Bamir Topi: PD, historia e një partie të marrë peng nga Sali Berisha

Ish-presidenti Bamir Topi, aktualisht kreu i FRD-së, flet në një intervistë për aktualitetin politik, qeverisjen e Ramës, por edhe të kaluarën dhe ish-partinë e tij, PD-në.

E nisim me rezultatin e zgjedhjeve të 21-qershorit për partinë tuaj. Ishte një rezultat i kënaqshëm në raport me vitin 2013. Cilat ishin arsyet mendoni ju, organizimi më i fortë në krahasim me 2013 apo ndoshta bashkëpunimi me një parti të madhe siç është Partia Socialiste?

Unë besoj se janë disa arsye nuk mund të jetë vetëm një arsye. FRD-ja është një parti më e pjekur tashmë, e ka krijuar indentiktin e vet politik, ndryshe nga 2013 kur ne sapo ishim krijuar dhe dolëm të vetëm në zgjedhje. Natyrisht influencuam pozitivisht dhe me pjesëmarrjen në një koalicion, sepse vet ligji elektoral është bërë i tillë duke qenë jashtë koalicioneve dhe llogaritjet janë më të ndërlikuara dhe më në dëm të partive që dalin të vetme. Por unë besoj që ajo që është më e rëndësishmja është që mjaft qytetarë e kanë kuptuar që Fryma e Re Demokratike, është një parti politike e ndërtuar mbi parime shumë të forta. Qysh në fillim ne kemi pasur parullën tonë e cila vazhdon të jetë dhe do të jetë sa kohë të ekzistojë FRD-ja, për shtetin dhe për qytetarët. Është një binom shumë i rëndësishëm për të cilin qytetarët kanë nevojë për shtetin, shteti ka nevojë t`i shërbejë qytetarëve dhe ky është binomi ku ndërtohen të gjitha vlerat e një shoqërie dhe të një vendi. Kjo ka qenë arsyeja, besoj një organizim i mirë i punës në strukturat tona, një komunikim i drejtpërdrejtë me qytetarët. Kemi pasur një pamundësi për të qenë prezent në media për shkak edhe të atij invazioni të madh që kanë partitë e mëdha politike për të mos lënë hapësirë për të tjerët, por mesa duket në kushtet e Shqipërisë, ne e kemi thënë vazhdimisht, ndoshta kjo është më e mira. Media është shumë e rëndësishme, roli i medias është i jashtëzakonshëm, por kjo për të pasur si një mekanizëm kompesator të jep shansin që të shkosh të takosh njerëz. Mesa kemi informacion, partitë e tjera e  kanë pasur të pamundur për të shkuar duke i dhënë mundësi më shumë ekzebicionit politik.

Po i referohem një fjalie tuaj për sa i përket parimit mbi të cilin thatë se është ndërtuar filozofia e partisë suaj, parimi i binomit qytetar-shtet. Sa është cënuar ky binom në momentin kur ju vendosët të bënit aleancë me Partinë Socialiste, e cila është në të vërtet në një kahë krejt të kundërt sa i përket ideologjisë. Kam parasysh kritikat që ju janë adresuar lidhur me këtë çështje. E kam fjalën për interesat e qytetarëve që përfaqësoni ju si parti politike?

