Zëri dhe e ardhmja e vajzave, ku jemi?

Në shtator të vitit 1995, tridhjetë mijë njerëz morën pjesë në Konferencën e Katërt Botërore për Gratë në Pekin, të udhëhequr nga Kombet e Bashkuara, e cila kishte si objektiv promovimin dhe mbrojtjen e të drejtave të grave. Ky takim arriti kulmin në miratimin e Deklaratës dhe Platformës për Veprim të Pekinit për Veprim, agjenda më gjithëpërfshirëse politike e hartuar ndonjëherë mbi barazinë gjinore. 11 Tetori u zgjodh si Dita Ndërkombëtare e Fëmijëve, që këtë vit rastis në 25 vjetorin e Platformës së Pekinit dhe në një epokë të shënjuar nga pasojat sociale të bllokimeve nga Covid-19.

KU JEMI?

Deklarata e Pekinit riafirmon se të drejtat e grave janë të drejtat universale të njeriut për çdo person, por që pa veprime konkrete për t’i zbatuar, ato rrezikojnë të mbeten vetëm në letër. Krahasuar me 1995, është bërë një përparim shumë i rëndësishëm, për shembull në uljen e praktikës së gjymtimit gjenital të femrave, i cili kaloi nga 47% 25 vjet më parë në 34% sot, në 31 vendet ku praktikohet ende. Progresi është shumë i ngadaltë, megjithatë, vetëm këtë vit kërcënimi i këtij “riti” brutal kërcënon mbi 4 milionë vajza në të gjithë botën.

Gjatë 25 viteve të fundit, përqindja e vajzave të dhëna si nuse para se të arrijnë 18 vjeç ka shkuar nga 1 në 4 në 1 në 5 në botë, por martesat e hershme janë ende 650 milionë, me pasoja të tilla si ndërprerja e studimeve, mundësia më e madhe për tú bërë nëna në adoleshencë dhe të kenë komplikime në lindje, ka shumë të ngjarë të vuajnë nga dhuna në familje.

Edhe sot, të paktën 10 milionë shtatzëni të padëshiruara ndodhin në një vit në mesin e vajzave midis 15 dhe 19 vjeç në vendet në zhvillim. Për gratë e reja të kësaj grupmoshe, ndërlikimet e shtatzënisë janë shkaku kryesor i vdekjes dhe nga 5.6 milionë abortime midis moshave 15-19 vjeç çdo vit, 3.9 milion kryhen në kushte të këqija mjekësore.

PROGRES DHE REGRESI

Janë bërë hapa të rëndësishëm përpara në çështjet tabu, të tilla si varfëria menstruale, e cila parandalon gratë e reja në vendet me të ardhura të ulëta të kenë produkte shëndetësore gjatë ciklit dhe i detyron ato të kapërcejnë udhëzimet duke rrezikuar infeksionet dhe të vuajnë diskriminimin, ose problemin e ngacmimeve seksuale, gjithnjë e më shumë të denoncuar nga lëvizje të tilla si #MeeToo. Edukimi i femrave është përmirësuar gjithashtu, dhe sot 2 në 3 vajza janë regjistruar në shkollën e mesme për këtë cikël studimesh; në vitin 1998 ato ishin 1 në 2 vajza. Megjithatë, ekzistojnë pabarazi dhe akoma 132 milionë vajza të moshës shkollore ende e shohin të shkelur të drejtën e tyre për një arsim cilësor.

Pandemia Covid rrezikon të na bëjë të kthehemi pas në shumë prej arritjeve të bëra, duke filluar me arsimimin: dihet që ndjekja e një konteksti shkollor ul rrezikun e dhunës në familje te vajzat, së bashku me atë të kontraktimit të HIV dhe shtatzënisë e padëshiruar. Vajzat që ndjekin shkollën mësojnë më shpesh të mbrojnë veten nga martesat e fëmijëve dhe shohin mundësinë reale të realizimit të potencialit të tyre, por me largimin nga klasat për shkak të bllokimeve, e gjithë kjo mungon.

Dita Ndërkombëtare e Vajzave 2020 ka si temë moton “Zëri im, e ardhmja jonë e barabartë”: qëllimi është të imagjinojmë një botë më të drejtë dhe më të respektuar të frymëzuar nga vajzat adoleshente dhe energjia e tyre. Vajzat duhet të bëhen protagoniste të dialogut dhe bashkëpunimit për të përmirësuar të ardhmen e tyre, pa u imponuar ndryshimi nga dikush, ndoshta mashkull dhe i rritur, që vendos për të nesërmen e tyre.

Figurat themelore të aktivizmit bashkëkohor femëror, nga Malala Yousafzai te Greta Thunberg, te e reja Nadia Murad, fituese e Çmimit Nobel për Paqe në 2018-ën për denoncimin e dhunës së burrave të ISIS ndaj grave dhe vajzave Yazidi, tregojnë se guximi dhe fryma e iniciativës nuk mungojnë. /A2cnn/