Tronditet Franca, Katedralet e famshme të saj pushtohen nga zjarri

Nga Mentor HOXHA (Paris)

…Këto dy ditët e fundit kanë qenë dy ditë dramatike për katedralet e famshme franceze “Notre Dame De Parisit” (Zonja Jonë e Parisit) dhe Katedralen e Nantes. Para dy ditësh, Katedralja ‘Notre Dame De Paris’, e cila ndodhet në rikonstrukturim nga dëmtimi i madh që ju bë nga zjarri masiv që shpërtheu brenda saj në orën 19:00 të pasdites së 15 prillit të vitit 2019, u ripushtua sërish nga zjarri me datë 15 prill, por, fatkeqësisht nuk pati dëmtime të rënda. Ky kthim në identitet kap shifrën e 6.8 milionë dollarëve. Nuk dihet shkaqet e këtij zjarri të dytë që shpërtheu pikërisht në të njëjtën ditë nga zjarri i para një viti.

Si të mos mjaftonte kjo, sot, një tjetër katedrale e famshme katolike në Francë u dëmtua po nga zjarri, Katedralja Saint-Pierre et Saint-Paul në Nantes. Ajo u pushtua nga një zjarr masiv në ora 07. 30 të mëngjezit të sotëm ku u dëmtua pjesa kryesore dhe çatia e arkitekturës gotike.

Zjarret e ripërsëritura në Notre Dame dhe në Katedralen e Nantes po ngjallin dyshime për zjarrvënie të qllimshme dhe për një decivilizim ndaj monumenteve të famshme në tokën e frankëve.

Zjarri i sotëm brenda katedrales së Nantes (Loire-Atlantique) u vu re nga kalimtarët rreth orës 07.30 të mëngjezit. Menjëherë u njoftuan zjarrfikësit, ku 104 zjarrfikës, brenda pak orësh e vunë zjarrin nën kontroll. “Ishte një zjarr i madh”, -tha qendra operative e zjarrfikësve dhe shpëtimit (Codis). ‘Rreth orës 7.45 të mëngjesit, zjarrfikësit u njoftuam “nga kalimtarët që panë flakë pas dritares së trëndafilit”, -tha drejtori i departamentit të zjarrfikësve, gjeneral Laurent Ferlay gjatë një konference shtypi rreth orës 10 të mëngjesit. Ndonëse zjarrfikësit bënë një punë të shkëlqyer, katedralja pati dëmtime të mëdha. ‘Platforma rrezikohet nga shembja” -tha drejtori i departamentit të zjarrfikësve, gjeneral Laurent Ferla. Ai tha se dëmi i shkaktuar nuk mund të krahasohet me zjarrin e Notre-Dame de Paris, me atë të të njëjtës katedrale në 1972 apo me atë të bazilikës së Saint-Donatien në Nantes në 2015. “Unë do të doja të theksoja se më shumë në zjarrin e vitit 1972 çatia u ribë me përforcim të betonit”, shtoi ai.

Kryetarja e bashkisë së Nantes, Johanna Rolland tha në një intervistë në Evropa 1, se u shënuan tre fillime zjarri’. Zjarrfikësit deklaruan se zjarri ra në ambientet e brendshme të objektit, prapa altarit të madh, duke shkatërruar tërësisht atë.

KLASA POLITIKE FRANCEZE E SHQETËSUAR PËR ZJARRIN NË KATEDRALE

Zjarri i para dy ditëve në Notre Dame dhe ai i sotmi në Katedralen historike të Nantës kanë alarmuar dhe shqetësuar shumë klasën politike në Francë. “Decivilizimi është duke u zhvilluar, -u shpreh ish-ministri dhe themeluesi i Puy du Fou, Philippe de Villiers. Gjatë mbylljes, kishat u mbyllën. Tani ata po digjen’. Ai u bëri thirrje autoriteteve të reagojnë. “Zjarri në katedralen e Nantes, pas Notre-Dame de Paris, duhet t’i bëjë elitat tona të reflektojnë mbi ç’rregullimin dhe ndryshimin e madh.’, -tha ai. Eurodeputetja franceze, François Xavier Bellamy kujtoi se si “trashëgimia e (jonë) kudo dobësohet dhe kërcënohet” pas këtij zjarri.

