Intervistë e Presidentit Nishani dhënë për Televizionin “Klan”

Gazetarja (Eljamonda Zotka): Zoti President, ju faleminderit që pranuat të bënit këtë intervistë!

Presidenti Nishani: Kënaqësi për mua!

Gazetarja: Në pikun e sezonit turistik, në pritje të fillimit të vitit të ri akademik, ju ktheni dy ligje shumë të rëndësishme: Ligjin për arsimin e lartë dhe ligjin për turizmin. Reagimi i mazhorancës ka qenë shumë i fortë. Ministrja e Arsimit, Lindita Nikolla ju akuzon se ju u bëtë palë me pakicën duke kthyer një ligj që është shumë i rëndësishëm dhe një nga përparësitë e kësaj mazhorance, ndërkohë që Zëvendëskryeministri Niko Peleshi ju ka kërkuar që mos të keni sjellje partizane për sa u takon këtyre reformave të rëndësishme. Si e shikoni këtë zoti President? Është një lloj presioni ky ndaj jush? Ky qëndrim i mazhorancës për kthimin e këtyre ligjeve?

Presidenti Nishani: Unë e kam denoncuar edhe herë të tjera. Në fakt sulmet politike, dhe për fat të keq, edhe një fjalor edhe banal herë pas here, është një daulle që shqiptarët kanë dy vjet që e dëgjojnë nga qeveria aktuale ndaj Presidentit të Republikës. Gjithsesi unë besoj se as sulmet politike dhe as ky lloj fjalori që përdoret në mënyrë frekuente ndaj Presidentit të Republikës nuk mund të fshehin qoftë zhbërjen e standardeve, dhe qoftë pjesë paligjshmërie në aktet që miratohen nga mazhoranca apo qoftë edhe nga qeveria. Nëse Presidenti dekreton apo kthen një ligj për rishqyrtim, kjo është pjesë e detyrës dhe punës së Presidentit. Ashtu siç është punë e Parlamentit dhe e qeverisë të hartojë projektligje, projektakte të ndryshme dhe Presidenti ka një detyrë: Presidenti është zëri i parë i interpretimit kushtetues të një akti që prodhohet nga Parlamenti. Nëse janë kthyer një, dy apo tre ligje, janë me dhjetëra të tjera të dekretuara nga Presidenti. Çfarë do të thotë kjo? Që në rastet kur Presidenti dekreton këto ligje është në krahun e qeverisë? Është në krahun e mazhorancës? Aspak, sepse Presidenti në këtë rast ka bërë detyrën e tij! Pra, ashtu siç qeveria miraton ligjet, Presidenti ka për detyrë të bëjë interpretimin kushtetues. Dhe në të gjitha rastet kur Presidenti i Republikës gjykon që nene dhe pjesë të caktuara të një ligji nuk janë në përshtatshmëri me Kushtetutën e vendit, janë në kundërshtim me nene të caktuara, me parimet, me frymën dhe me germën e Kushtetutës, është një detyrim kushtetues, një detyrë institucionale e Presidentit të Republikës t’i kërkojë Parlamentit për ta rishqyrtuar, gjithnjë duke paraqitur argumentet në relacionin shoqërues të ligjit që kthen për rishqyrtim. Edhe në rastin konkret, konstatimi i neneve të caktuara dhe jo i tërë ligjeve, sepse edhe në relacionet shoqëruese që i janë dërguar Parlamentit për të dyja ligjet, qoftë në Ligjin për arsimin e lartë, qoftë në Ligjin për turizmin, kam nënvizuar dhe theksuar me forcë rëndësinë e madhe që kërkohet për të ndërmarrë reforma edhe në këta sektorë të rëndësishëm të jetës së vendit, veçanërisht në çështjet e arsimit të lartë. Por unë nuk mundem as të tejkaloj dhe as të toleroj ato nene dhe ato pjesë të ligjit, të cilat bien ndesh me Kushtetutën e vendit, me parimet kushtetuese. Prandaj kam bërë detyrën dhe do të vazhdoj të bëj detyrën, pavarësisht, e thashë, kësaj daulleje politike që kemi dy vjet që e dëgjojmë nga qeveria aktuale. Por e përsëris edhe njëherë me forcë se kjo as nuk e shurdhon dhe as nuk e justifikon tendencën për paligjshmëri apo për zhbërje standardesh në nene dhe në pjesë të veçanta të legjislacionit.

