“The Economist”, ironi me Merkel dhe Europën
Optimistët, si brenda dhe jashtë Europës, shpesh citojnë shembullin e Japonisë. Ajo ra në deflacion në fund të viteve 1990, me pasoja të pakëndshme për ekonominë, por jo apokaliptike për veten dhe ekonominë botërore. Por, zona euro paraqet rreziqe shumë më të madha. Ndryshe nga Japonia, zona euro nuk është një rast i izoluar: nga Kina në SHBA inflacioni është shqetësimisht i ulët, dhe në rrëshqitje. Dhe, ndryshe nga Japonia, e cila ka një shoqëri stoike dhe homogjene, zona e euros nuk mund të rrijë së bashku me vite në një “sklerozë ekonomike” dhe me çmime në rënie. Pasi barra e borxhit të fluturojë nga Italia në Greqi, investitorët do të tremben, politikanët populistë do të fitojnë terren, dhe shpejt a vonë …euro do të shembet.
Ky papagall ka pushuar përjetë
Edhe pse shumë evropianë, sidomos gjermanët, e kanë përcjellë pa frikë inflacionin, deflacioni mund të jetë akoma më e egër. Nëse njerëzit dhe firmat presin që çmimet të bien, ata ndalin shpenzimet, dhe meqë kërkesa bie, borxhet do të rriten. Kjo ishte ajo që ndodhi në Depresionin e Madh, me pasoja të tmerrshme sidomos në Gjermani në fillim të vitit 1930.
Pra, kjo është edhe më shqetësuese, që nga 46 vende që banka qendrore i ka piketuar për për çështjen e inflacionit, 30 janë në objektivin e saj. Rënia e disa çmimeve është e mirëseardhur. Akrobacia e çmimeve të naftës, në veçanti, u ka dhënë rritje të ardhurave të konsumatorëve. Por çmimet që lëvizin ngadalë dhe pagat që nuk rriten duke varfëruar më shumë kërkesën në ekonomi dhe duke patur parasysh edhe rreth 45 milion punëtorë që janë të papunë në vendet e pasura të OECD. Investitorët kanë filluar të presin që inflacioni të ulet edhe në ekonomi, të tilla si Amerika, të cilat janë në rritje me ritme të arsyeshme. Më keq, normat afatshkurtra të interesit janë afër zeros në shumë ekonomi, në mënyrë që bankat qendrore nuk mund t’i ulin më tepër vetëm nëse do të ndalen së shpenzuari. Armatimi i vetëm vjen vjen vetëm nga lehtësimi sasior dhe nga forma të tjera të shtypjes së hedhjes në qarkullim të parave të reja.
Kërcënimi global nga inflacioni i ulët është një arsye e mirë për shumicën e bankave qendrore që lirojnë politikën momnetare. Kjo është gjithashtu, në një afat më të gjatë, një mundësi për të parë rishikimin e objektivave. Por, problemi i menjëhershëm është zona euro.
Ekonomia e Evropës ka dobësi të mëdha në themel, nga demografi të dobët ndaj borxhit të rëndë dhe për shkak të tregut sklerotik të punës. Por Evropa ka bërë gabime të mëdha në politikën ekonomike. Franca, Italia dhe Gjermania u janë larguar të gjitha reformave strukturore të rritjes. Zona euro është veçanërisht e ndjeshme ndaj deflacionit për shkak të insistimit të Gjermanisë për masat shtrënguese dhe ndruajtjes së BQE-së. Edhe tani, me një ekonomi kontraktuese, Gjermania është ende e fiksuar me reduktimin e deficitit për të gjitha qeveritë, ndërsa opozita e saj e lehtësimit monetar që ka menduar BQE-ja, në dëshpërim e dukshme e Z. Draghi, ka bërë shumë më pak sesa bankat e tjera të mëdha qendrore në aspektin e lehtësimit sasior (pavarësisht nga lëvizja e kësaj jave për të filluar blerjen “e bonove të mbuluara”).
Nëse ka pasur ndonjëherë logjikë për këtë inkrementalizm, ajo tashmë ka dalë jashtë. Si buxhetet që tkurren dhe BQE që lufton për të bindur njerëzit se ai mund të ndalë rrëshqitjen e çmimeve, një ardhje e deflacionit duket se është shumë e mundshme. Shenjat e stresit kanë filluar të shfaqen në tregje dhe në politikë. Yield-et e obligacioneve në Greqi janë rritur ndjeshëm edhe mbështetja për të krahun e majtë të partisë Syriza është rritur. Franca dhe Gjermania janë ende në “tregtimin” e goditjeve retorike mbi një propozim të ri të buxhetit që vjen nga Parisi.
Në një kor të bashkuar nuk dukesh
Nëse Evropa është për të ndaluar ekonomia e saj të përkeqësohet, ajo do të duhet të ndalojë sjelljen e saj vetë-shkatërruese. BQE ka nevojë të fillojë me blerjen e bonove sovrane. Kancelarja e Gjermanisë, Angela Merkel, duhet të lejojnë Francën dhe Italinë të ngadalësojnë ritmin e shkurtimeve të tyre fiskale; në kthim, këto vende duhet të përshpejtojnë reformat strukturore. Gjermania, e cila mund të marrë hua të holla në normat negative reale të interesit, mund të shpenzojë më shumë në infrastrukturën e ndërtimit të “shtëpisë BE”.
Kjo do të ndihmojë, por nuk është e mjaftueshme. Kjo është si në vitet e para të debatit të Euros, përpara se zoti Draghi të marrë atë që ka kërkuar qoftë edhe si gjysëm-zgjidhje për të mos ushqyer vetëm krizën. Diçka radikale është e nevojshme. Problemi është se ligji evropian ndalon shumë zgjidhje që sugjerohen në tekstet shkollore, të tilla si: blerje të BQE të obligacioneve qeveritare të emetuara rishtazi. Alternativa më e mirë edhe ligjore për të gjithë është një rritje dramatike në shpenzimet e infrastrukturës me blerjen e bonove nga Banka Qendrore Evropiane. Kështu Banka Evropiane e Investimeve do të mund të nisë blerje të madhe (të themi 300.000.000.000 €, ose $ 383.000.000.000), zgjerimin e investimeve të tilla të shpejta, lidhjet ndër-kufitare hekurudhore ose më shumë tek integrimi i rrjeteve të energjisë elektrike për të rritur të hollat, të cilat Banka Qendrore Evropiane do të mund të blejnë në tregun sekondar. Një mundësi tjetër do të jetë për të ripërcaktuar rregullat e deficitit të BE-së është përjashtimi i shpenzimeve për investime, e cila do të lejojë qeveritë për të drejtuar deficite të mëdha, përsëri me BQE që siguron një mënyrë që të ndihmojë.
Pas gjithë kësaj qëndron problemi i vullnetit politik. Zonja Merkel dhe gjermanët duken të përgatitur për të marrë veprime vetëm kur monedha e vetme është në prag të katastrofës. Gjatë gjithë Evropës njerëzit po dëmtohen. Në Itali dhe në Spanjë papunësia e të rinjve është mbi 40%. Votuesit e kanë shprehur zemërimin e tyre duke vendosur rendin në zgjedhjet parlamentare të BE më parë këtë verë. Një tjetër rënie në humnerë do të testojë durimin e tyre. Dhe një herë deflacioni e ka ekonominë në nofullat e tij, dhe është shumë e vështirë ta lëshojë. Liderëve të Evropës po u mbaron koha.
