Çfarë duhet t’i mësojë botës diplomacia e Henry Kissinger?

Si një person që promovonte pikëpamjet e veta kaq pa u lodhur, Henry Kissinger u keqkuptua çuditërisht. Shumë e shohin atë si eksponentin kryesor të një realizmi amoral që njollos Amerikën. Sigurisht, si çdo diplomat, ai gënjeu për vendin e tij dhe herë pas here veten. Më shqetësues është fakti se ai ishte i gatshëm të shihte dhjetëra mijëra njerëz të vrarë nëse mendonte se këtë e kërkonte interesi kombëtar. Megjithatë, ajo që e dallon Kissingerin, i cili vdiq këtë javë në moshën 100-vjeçare, nuk ishte vetëm realpolitika e tij, por fakti se praktika e tij e diplomacisë u godit gjithashtu me idealizëm.
Stili i tij i diplomacisë, është një stil që mban mësime të vlefshme edhe sot.

Edhe Kisingerët e mundshëm në Shtëpinë e Bardhë të Biden po përballen me disa sfida të frikshme. Rivaliteti midis Kinës dhe Amerikës po bëhet gjithnjë e më helmues. Luftërat e hidhura janë ndezur në Ukrainë dhe Gaza. Ndarjet politike po copëtojnë demokracitë perëndimore. Duke folur për ‘The Economist’ në prill, tema e tij qendrore ishte idealizmi. Puna e jetës së tij, tha ai, i ishte kushtuar parandalimit të një përsëritjeje të luftërave në 1914-18 dhe 1939-45 që i kishin shkatërruar fëmijërinë në Gjermani dhe në pjesën më të madhe të botës. Sot kjo nënkupton ruajtjen e paqes mes Kinës dhe Amerikës.

Metoda e tij të diplomacisë ende po shqyrtohet. Në vitet e tij të mëvonshme, Kissinger u kritikua shpesh se ishte i butë me Kinën. Por shqetësimi i tij ishte të hiqte dorë nga mendimi që e portretizonte atë si një fuqi në rritje si Gjermania e Kaiserit, e prirur për zgjerim. Kina, kundërshtonte ai, e shihte rendin e bazuar në rregulla, si rregullat dhe rendi i Amerikës. Ajo donte hapësirë për t’u përshtatur dhe jo për ta përmbysur sistemin.
Analiza e papasionuar çon në recetën e ardhshme të Kissinger, për të jetuar dhe për të lënë të jetojnë.

Duke u mbështetur në studimin e tij për diplomacinë evropiane të shekullit të 19-të, ai argumentoi se stabiliteti kërkonte që shtetet të toleronin dallimet e njëri-tjetrit. Kërcënimi kryesor për paqen nuk vjen nga realistët, mendoi ai, por nga të zelltarët dhe prozelitistët që dënojnë shpejt dhe që kërkojnë ndryshim në një pikë parimore. Prandaj, Kissinger rekomandoi që Kina dhe Amerika të bisedojnë, fillimisht në heshtje, për të krijuar besim dhe që të shmangin çështjet, si tregtia dhe Tajvani, ku dallimet janë të pakalueshme.

Analiza dhe toleranca janë të forcuara nga thirrja e Kissinger për parandalim ushtarak. Vlerësimi i Amerikës për Kinën mund të jetë i gabuar ose mund të jetë i vjetëruar, por përpjekja për të bashkëjetuar mund të jetë thelbësore. Nëse jo, ajo që në fund e ruan paqen është kërcënimi i luftës dhe gatishmëria për ta realizuar atë.

Kritikët e shumtë të Kissinger e konsiderojnë atë përgjegjës për një orgji vrasjesh në Kamboxhia dhe Bangladesh në vitet 1970, si dhe për ndihmën për rrëzimin e qeverive të zgjedhura. Ai u përgjigj se gjithçka duhej të ishte në varësi të paqes midis Amerikës dhe Bashkimit Sovjetik. Ideja se ai po vepronte nga nevoja është një pretendim gjithëpërfshirës dhe i panjohur. Siç tregon reagimi i botës ndaj sulmeve të Izraelit në Gaza, gatishmëria e tij për të sakrifikuar jetën njerëzore në kërkim të stabilitetit do të shihej ndoshta si e patolerueshme sot.

Në mënyra të tjera, diplomacia Kisingeriane është më e vështirë tani sesa kur ai po qarkullonte në Lindjen e Mesme si sekretar i shtetit. Takimet sekrete të kanaleve të pasme përfundojnë duke u suvatuar në TikTok. Bota nuk mund të renditet kaq lehtë sipas një hierarkie të aleatëve dhe klientëve të mbështetur nga sovjetikët dhe amerikanët. Tani ajo është multipolare. Me gjithë këtë, do të ishte për të ardhur keq nëse vizioni i diplomacisë së Kissinger do të vdiste bashkë me të. Një botë e rrezikshme ka shumë nevojë për zotërimin e tij të ndërveprimit delikat midis interesave, vlerave dhe përdorimit të forcës. Kërkimi duhet të vijojë pa të. /Përshtati “Pamfleti” nga “The Economist”/