Presidenti i Republikës, Emmanuel Macron shprehu “mbështetjen për zjarrfikësit që morën rreziqe të mëdha për të shpëtuar këtë xhevahir gotik të qytetit të Dukës. Pas Notre-Dame, katedralja Saint-Pierre-et-Saint-Paul, në zemër të Nantes, është në flakë. Mbështetje për zjarrfikësit tanë që marrin të gjitha rreziqet për të shpëtuar këtë perlë gotike në qytetin e Dukes, -shkroi presidenti Macron në twiter. Kryeministri francez, Jean Castex së bashku me ministrin e Brendshëm, Gérald Darmanin dhe Ministren e Kulturës, Roselyne Bachelot vizituan Katedralen e Nantes. Ai u njoh me gjendjen dhe shprehu shqetësimin dhe mbështetjen e tij politike dhe financiare për rikonstrukturimin e saj ashtu siç ka qenë. “Unë i siguroj ata për mbështetjen dhe mirënjohjen time të thellë,”- tha ai, duke siguruar që ai ndan emocionet me të gjithë banorët e Nantes.

Ministrja e Kulturës, Roselyne Bachelot shfaqi gjithë trishtimin e saj duke thënë se “Ky xhevahir i trashëgimisë sonë është kërcënuar edhe një herë”.

Kryebashkiakja socialiste e Nantes, Johanna Rolland duke shprehur “trishtimin” e saj dhe të popullit të Nantes tha në BFM TV; “Kjo katedrale është e rëndësishme për të gjithë katolikët. Është një pjesë e trashëgimisë sonë, e historisë sonë”. Origjina kriminale ka ndodhur në katedralen e Nantes këtë mëngjes’.
Ipeshkvi i Gapit, Imzot Xavier Malle, zbuloi një mesazh paqeje dhe mbështetje, duke u lutur lutet “për zjarrfikësit, për të krishterët e Nantes dhe priftërinjtë e tij dhe të gjithë banorët”. Trishtim shprehu edhe përgjegjësja e Misionit të Trashëgimisë, Stéphane Bern.

DYSHIME PËR ZJARRVËNIE TË QËLLIMSHME

Akoma nuk dihet mbi arësyet e shpërthimit të zjarrit brenda Katedrales së Nantes, por do të ketë hetime në lidhje me këtë ngjarje të rëndë. ‘Do të hapet një hetim për të përcaktuar shkaqet e sakta të zjarrit, -tha krybashkiakja socialiste e Nantës, Johanna Rolland. Ndërkohë, një prokuror i Nantes tha për gazetarët se autoritetet po e trajtojnë ngjarjen si një ‘akt kriminal’, por nuk dha detaje të tjera.

