Rusia, Ukraina dhe Ballkani: Si po ringjallet rreziku i ekstremizmit serb?

Nga Ukraina deri në Ballkan, The Telegraph paralajmëron për rrezikun e ringjalljes së konflikteve, duke raportuar se një brez i ri nacionalistësh etnikë serbë po përgatitet për përplasje të reja të armatosura në Bosnje, tri dekada pas përfundimit të luftës.

Sipas gazetës britanike, qindra militantë serbë kanë shkuar në Ukrainë për të luftuar në krah të forcave ruse, të bindur se Rusia do t’i shpërblejë në të ardhmen duke i ndihmuar të rimarrin territore që ata i konsiderojnë të humbura, përfshirë Kosovën. Mes tyre ka edhe ish-veteranë të luftës së Bosnjës, të cilët shfrytëzojnë rrjetet sociale për të rekrutuar të rinj, duke u ofruar pagesa që arrijnë deri në 23 mijë paund.

Shqetësimi kryesor i autoriteteve dhe ekspertëve është se këta luftëtarë, pas kthimit në Ballkan, mund të nxisin veprimtari paramilitare dhe të rihapin plagët e vjetra etnike në një rajon ende të paqëndrueshëm.

Një nga figurat e përmendura është Dario Ristic, një nacionalist serb i plagosur rëndë në Ukrainë, ku luftoi në një njësi ruse të njohur si “Ariu nga Permi”. Ai mori pjesë në operacione me snajperë dhe dronë dhe, paralelisht, përdori platforma si TikTok dhe Vkontakte për të përhapur propagandë nacionaliste. Pas kthimit në Bosnje u arrestua, por më pas u lirua dhe aktualisht ndodhet në arrest shtëpie, ndërsa vazhdon të ketë ndikim të konsiderueshëm online.

Sipas The Telegraph, kjo lëvizje mbështetet nga ish-veteranë të luftës së viteve ’90, të cilët vazhdojnë të ushqejnë ideologji radikale tek brezat e rinj. Analisti Srecko Latal thekson se këta ekstremistë besojnë se Rusia do të ndihmojë realizimin e projektit të “Serbisë së Madhe”. Edhe pse numri i tyre nuk është i madh, ndikimi i tyre mund të jetë seriozisht destabilizues.

Në qendër të këtij rrjeti përmendet edhe Davor Savicic, i njohur si “Ujku”, ish-anëtar i “Tigrave të Arkanit”, një njësi paramilitare famëkeqe për krime lufte. Ai ka luftuar në Krime, Siri dhe ka qenë pjesë e grupit Wagner, ndërsa dokumente të rrjedhura sugjerojnë se mban gradën kolonel në shërbimin sekret ushtarak rus, GRU.

Nën drejtimin e tij, raportohet se janë ngritur struktura dhe kompani fiktive për të ndihmuar rekrutët të shmangin ligjin, duke u siguruar dokumente pune dhe rrugë udhëtimi përmes vendeve të treta. Pagesat për luftëtarët, sipas burimeve investigative, janë rritur për shkak të humbjeve të Rusisë në front.

Situata paraqitet veçanërisht problematike në zona të varfra si Modrica, ku papunësia është e lartë dhe pagat janë të ulëta, çka e bën propagandën nacionaliste dhe ofertat financiare më joshëse. Megjithëse ligjet në Serbi dhe Bosnje e ndalojnë pjesëmarrjen në luftëra të huaja, ndëshkimet rrallë zbatohen.

Raporti ngre gjithashtu pikëpyetje për lidhje politike, duke përmendur fotografi të liderit të Republika Srpska, Milorad Dodik, me Savicicin, para një takimi me presidentin rus Vladimir Putin.

Sipas The Telegraph, kjo infrastrukturë paramilitare mund të përbëjë kërcënim jo vetëm për Ballkanin, por edhe për sigurinë evropiane, përfshirë Britaninë. Dëshmi nga procese gjyqësore në Moldavi sugjerojnë se Republika Srpska është përdorur si bazë trajnimi për luftë hibride, sabotime dhe destabilizim përmes protestave të dhunshme.

Për komunitetin boshnjak mysliman, rikthimi i këtyre luftëtarëve ringjall traumat e së kaluarës. Dëshmitarë të luftës shprehen se, pavarësisht përpjekjeve për pajtim, ende ekziston një pakicë që synon të rikthejë frikën dhe dhunën, gjë që ata e refuzojnë kategorikisht.