Asnjëherë një lëvizje në politikë nuk duhet të bëhet jashtë parimeve që ti ndjek. Ne kemi shpjeguar edhe në momentin që ka qenë ai prelud i kësaj lidhje në funksion të pushtetit vendor. Arsyeja më e rëndësishme, arsyeja bazale se pse ne jemi futur në një koalicion, ka qenë pikërisht ajo që ka të bëjë me shërbimin ndaj qytetarëve. Shumë politikanë ndoshta për injorancën e tyre apo ndoshta për dashakeqësi në këtë lloj ballafaqimi politik, i kanë dhënë një lloj konotacioni thellësisht politik zgjedhjeve të pushtetit vendor. Në të gjithë botën zgjedhjet e pushtetit vendor jo rastësisht janë quajtur zgjedhje administrative dhe jo rastësisht zgjedhja administrative bëhet në mënyrë të alternuar me zgjedhjen politike. Ne kishim zgjedhjet në vitin 2013 që ishin politike, do ti kemi në 2017, ndërsa në 2015 praktikisht kishim zgjedhje të pushtetit vendor. Unë besoj se zgjedhjet e pushtetit vendor kanë arsye totalisht të tjera larg ideologjisë. Pra në rast se një parti politike funksionon për t`i shërbyer qytetarëve duhet të shkojë pikërisht në një linjë që të japë sa më shumë, të jap maksimumin e tij për të dhënë pikërisht atë që ka në programin e vet, për t`i shërbyer qytetarëve. Për sa i përket arsyes më të fortë që unë sapo u shpreha ka një lidhje tjetër që është shumë e rëndësishme, është rënia dakord për bashkëpunimin për refornma të mëdha që kanë të bëjnë me shtetin. Nuk më vjen mirë ta përsëris por jam i detyruar ta përsërisë kam qenë President i Republikës në vitin 2008, kam qenë një nga zërat e vetmuar që kam kundërshtuar fortë akordin për ndryshimet kushtetuese të vitit 2008. Madje deklaratat e mija kanë qenë shumë të drejtpërdrejta. Madje shumë radikale duke parashikuar deri ku do të vinte puna dhe sot ne nuk mund të flasim për asgjë tjetër sepse sikurse ndodh në kodin gjenetik, ky është kodi i politikës, praktikisht gjithçka është cënuar në ndryshimet kushtetuese të vitit 2008 dhe çdo gjë që ngrihet dhe ka të bëjë me institucionet, vjen në mënyrë të deformuar.

Meqenëse jemi këtu Topi, a është kriminalizimi i politikës një pasojë e kësaj ngjarje, e këtij vendimi sepse kandidatët për deputet, për kryetar bashkie,  tashmë i vendos vetëm kryetari i  partisë?

Keni absolutisht të drejtë, dhe unë e kam shprehur pavarësisht nga ju në kohë të tjera, në studio të tjera. Unë nuk arrij të kuptoj se si mund të dekriminalizohet parlamenti pa u dekriminalizuar një parti politike. Pra një parti politike funksionon, qëndron në baza të shëndosha, kur klima e brendshme e asaj partie, funksionimi i saj është demokratike. Por në rast se një parti politike ka rregulla që nuk i takojnë një partie politike por organizatave të tjera, quajini si të doni, vërjuani emrin si të doni, atëherë nuk ka mundësi që ti të ngresh një parti të pastër këtë ta transmetosh te njerëzit,te publiku dhe aq më shumë ta prezantosh në nivelet më të larta të institucionit të shtetit. Sot parlamenti shqiptar, me dhimbje e kam thënë dhe e them që ka nivelin më të ulët që mund të kishte një parlament në të gjithë vitet e memories së shtetit shqiptar. Kjo është shumë e rëndë dhe nuk flas thjesht nga pikëpamja intelektuale, sepse intelektualisht mund të jesh në një nivel të caktuar por moralisht mund të jesh i pastër për të transmetuar besimin që të kanë dhënë njerëzit. Por historia vazhdon edhe të problem i thyerjes së asaj që është më e rëndësishme, ligjit zgjedhor. Kush e ka prodhuar këtë parlament, kush i prodhon institucionet, është ky ligj. Çfarë presupozon ky ligj? Ky ligj presupozon që shkon fuqia vetëm te kryetarët e partive politike, të cilët mund të konsiderohen në disa pozicione të rëndësishme si kryetar, apo komandant kazerme politike. 

A ja keni propozuar një gjë të tillë bashkëpunëtorit tuaj në koalicion Z. Rama, i cili me siguri i ka të gjitha votat për të bërë një korrigjim të tillë, nëse është fjala për një dëm kaq të madh që i bëhet politikës dhe institucioneve shqiptare?

Ju e keni parë që ata janë shprehur dhe jashtë kësaj marrëveshje që ka qenë ekskluzivisht për zgjedhjet e pushtetit vendor, por duke marrë në konsideratë dhe nevojën për reformimin e kushtetutës dhe të ligjit zgjedhor, unë mendoj që nuk mund të ketë vlerë një pozicion në  koalicion apo rezultati i një palë zgjedhjeve pa ndryshuar pikërisht atë që ka krijuar të gjitha këto pasoja negative. Duhet të jenë të gjithë të interesuar për të ndryshuar kushtetutën për të korrigjuar gabimet dhe për të projektuar një politikë dhe institucione të tjera. Kush mendon që është rehat për momentin gabon sepse do ta pësojë nesër.