Gazetarja: Por zoti President, në të gjitha rastet që ju i keni kthyer mbrapsht për rishqyrtim në Parlament këto ligje, mazhoranca i ka votuar pa u bërë asnjë ndryshim. Madje në një dalje të tij publike, kryetari i grupit parlamentar të Lëvizjes Socialiste për Integrim, zoti Vasili, deklaroi se ju e keni kthyer në rutinë tashmë kthimin e ligjeve të mazhorancës për rishqyrtim, ndërkohë që nuk bëni gjë tjetër veçse vononi zbatimin e këtyre ligjeve.

Presidenti Nishani: Ashtu siç ka Presidenti të drejtën e tij kushtetuese të interpretojë nga pikëpamja kushtetuese një ligj që i shkon për dekretim, edhe mazhoranca, edhe Parlamenti kanë të drejtën e tyre kushtetuese për të gjykuar mbi dekretin e Presidentit të Republikës. Në këtë rast është tërësisht e besueshme që mazhoranca të reagojë në aspektin politik, sepse edhe ligjin e ka ndërtuar mbi bazën jo vetëm të një platforme politike dhe programi politik, por edhe mbi bazën e një ideologjie të caktuar politike dhe qëndrimi politik. Ndaj unë nuk e paragjykoj dhe nuk e gjykoj mazhorancën për qëndrimet e saj politike në Parlament në raport me dekretet e dërguara nga ana e Presidentit të Republikës. Por nëse ka një ligj, i cili është kthyer në Parlament, ai ka argumentet përse është kthyer. Nëse i referohemi Ligjit për arsimin e lartë, nuk i kam hyrë dhe nuk mund t’i hyj dot debatit politik. E kam theksuar këtë edhe më parë se debati politik është pjesë që i takon ekzekutivit. Debati politik është pjesë që i takon legjislativit. Debati politik nuk mund ta përfshijë Presidentin e Republikës, por unë nuk mund të hesht dhe nuk mund të tejkaloj cenimin flagrant të parimit të së drejtës për arsimim që iu bë të rinjve shqiptarë përmes kufizimit apo mbylljes së hapësirës për të provuar veten e tyre në arsimin e lartë duke rritur pagesat, duke rritur barrën fiskale. Unë jam dakord që arsimi i lartë ka nevojë për reforma shumë të thella, por nuk mund të pranoj parimin që politika dhe vendimet politike duhet të kufizojnë të drejtën e aksesit të studentëve shqiptarë për arsim të lartë. Duhet të jetë mekanizimi. Duhen të jenë kriteret e forta. Duhet të jetë trupa akademike dhe duhet të jetë vlerësimi i tyre që duhen të skartojnë të gjithë ata të cilët nuk i përballojnë kriteret dhe cilësinë e arsimit që ofrohet në auditoriumet e universiteteve tona. Pra nuk mund të pranoj që të reduktohet numrin e të rinjve që duan të shkojnë në universitet përmes rritjes së tarifave të shkollimit të tyre. Dhe së dyti: autonomia e universiteteve është një parim bazë i Kushtetutës sonë. Për më tepër që ka një vendim të Gjykatës Kushtetuese që në vitin 2008, e cila e ka marrë një herë në shqyrtim shqetësimin e paraqitur për sa i takon cenimit të autonomisë universitare. Dhe vendimet e Gjykatës Kushtetuese janë detyruese jo vetëm për t’u zbatuar, por edhe për t’u respektuar në çdo hap të ndërtimit të legjislacionit.

