DW: A mund të heqë dorë Turqia nga energjia ruse?

G7 dhe Uashingtoni kërkojnë që Presidenti turk Erdogan të ndalë importin e naftës dhe gazit rus. Por Turqia është shumë e varur nga furnizimet me energji – dhe përfiton aktualisht nga avantazhet e çmimeve.
Ishte një skenë që tërhoqi mjaft vëmendjen në Zyrën Ovale ku ishin ulur presidenti i SHBA-së, Donald Trump, dhe ai turk, Erdogan në shtator. Trump vlerësoi i ekzaltuar homologun e tij turk, Recep Tayyip Erdogan, para gazetarëve: “Kemi një marrëdhënie të mirë. Ai po bën një punë shumë të mirë në vendin e tij. Është një njeri shumë i respektuar. Të gjithë e respektojnë. Edhe unë e respektoj.” Por në mes të lëvdatave erdhi një kërkesë që përfaqëson një sfidë të madhe ekonomike dhe gjeopolitike për Ankaranë: Trump kërkoi që Erdogan të ndalojë blerjen e naftës dhe gazit nga Rusia.

Edhe vendet e G7-ës e kanë rritur presionin. Pas një takimi virtual të mërkurën, shtatë vendet kryesore të industrializuara perëndimore – Gjermania, Britania e Madhe, Kanadaja, Franca, Italia, Japonia dhe SHBA-ja – deklaruan bashkërisht se ishte koha për të “maksimizuar presionin mbi eksportet e naftës së Rusisë”. Kjo masë synon të zvogëlojë të ardhurat që i nevojiten Moskës për luftën.

Deri më tani, Turqia nuk ka reaguar pas deklaratave të Donald Trumpit apo kërkesës së G7-ës. Varësia e saj energjetike është pika më e ndjeshme e vendit në Bosfor. Turqia është jashtëzakonisht e varur nga Rusia për furnizimet e saj me energji.

Donalt Trump pret Erdogan në Shtëpinë e Bardhë,Fotografi: Saul Loeb/AFP

Fakte dhe shifra mbi varësinë turke
Sipas të dhënave nga Autoriteti Rregullator i Tregjeve të Energjisë Turke (EPDK), 66 përqind e importeve dhe produkteve turke të naftës erdhën nga Rusia vitin e kaluar. Sipas ekspertit kryesor të energjisë Necdet Pamir, shifra ishte më shumë se 68 përqind një vit më parë se 2024-n, kurse deri në fund të vitit 2022, ajo ishte në 41 përqind.

Shifrat e larta të importit janë një pasojë e drejtpërdrejtë e luftës së agresionit të Rusisë kundër Ukrainës: Turqia po përfiton nga fakti që Rusia është nën presion për shkak të sanksioneve të BE-së dhe po ofron përkohësisht naftën e saj deri në 15 përqind nën çmimet e tregut ndërkombëtar. Një ndalim importi jo vetëm që do të rrezikonte sigurinë e furnizimit të Turqisë, por do të eliminonte edhe këtë avantazh të qartë çmimi. Edhe 41 përqind të importeve të saj të gazit natyror Ankaraja i mori nga Rusia në vitin 2024. Gazi rus i dorëzohet Turqisë kryesisht përmes tubacioneve Blue Stream (Mavi Akim) dhe Turk Stream (Türk Akim).

Erdogan dhe Putin takohen në samitin e Organizatës së Shangait për Bashkëpunimin, 1 shtator 2025Fotografi: Murat Cetinmuhurdar/Turkish Presidential Press Office/REUTERS

Refuzimi i Moskës dhe strategjia e Turqisë
Menjëherë pas takimit të Trump me Erdoganin, Kremlini njoftoi përmes zëdhënësit, Dmitry Peskov, se tubacionet e gazit për në Turqi vazhdonin të funksiononin me “kapacitet të plotë”. Nuk do të kishte ndërprerje për sa kohë që rrjedha e gazit ishte “e dobishme” për Turqinë. Peskov e qartësoi edhe qëndrimin e Moskës: “Turqia është një shtet sovran që merr vendimet e veta në lidhje me bashkëpunimin me ne”.

Ekspertët nuk presin që Turqia të ndalojë importet e energjisë nga Rusia në vitet e ardhshme. Në vend të kësaj, Ankaraja po ndjek një strategji të qetë: diversifikimin. Kompania shtetërore BOTAS nënshkroi dy kontrata afatgjata gjatë vizitës së fundit të Erdoganit në Shtetet e Bashkuara për të zgjeruar furnizimin e saj me gaz natyror: një marrëveshje me kompaninë amerikane Mercuria për të furnizuar një total prej 70 miliardë metrash kub gaz natyror të lëngshëm (LNG) për 20 vjet duke filluar nga viti 2026; Për më tepër, u njoftua një marrëveshje paraprake me Woodside Energy për 5.8 miliardë metra kub LNG.

Turqia ende shumë e varur nga importet ruse të naftës e gazitFotografi: TASS/dpa/picture alliance

Kadri Tastan, ekspert për Turqinë në Fondin Gjerman Marshall me seli në SHBA, vëren se qeveria turke ka bërë vërtet përpjekje të mëdha vitet e fundit për të diversifikuar burimet dhe për të siguruar sigurinë e saj energjetike. Në të njëjtën kohë, ajo po promovon gjithashtu energjitë vendase dhe, në veçanti, energjitë e rinovueshme. Sipas tij, marrëveshjet e reja me SHBA-në përmbajnë edhe një aspekt strategjik përveç diversifikimit. Marrëdhëniet politike me SHBA-në kanë qenë të tendosura vitet e fundit, kujton Tastan. Përveç Shteteve të Bashkuara, Turqia ka nënshkruar kontrata për gaz natyror të lëngshëm edhe me Egjiptin, Algjerinë, Katarin dhe Nigerinë në vitet e fundit.

Ankaraja: E varur nga Moska për energjinë bërthamore dhe linjitin
Turqia po ashtu është shumë e varur nga Rusia edhe në lidhje me burime të tjera energjie. Në vitin 2022, vendi mbuloi 43 përqind të nevojave për linjit nga importet ruse. Përveç kësaj, termocentrali i parë bërthamor, Akkuyu, po ndërtohet në Turqinë jugore nga kompania shtetërore ruse Rosatom. Vënia në punë e centralit bërthamor është shtyrë vazhdimisht, kjo sepse përfundimi i tij po vonon për shkak të sanksioneve kundër Rusisë. Sipas Ministrit Turk të Energjisë Alparslan Bayraktar, ai është planifikuar të fillojë vitin e ardhshëm. Por nuk ka gjasa që termocentrali të përfundojë plotësisht deri në vitin 2028.

Kështu, Turqia ka të ngjarë të vazhdojë aktin kompleks të balancimit në lidhje me furnizimin e saj me energji edhe në të ardhmen: e ndodhur mes Perëndimit, që kërkon sanksione kundër Moskës, dhe Rusisë, furnizuesit të saj më të rëndësishëm të energjisë për momentin.Trump ndjek një kurs të ri lidhur me luftën e Ukrainës

Elmas Topcu