Ju keni besim që z. Rama është i gatshëm që të lëshojë gjitha atë pushtet pasi ndryshimet në kushtetutë në vitin 2008 janë me iniciativën e tij?

Unë kam një parim sikurse unë edhe kolegët e mi. Nuk mund të shkojë përtej asaj çka shpreh interlekutori në rast se ai bie dakord që ne të shohim pa rënë në moment konkrete  por në parim, atëherë unë jam i besimit që diçka do të ndodhë, koha do tregojë se sa i vërtet ka qenë ai në deklaratat e tij.

Cilat kanë qenë reformat e tjera madhore, të cilat ju kanë shtyrë që të bëni një bashkëpunim me Z. Rama dhe Partinë Socialiste. Çfarë prisni nga mazhoranca?

Unë besoj se janë reformat në të gjitha fushat që prekin shtetin. Nuk besoj të ketë çështje më të rëndësishme sesa historia e drejtësisë. Unë besoj se historia e drejtësisë nuk qëndron në ajër, qëndron mbi institucionet, kush është institucioni kryesor që i prodhon të gjitha institucionet, është parlamenti. Në rast se ne do të ndërtojmë një Kod Zgjedhor të besueshëm që do të japë zgjedhje korrekte që nuk do të jetë në dëm të partive të vogla, që do të kalkulojë votën e çdo individi që nuk do t`i blejë zgjedhjet dhe atëherë çfarë ndodh?!  Ndodh që parlamenti ndërtohet mbi një bazë të shëndoshë dhe këtu pastaj prodhon reforma, prodhon ligje, prodhohen emërime për institucionet dhe këtu jemi pastaj në kontekstin e reformës në drejtësi. Në rast se ne e ndërtojmë një parlament siç duhet dhe reforma në drejtësi do të vijë në mënyrë të pastër. Ne nuk vuajmë sot nga ekspertiza, unë e kam shprehur edhe herë të tjera, ne sot ekspertiza na dhurohet nga ekspertët më të mirë ndërkombëtarë. Ne vuajmë nga ndërhyrja, interferimi i dhunshëm i politikës shqiptare në segmente të caktuara të reformës dhe pastaj e bëjmë atë një produkt hybrid .

Berisha është akuzuar për ndërhyjë në mënyrë permanente në sistemin e drejtësisë, në të gjitha institucionet e pavarura. Apo e bën z. Rama një gjë të tillë të ngjashme si z. Berisha në këto dy vite qeverisje?

Nuk me rezulton. Ose të paktën të jemi në planin relativ si puna e diagnozës diferenciale, nuk ka të krahasuar. Që do të thotë, që pavarësisht defekteve dhe unë e shikoj pa asnjë lloj gjykimi, pa asnjë lloj preference, kam qenë gjithmonë një individ i pavarur, aq më shumë sot që jam përfaqësues i një partie të caktuar politike, që  jemi më vete. Mendoj se ka një ndryshim të dukshëm, të pozicionimit të kryeministrit ndaj këtyre institucioneve. Do të thoni ju se cila është e vërteta? E vërteta natyrisht pritet të shihet, por në një këndvështrim makroskopik, unë shikoj që ka diferenca të dukshme të interesit për të ndërhyrë në institucione .

Pra ju besoni që Z. Rama dhe mazhoranca që ai drejton do ta realizojë reformën në drejtësi?

