka humbur legjitimitetin. Qytetarët janë të shqetësuar veçanërisht për shumë aspekte por veçanërisht për ato që kanë të bëjnë me përcaktimin e listës së kandidaturave për deputetë nga partitë politike apo ato që ndryshe quhen “lista të mbyllura”.

Së treti: Si duhet bërë shqyrtimi i sistemit zgjedhor? Literatura përcakton qartas hapat që duhen hedhur për ti dhënë përgjigje të saktë kësaj pyetjeje: Fillimisht duhet hartuar një dokument analize përmes të cilit do të mund të evidentohen të gjithë arsyet që eventualisht mund të kenë cuar në deligjitimimin e sistemit zgjedhor. Duke i dhënë ndërkohë përgjigje pyetjes përse ka degraduar cilësia e parlamentit.  Mbi bazën e këtij dokumenti analize, duhet të merret vendimi nëse duhet të korrektohet/përmirësohet sistemi aktual zgjedhor apo duhet hartuar një sistem i ri zgjedhor. Ky vendim duhet të merret pas një debati publik transparent dhe diskutimesh me pjesëmarrjen e ekspertëve vendas e të huaj. Nëse s’arrihet konsensusi i nevojshëm politik e kushtetues për marrjen e këtij vendimi, mund të merret evantualisht edhe mendimi i qytetarëve përmes referendumit, e drejtë të cilën sipas kushtetutës e zotërojnë jo vetëm 28 përfaqësues të qytetarëve ose deputetë të kuvendit (20 përqind e kuvendit) por edhe 50 mijë qytetarë firmëtarë. N kushtet kur deputetë të partive politike opozitare të zgjedhur në zgjedhjet e 2017 janë larguar nga parlamenti duke dorëzuar mandatet dhe një pjesë e vendeve të tyre është zënë nga kandidatë të këtyre partive që kanë qënë në listat e të njëjtave partive, duke mos iu bindur vendimit politik, shtrohet çështja e gjetjes së mekanizmit dhe mënyrës për marrjen e vendimeve adekuate çështjen e sistemit zgjedhor ndërkohë që i gjithë ky proces duhet të jetë inkluziv/gjithëpërfshirës dhe kushtetues.

Së katërti: Cilat janë gjasat që ky proces të jetë i suksesshëm? Në kontekstin e krizës aktuale të thellë politike gjasat që ky proces të jetë i suksesshëm janë shumë të ulta për të mos thënë non-ekzistente. Sepse një proces kaq kompleks kërkon gjithnjë vullnet e besim reciprok mes palëve që në kontekstin aktual të një konflikti të ashpër politik, duken të pamundur. Duhet patur parasysh gjithashtu se Edi Rama nuk do të pranojë të merret në asnje rast me cështjen e sistemit zgjedhor sepse ai është i bindur që statukuoja është në favorin e tij. Këtë rradhë, nuk ka as energji të bëjë lodra politike sikur gjoja dëshëron të jetë pjesë e këtij procesi duke tentuar tja hedhë përgjegjësinë opozitës. Ai është gati të hedhë në erë edhe të gjithë Reformën Zgjedhore nëse ndokush do të bëjë obstruksion me kërkesa që lidhen me ndryshimin e sistemit zgjedhor, për të cilin është i bindur se nuk duhet të preket dhe është i vendosur të mos e marrë fare në shqyrtim.

Së fundmi: Ç’mund të bëhet në këtë rast? Përgjigjen e saktë e të plotë ndaj kësaj sfide apo më saktë për gjetjen e kësaj zgjidhje duhet ta japin lidershipet e partive kryesore dhe/ose qytetarët. Aktualisht zgjedhjet vendore në Shqipëri bëhen me sistem mazhoritar dhe nuk shikoj se qytetarët janë në gjendje të vendosin për cilësinë e qeverisjes së tyre. Kjo do të thotë ndryshe se sjellja politike, korruptive e kriminale e Ramës është invariante nga sistemi zgjedhor. Kjo mënyrë sjelljeje/qeverisjeje e korruptuar dhe me kriminelë, oligarkë e trafikantë, do të kishte shumë pak gjasa, për të mos thënë aspak, të ndrysonte nëse në zgjedhjet për parlamentin të aplikohej sistemi zgjedhor për kryetarët e bashkive.

Redjon Shtylla/Koha Jonë/