Noam Chomsky: Pse Amerika është kërcënimi më i madh i paqes në botë?

Kudo në botë ka një qetësim dhe optimizëm të madh sa i takon marrëveshjes bërthamore, të arritur në Vjenë mes Iranit dhe grupit të kombeve 5 + 1, pesë anëtarëve që dhanë veton në Këshillin e Sigurimit të OKB-së plus Gjermania. Pjesa më e madhe e botës dukshëm ndan vlerësimin e Shoqatës për Kontrollin e Armëve SHBA se “Plani i Përbashkët Gjithëpërfshirës i Veprimit krijon një formulë të fuqishme dhe efektive për bllokimin e të gjitha rrugëve me të cilat Irani mund të sigurojë material për armë bërthamore për më shumë se një brez dhe një sistem verifikimi për të zbuluar dhe penguar menjëherë përpjekjet e mundshme nga ana e Iranit, për të ndjekur fshehurazi armët bërthamore, të cilat mund të zgjasin në një kohë të pacaktuar”.

Shqetësime ka, megjithatë, dallohen edhe përjashtime të entuziazmit të përgjithshëm: Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj më të ngushtë rajonalë, Izraeli dhe Arabia Saudite. Një nga pasojat e saj është se korporatat amerikane mund të zhgënjehen, janë penguar të grumbullohen në Teheran së bashku me homologët e tyre europianë. Sektorë të njohur të fuqisë amerikane ndajnë mendimin dhe qëndrimin e dy aleatëve rajonalë dhe kështu ndodhen në një gjendje histerike virtuale mbi “kërcënimin iranian”. Komentuesi Sober në Shtetet e Bashkuara, deklaron se vendi mund të jetë “kërcënimi më i madh për paqen në botë”. Madje edhe përkrahësit e marrëveshjes këtu janë të kujdesshëm, duke pasur parasysh gravitetin e jashtëzakonshëm të këtij kërcënimi. Pas të gjithave, si mund t’i besojmë Iranianët me të dhënat e tmerrshme dhe rekord të agresionit, dhunës, përçarjes dhe mashtrimit?

Opozita brenda klasës politike është aq e fortë sa opinioni publik është zhvendosur me shpejtësi nga një  mbështetje e konsiderueshme për një marrëveshje madje dhe për një ndarje. Republikanët janë kundër pothuajse unanimisht me marrëveshjen. Senatori Ted Cruz konsiderohet si një nga intelektualët në mesin e kandidatëve për president, paralajmëron se Irani mund të jetë ende në gjendje të prodhojë armë bërthamore dhe një ditë t’i përdori për të vendosur jashtë impulsit elektro magnetik, që mund trë vërë poshtë të gjithë rrjetin elektrik bregdetar lindor” të Shteteve të Bashkuara, duke vrarë “dhjetëra miliona amerikanë”.

Dy nga pretendentët fitues, ish-guvernatori i Floridës Jeb Bush dhe ai i Wisconsin guvernatori Scott Walker, po ndeshen me faktin nëse Irani do ta bombardojë menjëherë pasi të zgjidhet apo pas takimit të parë të kabinetit. Kandidati i parë me disa përvoja në politikën e jashtme, Lindsey Graham, e përshkruan marrëveshjen si “një dënim me vdekje për shtetin e Izraelit”, e cila me siguri do të vijë si e papritur për inteligjencën izraelite dhe analistë strategjikë, për të cilën Graham di të jetë absurd  absolut, duke ngritur pyetje të menjëhershme në lidhje me motivet aktuale.

Për më tepër, mantelin është veshur me krenari. Ky është kuptimi i qartë i insistimit të klasës politike që SHBA rezervon të drejtën të përdorë forcën, nëse në mënyrë të njëanshme konstaton se Irani po shkel disa angazhime. Kjo politikë është duke qëndruar gjatë, sidomos për demokratët liberalë, dhe në asnjë mënyrë të kufizuar në Iran. Doktrina Klinton, për shembull, ka konfirmuar se SHBA kishte të drejtë të vërë në funksionin “përdorimin e njëanshëm të forcës ushtarake” edhe për të siguruar “hyrje të papenguar në tregjet kryesore, furnizimin me energji dhe burimeve strategjike”, apo për të dyshuar “sigurinë” apo shqetësimet “humanitare”. Respektimi i versioneve të ndryshme të kësaj doktrine është konfirmuar edhe në praktikë, dhe ka nevojë të diskutohet fort në mesin e njerëzve të vullnetshëm për të parë në faktet e historisë së tanishme.

Këto janë ndër çështjet kritike të cilat duhet të jenë në qendër të vëmendjes në analizimin e marrëveshjes bërthamore në Vjenë, nëse do të qëndrojë apo do të sabotohet nga Kongresi, nëse do të mund të jetë.

*Noam Chomsky është profesor në Departamentin e Gjuhësisë dhe Filozofisë në Institutin e Teknologjisë në Massachusetts. – Botuar me shkurtime