Së pari është parlamenti. Në se nuk korrigjohet parlamenti mos mendoni që do të ketë reformë ose reforma të shëndosha. Parlamenti aktual nuk mund ta realizojë këtë reform. Por ky parlament mund të japë vetëm konsensusin politik që duhet të fillojë kjo reformë. Pjesën tjetër duhet ta bëjë ekskluzivisht ekspertiza ndërkombëtare. Nuk është se nuk kam besim te ekspertët e caktuar të juri-spodencës shqiptare, por me rezulton që ku më shumë e ku më pak janë të kapur nga segmente të politikës. Kështu që, përderisa ne shkojmë drejt standardit të Bashkimit Europian, për derisa në të gjitha fushat ne kemi pasur një prioritet për të përafruar legjislacionin me atë të BE-së, le ta bëjnë ekspertët, politika të ngrejë dorën në dy momente, momenti i parë kur të japë konsensus për fillimin e reformës dhe së fundmi të miratojë paketën e ekspertëve të Bashkimit Europian. Besoj se këtu mbyllet, ikin paragjykimet, ikin lojërat politike. Ka humbur totalisht besimi që kjo lloj politike që është sot, të mos ndërhyjë të mos interferojë në segmente të caktuara të ekspertizës shqiptare. Problemi  i madh është në origjinë. Problemi është te Kodi Zgjedhor, te Kodi që prodhon shpeshherë mostra politike, dhe monstra politikë prodhojnë mostra në institucione të tjera. E thënë në një gjuhë jo të moderuar por në gjuhën e gjenetikës.

Kthehemi te marrëveshja me PS-në.  A do të ketë një shtrirje të kësaj marrëveshje edhe në pushtetin qendror?

Jo është kuptuar gabim. Ne jemi shprehur që do të vazhdojmë të punojmë, të bashkëpunojmë me strukturat e Partisë Socialiste të koalicionit për implementimin e marrëveshjes në funksion të rezultatit që ne kemi në zgjedhjet e 23-qershorit, që do të thotë që gjithçka lidhte me zgjedhjet e pushtetit vendor.  As nuk kemi pasur ndonjë pretendim dhe nuk pretendojmë madje dhe sikur të na ofrohet një vend në pushtetin qendror nuk është pjesë e marrëveshjes sepse kemi thënë që ne kemi bërë marrëveshje me Partinë Socialiste dhe me koalicionin për Shqipërinë Europiane vetëm për pushtetin vendor, ndryshe dalim nga konteksi dhe parimi i kësaj marrëveshje.

Në se do vijë një ofertë në vitin 2017 nga Partia demokratike, a do të jeni të gatshëm për një bashkëpunim?

Ne jemi absolutisht në terrenin politik dhe sot ne jemi me identitetin tonë politik. Jemi me eksperiencë politike, jemi në strukturën e pushtetit vendor por zgjedhjet politike janë diçka tjetër. Ne do të shkojmë atje jo ku realizohen interesat tona politike, nuk bëhet fjalë për interesa të ngushta politike dhe për komoditet politik. Ne do të shkojmë të bashkëpunojmë pikërisht për çështje madhore dhe çështja më madhore që ka ky vend, mund të duket shumë teorike kjo që them por ka një rëndësi parësore, praktike është historia e institucioneve. Betejën më të madhe e kam pasur kur kam qenë në krye të shtetit, për historinë e institucioneve të pavarura. Ndërkohë mazhoranca e asaj kohe kërkonte jo vetëm të kapte institucionet e pavarura por t`i rrënonte ato. Ju e dini fare mirë si i ka etiketuar në rastin e 21-Janarit ndërkohë që unë kam pasur një pozicion shumë të fortë parimor, për të mbrojtur institucionet e pavarura. Pra dhe sot, jo thjesht për inerci por për filozofinë time politike dhe të kolegëve të mi, rëndësi parësore sidomos për këtë vend që për shumë gjëra ecën në një rrugë kaotike, është forcimi i institucioneve. Parimi i fortë fiziologjik, struktura përcakton funksionet. Në rast se nuk do të ketë struktura të forta, institucione të forta dhe funksionet do të jenë të komprometuara, do të jenë të dobëta.

Është në fakt origjina e këtij qëndrimi tuaj pra viti 2008, që ju ndau përfundimisht me z. Berisha, me të cilin ju kishit bashkëpunuar për shumë kohë. Ai tani nuk është më kryetari i Partisë Demokratike. z. Topi a ju erdhi keq që nuk gjendeshit në PD në momentin që Z.Berisha e dha dorëheqjen? Mund të ishit ju kryetar i ri i Partisë Demokratike?

