Ish-ambasadori shqiptar në OKB: Po, në Siri u përdorën armë kimike

Adrian Neritani bën pjesë në grupin e hetimit për përdorimin e armëve kimike nga Presidenti i Sirisë Bashar Al Assad. Ai ka përfaqësuar Shqipërinë pranë Organizatës së Kombeve të Bashkuara nga viti 2006 deri në vitin 2009, tani do të jetë pjesë e e grupit të ekspertëve që do të hetojë nëse në Siri janë përdorur armë kimike kundër civilëve.Për më shumë rreth këtij misioni të ri, më poshtë vijon intervista me ish-ambasadorin e Shqipërisë në OKB.

Zoti Neritani, ju keni përfaqësuar Shqipërinë pranë Organizatës së Kombeve të Bashkuara nga viti 2006 deri në vitin 2009,vit ku bën pjesë edhe shpallja e pavarësisë së Kosovës. Cili ka qenë atëhere “misioni” i Shqipërisë në Kombet e Bashkuara për Kosovën?

Shqipëria në mënyrë proaktive ka luajtur rolin e saj unik në arritjen e pavarësisë së Kosovës, në sigurimin e një paqeje afatgjatë dhe stabiliteti të qëndrueshëm në Ballkan e më gjerë.

Me se u morët gjatë këtyre 6 vjetve prej kur u larguat nga dyert e diplomacisë ?

Me aktivitet privat, kryesisht në fushën e avokatisë në New York dhe konsulencë biznesi ndërkombëtar. Kam punuar gjithashtu si këshilltar ligjor i Presidentit të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së për Sesionin e 66-të.

Tani ju do të jeni pjesë e e grupit të ekspertëve që do hetojë nëse në Siri janë përdorur armë kimike kundër civilëve. Cila ishin kriteret në përzgjedhjen e grupit tuaj?

Më saktë, grupi i ekspertëve quhet Mekanizmi i Përbashkët i Hetimit (Joint Investigative Mechanism), mandatuar nga Këshilli i Sigurimit i OKB-së me Rezolutën 2235 (2015). Është hera e parë që krijohet një mekanizëm i tillë në kuadrin e armëve kimike, detyra e të cilit është identifikimi i individëve, grupeve, entiteteve ose qeverive që janë përgjegjëse në përdorimin e armëve kimike në Siri. Nuk është detyrë e këtij Mekanizmi të hetojë nëse janë përdorur armë kimike në Siri, pasi kjo detyrë ka kohë që realizohet nga Fact Finding Missions.
Për kriteret e sakta e procedurat e detajuara në të cilat kalon një vendim marrje e tillë nuk jam në dijeni, por duhet të paktën një kombinim midis propozimit nga Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së dhe një lloj miratimi nga Anëtarët e Përhershëm të Këshillit të Sigurimit.

Ju për shkak të karrierës tuaj si diplomat, por edhe si jurist në të drejtën ndërkombëtare do të jeni përgjegjës për pjesën politike të këtij mekanizmi hetimor, apo jo?

Po. Mekanizmi ka një lidership prej tre vetash. Ka segmentin politik dhe atë investigativ. Unë jam pjesë e lidershipit, përgjegjës për segmentin politik.

Cila është pjesa ligjore ndërkombëtare dhe strategjike e grupit tuaj që ka marrë tashmë dritën jeshile nga Organizata e Kombeve të Bashkuara dhe Organizata për Ndalimin e Armëve Kimike për të nisur misionin që ka për qëllim të zbulojë jo vetëm a u përdorën armët kimike por edhe nga kush u përdorën ato?

Edhe një herë për të saktësuar mandatin e mekanizmit ku unë bëj pjesë. Fact Finding Missions (FFM), ose Misionet për Evidentimin e Fakteve janë krijuar (bashkëpunim midis OKB-së dhe OPCW) e vijojnë punën në gjetjen e evidencës nëse janë përdorur armë kimike në Siri. Raportet e prodhuara deri tani nga FFM kanë konkluduar se armët kimike janë përdorur në Siri. Baza fillestare nga ku do të nisë puna e mekanizmit ku unë bëj pjesë është pikërisht kjo evidencë dhe informacion i gjeneruar nga FFM.
Baza ligjore është Rezoluta 2235 (2015) e Këshillit të Sigurimit të OKB-së dhe letrat koresponduese të Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së drejtuar Këshillit të Sigurimit. Mekanizmi është organ i pavarur,që ka përgjegjësi dhe raporton vetëm ndaj Këshilli të Sigurimit të OKB-së.

Grupi juaj do ndërmarrë hetimet e përbashkëta, të cilat do të drejtohen nga argjentinasja Virginia Gamba, eksperti gjerman Eberhard Schanze. Çfarë do të kuptojmë me “hetime të përbashkëta”?

Hetimet do të kryhen në bashkëpunim me agjensi të tjera ndërqeveritare e të specializuara sipas nevojave të investigimit dhe dinamikës që do të krijohet.

Kur do të nisë faza e parë e hetimit me një studim të dokumentave të mbledhura deri tani dhe a do të vijojë edhe me një udhëtim drejt Sirisë nëse do të jetë e nevojshme?

Sipas mandatit të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, puna hetimore fillon menjëherë pas krijimit të ekipit të plotë mbështetës, të kuadrit të nevojshëm ligjor me të gjithë segmentet e duhura, sigurimit të fondeve të nevojshme për aktivitet dhe ekspertizë profesionale, e kështu me radhë. Në rast nevoje,edhe mund të udhëtohet në Damask.

Kur nisi çështja e përdorimit të armëve kimike SHBA-të, thanë se ishin gati për të sulmuar Sirinë! Çfarë ndodhi? Rusia, tani po e “bombardon” Sirinë.

Shumë zhvillime interesante po ndodhin në Siri, në rajon e më gjerë. Shpresoj që të gjendet sa më shpejt zgjidhja e duhur politike për ti dhënë fund kësaj tragjedie të madhe.

Çfarë ndikimi mendon se do të ketë hetimi i juaj?

Nuk dua të spekuloj, pasi është ende shpejt për të arritur në konkluzione. Shpresoj që të ketë ndikim pozitiv për të tashmen e të ardhmen. Komuniteti ndërkombëtar është i vendosur që përdorimi i armëve kimike është tejet i rrezikshëm për njerëzimin, por ka edhe përgjegjësit e tij.