Shkojmë tek ligji për turizmin: Shqipëria ka potenciale të mëdha për turizmin. Unë bie dakord me këtë dhe e mbështes qeverinë në çdo hap që duhet të ndërmarrë qoftë në alokim financash, qoftë në ndonjë përmirësim të infrastrukturës, qoftë në investime serioze, qoftë në krijimin e hapësirave për koncesione të kompanive vendase dhe të huaja, të cilat duhet të përmirësojnë cilësinë e turizmit në vendin tonë, sepse është një nga resurset e rëndësishme të ekonomisë e të qytetarëve në vend. Por nuk mund të pranoj cenimin e rëndë të marrjes së pronës në administrimin e pushtetit vendor t’i kalojë kjo pronë tashmë administrimit dhe vendimmarrjes së qeverisjes qendrore në një kohë që parimi i decentralizimit jo vetëm që është sanksionuar në Kushtetutën e vendit, por është një detyrim, një standard që e kemi arritur dhe duhet ta thellojmë akoma edhe më tej. Është njësoj sikur ne tani t’u themi njësive të qeverisjes vendore: “Ju do të merrni financimin nga qeveria qendrore dhe çdo vendim që ju do të merrni për ta alokuar dhe për ta përdorur pjesën buxhetore dhe resurset ekonomike, vetëm mbi bazën e vendimeve të qeverisë!” A ka më koncept të autonomisë së qeverisjes vendore në këtë mes? Nuk ka! Pra në këto raste flagrante, Presidenti i Republikës nëse nuk do ta mbrojë parimin kushtetues dhe nëse nuk do të reagojë, ai nuk ka kryer detyrën e tij institucionale. Pra për të qenë edhe njëherë mjaft i hapur dhe i thjeshtë në konkluzion: Në të gjitha rastet kur Presidenti i ka kërkuar Parlamentit të rishqyrtojë një ligj të caktuar, këtë e ka bërë për nene të caktuara, për çështje të caktuara, të argumentuara. Unë shpresoj dhe gjykoj që në një demokraci normale nuk ka asgjë të keqe që Parlamenti të rishikojë në këtë frymë qëndrimet e Presidentit të Republikës. Gjithsesi nuk është as Presidenti i Republikës dhe as Parlamenti që vendosin përfundimisht standardin kushtetues të një ligji. Dhe kemi pasur mjaft raste, edhe deri më sot, kur Gjykata Kushtetuese ka rrëzuar disa akte të cilat kanë provuar qëndrimin e drejtë të Presidentit të Republikës në kërkesat që ai ka bërë për t’u rishqyrtuar për shkak të cenimit të parimeve, standardeve dhe përcaktimeve kushtetuese.

Gazetarja: Desha të kaloja në një tjetër temë: Prej më shumë se një viti tashmë flitet kaq shumë për dekriminalizimin. Ishte opozita ajo që e kërkoi në fillim dhe më vonë një zë shumë i fuqishëm ka qenë faktori ndërkombëtar, më saktësisht, Ambasada amerikane, Ambasadori Donald Lu. Edhe ju, zoti President, herë pas here e keni ngritur këtë shqetësim, kriminalizimin e Parlamentit dhe politikës në tërësi. Si po shkon deri tani ky proces? A shikoni që ka një vullnet real për t’u bërë ky dekriminalizim?

Presidenti Nishani: Unë, edhe një herë, do të dua të nënvizoj rëndësinë e madhe dhe të vlerësoj marrëveshjen e arritur në Parlament midis forcave politike për t’u angazhuar përmes legjislacionit dhe akteve procedurale për të bërë të paqenë dhe për të nxjerrë nga pjesëmarrja qoftë në Parlament, qoftë nga politika shqiptare, qoftë nga institucionet e rëndësishme të shtetit shqiptar, të gjitha ata individë me rekorde kriminale. Është e papranueshme, e patolerueshme nga qytetarët shqiptarë, nga sistemi i cili ne kërkojmë të ndërtojmë, nga parimet e demokracisë së cilës ne i adresohemi çdo ditë dhe ende nuk po e konsolidojmë në standardet që shqiptarët meritojnë, që individë të tillë, të cilët janë të identifikuar me rekorde, dhe kur them me rekorde, ato janë të regjistruara, të hetuara, të gjykuara, të përfshirë në aktivitete të rënda kriminale, këta pastaj të jenë pjesë e proceseve vendimmarrëse në të gjitha nivelet.