Unë kam parasysh një thënie filozofike; Jeto momentin. Nuk ka angazhim më të madh  se sat ë jesh kreu I shtetit. Sigurisht nuk shkoj me aludime, nuk bëj iluzione, nuk bëj hipoteza se si mund të shkonte situate. Ne kemi rrugën tonë, tashmë gjërat janë ndarë, në kuptimin e funksionimit por asnjëherë njeriu nuk mund të presë mundësinë për të bashkëpunuar për një gjë të rëndësishme. Ne asnjëherë nuk do të humbim identitetin politik, por kur të vijë puna për të bashkëpunuar për çështje të rëndësishme që ka të bëjë me Shqipërinë me institucionet, njerëzit, me jetën e tyre sigurisht që ne jemi jashtëzakonisht konstruktiv në këto lloj komunikimesh.

Ndërkohë në krye të Partisë Demokratike është Lulzim Basha, PD-ja duket se po humbet terren në fakt pasi më 21 qershor humbja ishte më e thellë se ajo e dy viteve më parë… ?

Sinqerisht e kam shumë lehtë për të kuptuar se çfarë ndodh atje. Problemi është që e kam të vështirë të komentoj gjërat që sot realizohen në një kamp tjetër. Kjo është e vështirë sepse asnjëherë nuk kemi tentuar të futemi në një analizë që i takon dikujt tjetër ta bëjë. Sot e vetmja gjë pozitive e parë nga jashtë është tendenca për të folur. Me sa kuptoj unë subkoshienca e tyre e kanë të jenë të pëlqyeshëm për ish-liderin, nuk është problem për të kritikuar apo për të dhënë alternative që duhen për ta nxjerrë nga ajo gjendje. Fakti që vijnë e rrudhen, rrudhen kjo është një gjë shumë negative në atë parti.

Pra, mungesa e demokracisë së brendshme në PD?

Mungesa e demokracisë së brendshme ju takon atyre ta thonë. Problemi është se ka një krizë që nuk shprehet. Ka një lloj dualizmi, sipas meje, ndoshta jam gabim, një lloj dualizmi në drejtimin e asaj partie. Ka një rregull, nëse e lëshon një pozicion lërja terrenin tjetrit.  Por mesa më rezulton ka një lloj dualizmi dhe më duket sikur fëmija me terma të tjerë, me terma më njerëzor gati, gati po asfiksohet që në lindje.

Ju keni një histori në PD disavjeçare, sivjet Partia Demokratike feston 25 vjetorin e themelimit të saj, padyshim që ka suksese të padiskutueshme si parti në historinë e saj, është momenti fillestar, themelimi por edhe të tjera. Cilat janë sukseset që ju i njihni Partisë Demokratike në këto 25-vjet?

Partia Demokratike lindi si parti e shpresës se shqiptarëve. U mblodhën rreth kësaj filozofie të re  politike të gjitha shtresat. Kishte një mbështetje shumë të gjerë dhe heterogjene sa të bënte përshtypje si ka mundësi, të përndjekur politik, të burgosur politikë, pronarë të mëdhenj të persekutuar gjatë regjimit, intelektualë desidentë por edhe njerëz që kishin qenë shumë aktiv te Partia e Punës.  Kjo të bënte përshtypje por sigurisht emocionet ajo nxehtësia e atij momenti ta errësonte në një farë mënyrë këtë ftohtësinë për të bërë analiza të ftohta për atë situatë. Me kalimin e kohës, sigurisht u deshën vite e vite për të parë se cili kishte qenë interesi i disa individëve në atë parti dhe unë dua ta mbyllë shumë shkurt pa ezauruar historinë 25- vjeçare që ka uljet dhe ngritjet e veta, por dua ta mbyllë me një gjë që praktikisht mund të hapë shumë diskutime. Si ka mundësi që futesh në një brez të një moshe të caktuar dhe në fund fare je po aty, por diferenca në moshë me më të vjetrin e formacionit është mbi 20 vjet që do të thotë që në vazhdimësi ke eleminuar bashkëpunëtorët e tu, kundërshtarët e ideve të tua, tek e fundit për të mbetur i vetëm në këtë histori. Gjithmonë kjo është një histori që shkon në sinkron me atë që ka ndodhur në përgjithësi për diktatorët, e nisin me shumë njerëz dhe e mbyllin të vetmuar. Por unë besoj që historia vazhdon, sot partitë politikë janë të lira për të qenë nën funksionet e veta, për të tërhequr njerëzit, sigurisht njerëzve do ju duhet akoma edhe pak kohë për të kuptuar sesa të indoktrinuar kanë qënë . Njerëzit nisen me qëllime të pastërta në fillim por tek e fundit analiza bëhet se çfarë ndodhi më mbrapa se çfarë ndodhi në shumë vite se nuk është një histori që është konsumuar për 25 muaj, jo,  është një histori që është konsumuar në 25 vite. Unë besoj se është një histori, një memorie e shumë personaliteteve, e shumë njerëzve që paradokslaisht më të spikaturit sot nuk janë në atë parti. Jo vetëm që nuk janë, por tentohen që të mos jenë as në memorie, jo vetëm që nuk janë as në memorie por synohen të jenë të denigruar . Dhe kjo besoj është historia e një partie të marrë peng. Unë besoj që gjërat, sikurse ndodh kudo edhe në politikë janë të tilla do të ndjekin dinamikën e re, do të ndjekin një lloje metamorfoze natyrale, gjërat nuk duhet të jenë të kapura peng nga një njeri, vështirësi ka për momentin por çdo gjë do shkojë në vendin e vet.

