Dëshmia: Ja si i shpëtova dorëshkrimet e krishtera nga furia e ISIS-it

“Natën kur flamurët e zinj hynë në Karakosh, në pllajën e Ninives – fillon tregimin ai – ngarkova dorëshkrimet mbi kamion e mbi to, njerëzit, sepse doja t’i shpëtoja njerëzit bashkë me kujtesën tonë kulturore. Një popull pa kujtesë është i humbur”. Atë Najeeb Michaeel, domenikan me studime në Francë, jetonte në kuvendin e Karakoshit, 20 km larg Mosulit, ku krishterimi ka zënë rrënjë që në shekullin e dytë pas Krishtit. Jeta e tij sillet rreth kërkimit dhe restaurimit të dorëshkrimeve të lashta. “Jo vetëm tekste të krishtera – shpjegon – kemi mbledhur gjithnjë edhe dorëshkrime myslimane, jazide, hebraike, armene, të të gjitha bashkësive, që kanë banuar në Mesopotami. I mblidhnim e pasi i restauronim i fusnim në arkivin tonë dixhital, ndërsa origjinalin e kthenim në vendin nga vinte. Ja pse nuk munda t’i shpëtoj të gjitha”.
Nuk mund ta thotë ku ruhen kodet e çmueshme, që arriti të shpëtojë nga furia shkatërruese e ISIS, apo Da’ish, siç quhet në arabisht Shteti Islamik i Irakut dhe i Sirisë së Madhe. Është i jashtëzakonshëm rreziku, që ndokush t’i vjedhë ose t’i manipulojë ato fragmente të gati 2000 vjetëve histori, që do të bëheshin hi e pluhur, ashtu si dokumentet e mbetura në pllajën e Ninives, të cilave iu vu zjarri për t’u flijuar në elterin e çmendurisë integraliste. “Shpëtimi i këtyre librave – vijon atë Michaeel për gazetën më të rëndësishme italiane – do të thotë të pohojmë se jemi akoma këtu, se kjo është toka jonë e lindjes, se kultura jonë është pjesë e këtyre e vendeve, që nga agimi i krishterimit, pavarësisht nga vështirësitë, dhuna, frika… E di se kanë djegur gjithçka, por këto dokumente i shpëtova e, bashkë me to, edhe kujtesën tonë”.

Por cila është gjendja e të krishterëve? Autori i shkrimit, gazetari italian Riccardo Bicicchi, i ka ndjekur të krishterët në ikjen nga Mosuli në Erbil. Qytete të tëra, dëshmon ai, u boshatisën brenda pak orëve para ISIS-it: së pari Mosuli, pastaj Karakoshi, Bartela, vende me shumicë të krishterë. Famullitarët udhëhoqën eksodin e natës. “Kam shkuar lart e poshtë me furgon për shtatë herë me radhë – thotë atë Majeet, sekretari i ipeshkvit të Mosulit. I çoja njerëzit deri në gjysëm të rrugës, sepse mund të vazhdonin më këmbë, pastaj kthehesha para kishës dhe ngarkoja të tjerët. Ngarkesa e fundit ishte me 40 vetë, njëri mbi tjetrin. Kur u ktheva prapë nuk kishte më njeri e ISIS ishte nga ana tjetër e sheshit. Kështu, ika edhe unë”. Mëse 100 mijë të krishterë, që shkojnë përsëri tek famullitarët e tyre për probleme të pazgjidhshme, për ujë, bukë e veshje. 

Të gjithë ëndërrojnë të kthehen në shtëpitë e tyre, por e dinë se ato janë plaçkitur një e nga një. Banesat e eksponentëve më në zë janë djegur, të tjerat, ISIS ua ka dhënë simpatizantëve të vet. E ndërkaq, të krishterët jetojnë në kampe, fëmijët nuk mund të shkojnë në shkollë e nuk mund të qetësohen. Gjendja, që i rrethon i ka bërë më agresivë. Pjesën më të madhe të refugjatëve po i sistemojnë nëpër pallate në ndërtim e sipër, sepse nuk mund të qëndrojnë nëpër tenda në dimër. Por “kampet” e reja janë të llahtarshme. Ecja nëpër shkallë të jep ndjesinë e fundit të ferrit. Më e tmerrshmja është një qendër tregtare, që quhet “Ankawa Mall” (Magazina Ankaua). Nga jashtë duket e përfunduar, por brenda është skelet çimentoje, ku lagështira grumbullohet nëpër pellgje e ku njerëzit shpikin dhoma, duke lidhur një shtyllë me tjetrën me ç’të munden. 

Atë Zhalal, meshtar me trup të vogël e të imtë, është përgjegjësi i këtij lloj “kampi”. “Kemi këtu 200 familje – tregon ai për gazetën italiane – së paku, kanë një çati mbi krye, që i mbron nga shiu, sepse nëpër tenda ishte e pamendueshme. Por aman si ndjehet i ftohti në mes të çimentos, në këtë vend ku jemi akoma gjallë e për gazep”. Në katin e tretë, në gjysëm errësirë, me një batanije të trashë mbi supe, Sabihaja, 103-vjeçare nga Karakoshi, e kalon ditën me Rruzare në dorë, duke shoqëruar me zërin e saj të dobët kokrrat, që i shtyn me gisht njëra pas tjetrës, në “Falemi Mrinë” më të çuditshme e më të fuqishme të botës. Nga tavani bien flokë të bardhë: nuk është borë, por myk, që flauron mbi Sabihanë dhe Rruzaren e saj. Në “dhomën” ngjitur, një familje vuan dramën e vet me një dinjitet, që të lë pa mend. Burri është i verbër dhe e kalon ditën mbi dyshek, duke dëgjuar radion në një qoshe. Gruaja, rreth 40 vjeç, mblidhet grusht kur tregon se njerëzit e veshur me të zeza i shkëputën nga duart vajzën 3-vjeçare, duke i ulëritur: “Kjo s’është më e jotja”. Ajo shpreson ta gjejë sërish, pa pranuar se ka përfunduar si shumë të tjera. 

Ankawa Mall është supermarket i tmerreve, një koncentrat i të gjitha mënyrave, me të cilat njerëzimi mund ta degradojë vetveten. Kryeipeshkvi i Erbilit, imzot Bashar Uarda, i ritit kaldeas, shpreson t’i zhvendosë njerëzit prej andej, por nuk është e lehtë, janë mëse 20 mijë familje. “Historia e të krishterëve në këto troje – thotë për “Corriere della Sera” – është histori persekutimesh, por kësaj radhe është ndryshe, kësaj radhe është masakër: kush mendon se ISIS është vetëm një bandë kasapësh, një fenomen vetëm sirian e irakian, gabon rëndë. Njerëzit nuk dinë më ç’është shpresa në të ardhmen. Kemi nevojë që bota të na ndihmojë”.