Nga ana tjetër, dua të përsëris atë që kam thënë dhe publikisht më parë, dhe si Kryetar i Shtetit: Një mirënjohje dhe vlerësim të veçantë për Ambasadën amerikane, qeverinë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe posaçërisht për Ambasadorin Lu, të cilët duke inkurajuar dhe duke qenë mjaft të interesuar për cilësinë e demokracisë shqiptare, cilësinë e së drejtës dhe funksionimin e institucioneve në mënyrë cilësore në Shqipëri, kanë qenë mjaft të angazhuar drejtpërdrejt në këtë proces duke i kërkuar si partnerë dhe si miq autoriteteve shqiptare vendimmarrëse që të ndërmarrin hapa seriozë në këtë proces. Unë besoj që do të ketë hapa shumë seriozë, sepse mbi të gjitha nuk ka një alternativë tjetër. Ata që mendojnë që mund të tejkalojnë kohën, proceset, etapat dhe të tolerojnë praninë e personave të tillë, ata jo vetëm që kanë minuar demokracinë në vend, por ata njëkohësisht kanë shërbyer për humbjen e besimit të madh të qytetarëve shqiptarë ndaj institucioneve. Nuk mundet shqiptarët të besojnë në vendimmarrjen korrekte dhe të drejtë të institucioneve shqiptare kur pjesë e kësaj vendimmarrjeje janë këta persona, të cilët nuk mund t’i ikin dot interesit të tyre i cili është me rekorde kriminale. Gjithsesi mbetet për t’u parë, mbetet për t’u provuar thellësia e ndërhyrjes dhe shtrirja e seriozitetit në këtë proces. Unë e gjykoj dhe besoj që nuk kanë alternativë tjetër partitë politike, veçanërisht deputetët e Parlamentit, pa ndërmarrë hapa të rëndësishëm legjislativë dhe proceduralë me ndihmën e mekanizmave kushtetuese dhe ligjore në mënyrë të tillë që ky fenomen jo vetëm menjëherë të fillojë të pastrojë dhe të hiqet nga furnizimi i politikës shqiptare dhe institucioneve shqiptare, në fund të fundit politika si një aspekt dhe si një fushë veprimi dhe institucionet si mekanizma janë pronë e qytetarëve shqiptarë, janë pronë e shtetit shqiptar, nuk janë të askujt në kontekstin e individit, politikan qoftë ky, apo një shtetari të cilitdo niveli.

Gazetarja: Mendoni se duhet bërë pjesë e ndryshimeve kushtetuese që do të vijnë si pasojë e reformës në drejtësi, procesi i dekriminalizimit?

Presidenti Nishani: Mund të jetë, kjo mbetet në gjykimin e deputetëve, por pjesa e reformës në drejtësi është një aspekt tjetër madhor i shtetit, i vendit dhe i shoqërisë. Sistemi i drejtësisë ka nevojë për një reformë të thellë, imediate, të vërtetë dhe nuk ka nevojë dhe do të mbetet i kërcënuar nëse nevojat për reformë amplifikojnë apo fshehin qëllime të caktuara, nga segmente të caktuara që përmes paligjshmërisë dhe zhbërjes së standardeve, të vendosin nën influencën politike mekanizmat shtetërorë përfshirë dhe atë të drejtësisë që është një nga më të rëndësishmit dhe një nga më madhorët të një shoqërie dhe të shtetit të së drejtës dhe shtetit ligjor.