Z.Topi, edhe një pyetje të fundit lidhur me një ndër çështjet kryesore për të cilën u investua që në fillim Partia Demokratike dhe për të cilën ju personalisht jeni investuar,  është çështja e ish-pronarëve dhe ish-të përndjekurve politik. 25 vjet kanë kaluar dhe ajo është një çështje e pazgjidhur ende. Ju keni folur shumë për këtë histori. Kjo kauzë e juaja nuk u përmbush gjatë qëndrimit tuaj në PD.  Sa shpresa kini që kjo do të marrë zgjidhje nga kjo mazhorancë aktuale e drejtuar nga Z. Rama i cili ka premtuar shumë për zgjidhjen e kësaj çështje?

Unë përgjithësisht nuk shpreh shenja pesimizimi. Tentoj të jem optimist, natyrisht tentoj të jem racional. Mendoj që është një çështje e futur në një kaos total. Dhe përfytyroni një vend me 28 mijë kilometër katror, një vend ku ¾  është reliev kodrinoro-malor një vend ku struktura e drejtësisë ka qenë e definuar shumë mirë në statistikat e administratës së Zogut . Në një vend ku është përfituar gjatë viteve të socializmit dhe një herë sipërfaqe sa ishte në strukturën e pronësisë, të dështosh në këtë proces,  unë nuk besoj se ka dështim më të madh. Ka një paradoks të madh në rast se ne themi jemi futur në ekonominë e tregut duke mos pasur të shëndoshë elementin bazal, që është elementi i shenjtërisë së pronës. Jo nuk mund të gënjejmë se jemi në ekonominë e tregut, të mos ushqejmë iluzione që ne do të pranohemi në BE pa zgjidhur problemin e pronës. Ju shikoni se çfarë ndodh në Strasburg. Këtu nuk jemi më në fazën e parashikimeve, dhe të aludimeve, këtu jemi në fazën kur në anatominë patologjike quhet  analizë postmortum, pra ti po bën atë që ka ndodhur praktikisht. Unë besoj se kjo është çështja që e mbush me turp të gjithë politikën dhe të gjithë administratën që ka pasur Shqipëria, aq sa sot ka raste kur një pronë private konsiderohet si herezi. Pse ? Se janë mësuar që të vijën ta marrin pikërisht aty, ajo konsiderohet e të gjithëve. Pra dhe kur e ke një pronë private, të thuash shiko se kjo është pronë private kjo presepuzon një lloj herezie nga të tjerët që nuk kanë pasur prona, që janë bërë me prona, prona në qytet, prona në fshat, prona në bregdet. Unë mendoj se kjo është një çështje që duhet të marrë vëmendjen e politikës për ta mbyllur sa më shpejt, por jo me një artific por për ta çuar pikërisht në të drejtën kushtetuese që është neni 41 i Kushtetutës me ato tre element, që prona trashëgohet, blihet, dhurohet .

 Marrë nga “TemA TV”