The Economist: Historia e Perëndimit nuk është ajo që keni mësuar në shkollë
I pyetur se çfarë mendonte për qytetërimin perëndimor, Mahatma Gandhi mesohet të ketë thënë se një gjë e tillë “do të ishte një ide e mirë”. (Perëndimi, sugjeroi ai, nuk ishte aq i ndritur.) Por siç e bën të qartë, Josephine Quinn në librin e saj të ri, qytetërimi perëndimor ka qenë gjithmonë një ide e keqe, ose në çdo rast një ide e gabuar. Të ndash historinë në një grup qytetërimesh të dallueshme dhe në thelb të pavarura është një kërkim i gabuar që ka shtrembëruar në mënyrë të rrezikshme të kuptuarit tonë për botën, zonja Quinn pohon: “Nuk janë popujt që bëjnë historinë, por njerëzit dhe lidhjet që ata krijojnë. me njëri-tjetrin.”
Zonja Quinn, një historiane dhe arkeologe që jep mësim në Oksford, nuk shpenzon 500 faqe të çuditshme duke hedhur poshtë ato që brezat e nxënësve të shkollës, janë mësuar të krenohen si arritje evropiane. Në vend të kësaj, ajo shbën konceptin themelor të asaj që ajo e quan “të menduarit civilizues”. Argumenti i saj është i thjeshtë, bindës dhe meriton vëmendje.
Ideja e qytetërimit, thekson zonja Quinn, është relativisht e re. Fjala u përdor për herë të parë vetëm në mesin e shekullit të 18-të, dhe nuk e pushtoi imagjinatën perëndimore, deri në fund të shekullit të 19-të. Në atë epokë imperialiste, historianët zbuluan se qytetërimet greke, romake dhe të krishtera, bënin blloqe ndërtimi të bukura, që mund të grumbulloheshin në një konstruksion madhështor, të cilin ata e etiketuan si qytetërim “perëndimor” ose “evropian”. Kësaj ata i atribuan një mori virtytesh “klasike” të trashëguara: energjinë, racionalitetin, drejtësinë, demokracinë dhe guximin, për të eksperimentuar dhe eksploruar. Qytetërimet e tjera, përkundrazi, konsideroheshin si inferiore.
Nuk duhet shumë zbërthim nga zonja Quinn, për të ekspozuar marrëzinë e kësaj qasjeje. Ja, për shembull, John Stuart Mill, një filozof në shekullin e 19-të, duke pretenduar se Beteja e Maratonës, pushtimi i parë i Persisë ndaj Greqisë në vitin 490 p.e.s., ishte më i rëndësishëm për historinë angleze sesa triumfi i Uilliam Pushtuesit në Hastings në vitin 1066. (Pa një Fitorja athinase, thotë logjika, fara magjike e qytetërimit grek mund të mos ishte rritur kurrë në qytetërim perëndimor.) Ose merrni parasysh “Përplasja e qytetërimeve” (1996) nga Samuel Huntington, një historian amerikan, i cili deklaroi se është e pamundur të kuptohet historia pa e klasifikuar njerëzimin, në qytetërime reciproke armiqësore ndërmjet të cilave, “gjatë pjesës më të madhe të ekzistencës njerëzore”, kontakti ka qenë “i ndërprerë ose jo-ekzistues”.
Ajo që është inekzistente është ndonjë e vërtetë për këtë nocion. Ecja e shpejtë dhe studiuese e zonjës Quinn në harkun e historisë evropiane tregon se, jo të qenit i rrallë, kontakti ndërmjet kulturave, shpesh në distanca çuditërisht të gjata, ka qenë motori kryesor i përparimit njerëzor në çdo epokë. Në vend që të jenë me gjemba dhe me shikim të brendshëm, shumica e shoqërive janë treguar të pranueshme ndaj ideve, modës dhe teknologjive të fqinjëve të tyre.
Greqia e lashtë, për shembull, ishte më pak një vend origjine sesa transmetimi nga kulturat egjiptiane, sumere, asiriane dhe fenikase, të cilat vetë kishin përzier dhe shkëmbyer ide. Dhe në vend që të ishte burimi i demokracisë, Athina ishte “diçka e ardhur me vonesë” në një formë qeverisjeje, që duket se është provuar për herë të parë në Libi dhe në ishujt e Samos dhe Kios. Persianët, të konsideruar përjetësisht si të kundërtat polare të grekëve, në fakt imponuan demokracinë në qytetet greke që ata sundonin, duke sugjeruar “besim të konsiderueshëm pers në mbështetjen popullore për hegjemoninë e tyre”, vëren zonja Quinn.
Ky ritregim i historisë së Perëndimit shkëlqen me fokusin e tij në të papriturat dhe në interstiksionet midis mbretërive dhe epokave dhe jo në pjesët e mëdha dhe të forta të historisë. Por është gjithashtu një punë e admirueshme e studimit. Mbi 100 faqet e fusnotave të zonjës Quinn zbulojnë se ajo mbështetej jo vetëm në një gamë të gjerë burimesh parësore, por edhe në studime shkencore mbi ndryshimet klimatike dhe në shumë kërkime arkeologjike të fundit.
Marrë nga https://www.thepassivevoice.com/the-history-of-the-west-is-not-quite-what-you-learned-in-school/
Shkrimin e plotë mund ta gjeni te linku posht:
Përgatiti: Albert Vataj/ Koha Jonë