Gazetarja: Po flisni në parim zoti President apo po flisni në mënyrë specifike për atë çka po bëhet aktualisht në reformën në drejtësi.

Presidenti Nishani: Unë po flas në mënyrë specifike dhe shumë të drejtpërdrejtë. Reforma në sistemin e drejtësisë së pari duhet të përfshijë specialistët dhe profesionistët e pavarur të fushës së jurisprudencës në Shqipëri. Nuk mund të realizohet dhe nuk do të ketë besueshmëri dhe as cilësi ndërmarrja e hapave dhe propozimeve që vijnë nga ndërgjegje prej njerëzve militantë politikë. Nuk mund ta realizojnë dot në mënyrë të vërtetë reformën në drejtësi militantët ekstremistë të politikës.

Gazetarja: Kjo po bëhet deri tani….

Presidenti Nishani: Ka pasur shenja shumë serioze duke filluar nga shmangia e institucioneve të rëndësishme siç është Institucioni i Presidentit të Republikës, nga shmangia e zërave profesionistë dhe tërësisht të pavarur për të dhënë mendimin e tyre dhe unë gjej rastin dhe përfitoj nga mundësia që më jepni ju në këtë intervistë, t’u bëj thirrje të gjithë profesionistëve të paanshëm të fushës së jurisprudencës në Shqipëri që të thonë fjalën e tyre, të angazhohen me mendimin e tyre profesional dhe ekspertizën e tyre jo vetëm për të adresuar problematikat, por edhe për të propozuar mekanizmat e duhur për të bërë dhe për të realizuar një reformë të vërtetë në sistemin e drejtësisë. Unë edhe një herë gjej rastin të kërkoj me forcë krahas vlerësimeve dhe falënderimit për angazhimin e këtyre misioneve si EURALIUS-i, OPDAT-i, Komisioni i Venecias, pse jo dhe OSBE-ja që të kontribuojnë në mënyrë të drejtpërdrejtë dhe me ndikim të drejtpërdrejtë për sa i takon realizimit të standardeve, përcjelljes së standardeve, përcjelljes së praktikave më të mira. Ne kemi nevojë jo për modele hibride. Ne kemi nevojë për të implementuar dhe aplikuar modelet e praktikave më të mira që ekzistojnë sot në vendet e Bashkimit Evropian.

Gazetarja: Kreu i Komisionit të Posaçëm Parlamentar për reformën në drejtësi, zoti Xhafaj, ka një qëndrim i ndryshëm nga ai që po bëni publik ju, zoti President. Sipas tij, reforma në drejtësi po bëhet vetëm nga ekspertët dhe politika dhe në mënyrë specifike mazhoranca, sepse ai është një zë i mazhorancës, ai thotë se nuk janë përfshirë. “Në dorë të ekspertëve vendas dhe të huaj është lënë e gjithë reforma në drejtësi.” – sipas zotit Xhafaj.

Presidenti Nishani: Ajo që unë kam konstatuar me shumë kujdes dhe që vazhdoj të shpreh si shqetësim timin personal dhe të institucionit që përfaqësoj, ka të bëjë me faktin e shmangies nga mendimi profesional dhe ekspertiza e specialistëve të pavarur të sistemit të drejtësisë në Shqipëri. Nuk mund të hidhet hi syve duke angazhuar militantë partiakë nën zërin, nën zërin, nën emrin e specialistëve në këtë proces shumë të rëndësishëm. Fakti që nuk ka një reagim dhe specialistë të shumtë dhe të pavarur janë shmangur dhe nuk janë angazhuar, e bën akoma më të fortë nevojën e përfshirjes më të madhe dhe më të drejtpërdrejtë dhe më të thellë të ekspertizës së këtyre misioneve ndërkombëtare që unë përmenda pak më lart.