HISTORIA E KATEDRALES SË FAMSHME TË NANTES

Katedralaja e njohur katolike Saint-Pierre-et-Saint-Paul (e njohur në vend si “katedralja Saint-Pierre” 1) është monumenti më i bukur në Nantes (sidomos që nga rinovimi i saj i madh disa vjet më parë). Ndodhet në Place Saint-Pierre (zemra e qytetit të Nantes). Është ndërtesa më e adhuruar dhe më e vizituar nga vendasit dhe turistët e shumtë të këtij qyteti të madh dhe të lashtë. Emri i saj zyrtar është “katedralja e Saint-Pierre-et-Saint-Paul”, por në Nante, ajo quhet “katedralja e Saint-Pierre”. Nga viti 1862 është klasifikuar si një monument historik në Francë. Është katedralja (kisha katolike) e dioqezës së Nantes (selia e Ipeshkvisë së Nantes ose Katedralja e Shenjtorëve Pjetër dhe Pali (në frëngjisht: Cathédrale Saint-Pierre-et-Saint-Paul de Nantes; në Bretonisht: Iliz Veur-Sant-Per-ha-Sant-Paol Naoned). Është tepull fetar i besimit katolik. Është pothuajse e gjatë sa Katedralja Notre-Dame de Paris. Është 63 metra e lartë (Notre Dame de Paris, 69), gjatësia e brendshme: 103 m (Notre Dame: 130 m), hapësira e brendshme 37.5 m, gjerësia e brendshme: 38.5 dhe gjatësia e korit: 30 m.
Është ndërtuar midis shekullit të XV dhe XIX. Ndërtimi i saj zgjati 457 vjet (nga 1434 deri në 1891). Kjo vonesë e gjatë nuk e ndryshoi cilësinë ose konsistencën e stilit të saj gotik. E konsideruar një kryevepër e skulpturës franceze, ajo ka një stil që lind në fund të epokave (Mesjeta dhe Rilindja) dhe përzihet në mënyrë të përkryer me ndikimet franceze dhe italiane.
Brenda saj ndodhet varri i Dukës François II të Britanisë së Madhe dhe bashkëshortes së tij Margherita di Foix (prindërit e Anne së famshëm të Britanisë), të ndërtuar në fillim të shekullit të 16-të nga Michel Colombe dhe Jean Perréal, ndodhet gjithashtu dhe cenotafi i gjeneral Lamoricière, monument i ngritur në 1878 me kërkesë të Papës Pius IX, në falënderime për shërbimet e bëra nga gjenerali, me origjinë nga Nanta. Varri mermer i bërë nga Michel Colombe, për të cilin harxhoi pesë vite (1502-1507), është i zbukuruar me statuja të dymbëdhjetë apostujve dhe nga katër figura femrash që përfaqësojnë virtyte kardinale, si fortësia, drejtësia, maturia dhe temperamenti. Monumenti u vendos në katedrale në 1817. Kryqi i Peshkopit Félix Fournier (1870-1877), i prodhuar nga argjendari François Evellin në 1870 renditit si një monument historik që në vitin 1982. Brenda kishës ndodhet Statuja e Shën Clair (Peshkopi i parë i Nantes). Ai mbërriti nga Roma në shekullin e III-të me një gozhdë nga kryqi i Shën Pjetrit.
Ndërtesa aktuale e katedrales u krijua fillimisht nga Guillaume de Dammartin, pastaj nga Mathurin Rodier, me nxitje të Dukës Xhon V të Britanisë së Madhe dhe Peshkopit Gjon të Malestroit, i cili vuri gurin e themelit më 14 prill 1434. Pas 457 vjet punë, katedralja u përurua në 25 dhjetor 1891 nga peshkopi Jules-François Le Coq.
Katedralja e parë e vërtetë daton nga shekulli i VI. Ndërtimi i saj u ndërmor nga Peshkopi Evhémérus II rreth ndërtesës së parë të Shën Clair, më pas u përfundua dhe u dekorua me zhurmë nga pasardhësi i tij St Félix (540-582), i cili e shenjtëroi atë. St Félix dhe St Clair janë të përfaqësuar në katedralen, në hyrje, rrëzë shtyllave të galerisë së organeve. Ata janë pranë dy themeluesve të tjerë, shumë më vonë: Peshkopi Jean de Malestroit dhe Duka Jean V, të cilit i detyrohet ndërtesa gotike, e cila filloi në shekullin e 15-të dhe që ne e njohim sot. Këto katër statuja janë vepër e Thomas Louis. Kjo katedrale e parë qëndroi për katër shekuj, derisa një ndërtesë më imponuese Romaneske do ta zëvendësojë atë.