Gazetarja: Zoti President, pjesë e kësaj reforme në drejtësi do të jetë edhe reformimi i Institucionit të Presidentit të Republikës. Sipas zotit Xhafaj, i cili ka pasur një dalje publike para disa ditësh, janë dy variante që ndodhen në tryezën e ekspertëve. Është varianti, i cili është aktualisht në Kushtetutë dhe një propozim tjetër është ai për rikthimin e variantit të mëparshëm, përpara se të bëheshin ndryshimet e vitit 2008. Ju personalisht, zoti President, cilin nga variantet shikoni si variantin më të mirë? Sipas zotit Xhafaj, nëse do rikthehet varianti i mëparshëm atëherë dhe kompetencat e Presidentit do të jenë më të plota. Nëse votohet Presidenti jo me shumicë të thjeshtë, siç është aktualisht në votimin e fundit, por me një shumicë të cilësuar.

Presidenti Nishani: Formula e zgjedhjes së Presidentit dhe çështjet që kanë të bëjnë me vendimmarrje politike i takojnë tërësisht Parlamentit dhe unë e respektoj tërësisht, le të themi, piramidën kushtetuese të shtetit tim. Nëse Parlamenti gjykon se duhet të ndryshojë qoftë formulën e zgjedhjes së Presidentit të Republikës, qoftë kompetencat e tij, është tërësisht atribut i Parlamentit. Ajo që unë kam kundërshtuar në vijimësi dhe denoncuar ka qenë ndryshimi i kompetencave kushtetuese të Presidentit jo duke ndryshuar Kushtetutën, por përmes ligjeve të ndryshme të veçanta, përmes rrugëve antiligjore dhe antikushtetuese. Nëse Parlamenti, i cili është institucioni më i lartë vendimmarrës i një republike siç është edhe Shqipëria, gjykon të ndryshojë kompetencat e Presidentit; t’i zgjerojë, t’i ngushtojë, është tërësisht kompetencë e tij, por duhet t’i bëjë në rrugë kushtetuese. Duhet t’i bëjë duke ndërhyrë në Kushtetutë, duke rregulluar Kushtetutën e kështu me radhë. Për mua, pa dyshim, që ka rol mënyra sesi zgjidhet Presidenti i Republikës. Mbi të gjitha prevalon mënyra kushtetuese-ligjore, si dhe unë besoj shumë tek integriteti i individual i personit që ulet në karrigen e Presidentit të Republikës. Integriteti moral, profesional, qytetar, institucional i personit që ka fatin dhe shansin e madh të ulet në karrigen e Presidentit të Republikës është vendimmarrja, pavarësisht mënyrës sesi mund të jetë zgjedhur në Kuvendin e Shqipërisë më pas. Pa dyshim që ato shkojnë në harmoni me njëra-tjetrën.

Gazetarja: Një pyetje të fundit edhe pse është shumë herët, nëse do të vazhdojë të ndiqet i njëjti proces sa i takon reformës në drejtësi, cili do të jetë qëndrimi juaj, zoti President?

Presidenti Nishani: Unë do të vazhdojë të këmbëngul për të kërkuar angazhimin e profesionistëve dhe specialistëve të pavarur në çështjet e draftimit të të gjithë legjislacionit që ka të bëjë me reformën në drejtësi.

Gazetarja: Nëse kjo nuk ndodh, kur ligji të vijë për dekretim në Presidencë…?

Presidenti Nishani: Do të respektoj hapësirën dhe të drejtën time kushtetuese, në qoftë të se do të jetë në përputhje me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, e cila reflekton standardet qoftë të së drejtës, qoftë balancimit të pushteteve, qoftë të kontrollit dhe shtetit, le të themi, të distancuar nga institucionet, të distancuar nga ndërhyrja politike, pa dyshim që unë do ta mbështes dhe do ta dekretoj. Në rast se do të ketë konstatime që pjesë të këtij legjislacioni do të bien ndesh me Kushtetutën, do të mbaj të njëjtin qëndrim që kam mbajtur deri më sot në sjelljen time institucionale.

Gazetarja: Faleminderit!

Presidenti Nishani: Kënaqësi edhe për mua!