Në historinë e saj mijravjeçar, kjo katedrale provoi shumë luftëra dhe fatkeqësi të mëdha. Rreth saj vërviten shumë rrëfime, histori dhe ngjarje tronditëse. Më 24 qershor 843, gjatë bastisjes nga normanët, Guntardo Vescovo u masakrua në kishë me përkushtuesit e tij. Gjatë sulmit të vitit 843, pa vrasjen e peshkopit Gohard në zyrën e plotë (njeriu feston sot kujtesën e tij me kapelën e Shën Gohard në krahun verior). Në vitin 919, kisha u plaçkit dhe u dogj nga zjarri hakmarrës i normanëve duke humbur disa nga objektet liturgjike më me vlerë të saj, ndërkohë peshkopi Foucher (Fulcherius) bëri përpjekje për të forcuar mbrojtjen e ndërtesës në këto periudha të vështira. Midis 897 dhe 906, Vescovo Fulcherio bëri restaurimin, por më 919 kisha u dogj përsëri. Në vitin 940, Alain Barbe -Torte e çliron qytetin e Nantes dhe i jep fund sundimit norman në qytet. Pas kësaj, i beson shokut të tij, Peshkopit Octro (të Shën Pol de Léon) detyrën e rivendosjes së katedrales aq të dëmtuar dhe i shton katedrales disa objekte më shumë vlerë. Gjatë shekullit të XVIII, katedralja përjetoi një periudhë të gjatë rënieje. Më 25 maj 1800, një shpërthim në kullën spanjolle Château des Ducs de Bretagnem shkaktoi dëme serioze në pjesën jugore të katedrales. Në vitin 1949, dy luftëtarë të rinj francezë të Rezistencës, Michel Dabat dhe Christian Mondragon, arrestohen, dënohen me katër muaj burgim nga këshilli i luftës i 8 gushtit 1941 dhe pushkatohen, sepse kishin vendosur një flamur francez në majë të njërës prej kullave të Katedrales. Më 15 qershor 1944, kur qyteti i Nantes u bombardua, një bombë goditi në shenjtëroren e katedrales dhe dëmtoi ndjeshëm apsenë dhe tre kapelat, ku u deshën shumë vite për t’u restauruar. Më 28 janar 1972, katedralja e Nantes goditet nga një zjarr i madh i ngjashëm me atë të Notre-Dame. Zjarri u shkaktua nw papafingo nga një makinë saldimi, e lënë ndezur nga një punëtor, kur rinovimet ishin në përfundim. Zjarri shkatërroi një pjesë të madhe të trarëve dhe pjesën më të madhe të çatisë gotike. U deshën plot 13 vite punë për tu vënë në funksion. Resturimi zgjati nga viti 1972 deri në majin e vitit 1985. U rindërtua dhe dekorua fasada perëndimore, ndërkohw kjo punë nuk ka përfunduar ende, pasi planifikohen ndërhyrje të ngjashme në fasadën e kullës së jugut, në portalin verior, dhe në abscesin. Për ta mbrojtur nga zjarri, u instalua një kolonë e thatë, domethënë, një tub i përhershëm i instaluar në mure. Që nga ky incident, kjo masë ka qenë një detyrim në të gjitha katedralet në Francë. Elementet mbajtëse të ngarkesës më parë prej druri janë zëvendësuar me beton. Dyert e zjarrit janë instaluar gjithashtu për të minimizuar rrezikun e zjarrit.
Në vitin 2015, në Nantes, një ndërtesë tjetër katolike ishte goditur nga një zjarr spektakolar që kishte shkatërruar tre të katërtat e çatisë së bazilikës Saint-Donatien-et-Saint-Rogatien, një ndërtesë fetare e shekullit të XIX.
Katedralja e tanishme është paraprirë nga tre ndërtesa fetare të krishtera ndër shekuj, të cilat u ngritën në një vend. Një bazilikë e ndërtuar në shekullin e 4-të është katedralja e parë e ndërtuar në shekullin e XI. Katedralja e dytë Deuxièmea e ndërtuar në shekullin e XI-të. Një traditë legjendare daton nga shekulli i tretë. Peshkopi i parë i qytetit të Nantes, San Eracer, erdhi nga Roma duke sjellë një gozhdë nga kryqi, mbi të cilin u martirizua San Pietro. Për të mbajtur reliktin, ai ndërtoi një kishëz, kushtuar Shenjtorëve Pjetër dhe Pal. Në fakt, ai gjeti gjurmë të një kishëze në perëndim të qytetit. Në shekullin e IV u ndërtua një kishë e vërtetë, këtë herë në lindje, ku është sot katedralja. Ndërtesa ishte vendosur në muret e qytetit Gallo-Romak. Si pjesë e kësaj bazilike të parë, u gërmuan tre kaptina të vogla. Ajo zgjati deri në shekullin e VI, kur nevoja për të mirëpritur një numër më të madh besimtarësh çoi në themelimin e një strukture më të madhe. Për të mos u ngatërruar me bazilikën e parë u ndërtua kisha e quajtur “Baptistery San Giovanni”, e cila u ndërtua në shekullin e katërt ose të pestë në anën e saj veriore. Ndërtimi i katedrales së parë filloi në gjysmën e parë të shekullit të 6-të me iniciativën e Peshkopit Eumerio II. Eshtë shenjtëruar në 567/568 ose më 30 shtator 580 nga pasardhësi i saj Felice I. Në fund të shekullit të X ndërtesa u rindërtua me iniciativën e Guérech, Dukës së Britanisë dhe Count-Peshkopit të Nantes. Ndërtesa aktuale u krijua fillimisht nga Guillaume de Dammartin.