Veton Surroi: Një kokërr rrushi të thatë për të gjithë

Nga Veton Surroi –

1.Ja dy rrëfime paralele.

Në tërë botën – te fqinjët, në BE, në Amerikë – po merr hov parësor debati se si dhe kur të dilet prej karantinës. E, në Kosovë po zhvillohet debati se kush duhet të jetë në krye të pushtetit kur të dalim prej karantinës.

Presidenti amerikan deklaroi se gjendet para vendimit më të rëndë të jetës së tij, atë për formën se si të rikthehen njerëzit në punë e fëmijët në shkolla. Presidenti i Kosovës, ndërkaq, deklaroi se ka obligim kushtetues “sigurimin e emërimit të kandidatit apo kandidates për kryeministër për të formuar Qeverinë e Republikës së Kosovës” (një formulim që nuk ekziston në 30 pikat e nenit kushtetues mbi obligimet e Presidentit).

Nëse hiqet elementi (gjithsesi i rëndësishëm) i garës presidenciale, burim i madh stresi për presidentin amerikan në vendimmarrje është konflikti konceptual, me vlerë të veçantë për shoqërinë amerikane: nëse e ndal ekonominë i zvogëlon vdekjet nga COVID-19, por i rrit ato nga papunësia e varfëria. Stresit i ndihmon analiza që i servohet nga ekipi i ekspertëve që po e këshillon: po të mos ishin ndërmarrë masat e distancimit social, numri i të vdekurve, sipas projeksioneve, do të mbërrinte 300 mijë, por nëse masat e karantinës hiqen numri i vdekjeve mund të mbërrijë në 200 mijë edhe nëse shkollat mbesin të mbyllura tërë verën, një e katërta e SHBA-së punon nga shtëpia dhe vazhdojnë disa masa të distancimit social.

Në duart e ekipit të presidentit amerikan janë këshillat nga Instituti për Vlerësime Shëndetësore të Universitetit të Washingtonit kundër heqjes së masave të karantinimit: “Mjafton të thuhet se nëse në nivel të shtetit ato i ndalim më 1 maj, do të kthehemi në gjendjen në të cilën jemi sot dikur nga korriku”.

Ndërkohë, në duart e ekipit të ngushtë këshillues të presidentit të Kosovës janë opsionet për shkarje nga Kushtetuta, në mënyrë që të zgjidhet një qeveri që do t’i përshtatej atij.

2.Te H. Thaçi përsëritet diçka që ka bërë më herët. Ai, më 1999, në Rambouillet e Paris llogariste se përderisa me çlirimin e Kosovës do të merreshin Amerika e NATO, ai duhet të merrej me postin e tij personal në Kosovën e çliruar. Tash llogarit se me pandeminë do të merret Amerika (dhe çdokush tjetër) e ai duhet të merret me formimin e një qeverie sipas qejfit të tij. Në kalkulimet e tij, më 1999 nuk duhej lejuar që fundi i luftës ta zinte Rugovën në pozitën e autoritetit që ka; njëjtë tash nuk duhet lejuar që fundi i kësaj faze të pandemisë, posaçërisht nëse është me sukses për Kosovën e qytetarët e saj, ta zërë qeverinë e tanishme në detyrë.

Ekzistojnë, megjithatë, dy dallime thelbësore në këtë analogji. I pari është se këtë krizë të COVID-19 nuk do t’ia zgjidhë Kosovës Amerika (zaten as Evropa e askush tjetër). Për dallim prej vitit 1999, nuk ka avionë bombardues e as raketa Tomahawk që do ta shporrin virusin korona prej këtej; kjo është tash detyrë e çdo shteti veç e veç, e në fund e njerëzimit në tërësi. Dallimi i dytë është se ky relacion mes një shumice që merret me çështje thelbësore (çlirimi, lufta kundër pandemisë) dhe një pakice të përfaqësuar nga Thaçi që merret me çështje të statusit personal të pushtetit nuk mund të fshihet sikur më 1999. Atëbotë, në kushte lufte dhe nevoje për kohezion, nuk u përhap se kishte dallime në Rambouillet dhe se shumica donte marrëveshje për Kosovën, e një njeri, H. Thaçi, donte marrëveshje për postin e vet. Në narracionin kolektiv kosovar nuk doli se njeriu që i bëri më së shumti dëm Kosovës në Rambouillet ishte H. Thaçi. Nuk dolën narracione të ndryshme të luftës për pushtet, por doli vetëm një narracion: se kosovarët po bëheshin bashkë.

Tash kemi narracion qartazi të ndarë. Në çdo vend të botës, dhe do të qe e pritshme e njëjta gjë edhe në Kosovë, shumica dërrmuese e njerëzve kanë një brengë pandeminë- dhe çdo gjë që lidhet me të, shëndetësore, ekonomike e sociale. Por, kjo nuk reflektohet në debatin publik në Kosovë. Në të ekziston hapësirë e ndarë, madje konkuruese mes politikës dhe koronaviruesit e shumë çështjeve të tjera. Dhe kjo, për momentin, është fitorja e madhe e Hashim Thaçit( e humbja e Kosovës) që arriti ta relativizojë koronavirusin si temë për ta futur temën e pushtetit në diskursin publik.

3.Rrëfimi paralel mes asaj që po ndodh në botë dhe asaj që po ndodh në Kosovë është rrëfimi për dy procese të ndryshme, madje të kundërta e të matshme në shkenca kognitive. Në njërin po ndodh përqëndrimi (ndonëse është diçka e vështirë në administratën Trump), përmbledhja e analizave të ndryshme, vendosja e një “treni” të të menduarit, që duhet të krijojë proces vendimmarrjeje dhe vendimmarrje.

Në tjetrin, atë kosovar, po ndodh një shkapërderdhje e përditshme argumentesh e temash, diçka si topi pinball(i “fliperave”) që shkon prej një pengese në tjetren, duke krijuar zhurmë dhe numra rezultatesh që në fund nuk thonë gjë.

Brenda 4 javësh, vëmendja e qytetarëve të Kosovës ishte e zënë me marrëveshje për këmbim territoresh, marrëveshje që ishte sekrete, marrëveshje që nuk është marrëveshje dhe që nuk është sekrete, politikanë e parti proamerikane dhe politikanë dhe parti antiamerikane, vijues dhe kundërshtues të Rugovës, mustaqet e një ministri, shpalljen e gjendjes së Jashtëzakonshme, aktgjykimin e Gjykatës Kushtetuese, tifozërinë interpretuese të çdo neni, përfshirë edhe nenet joekzistuese të Kushtetutës së Kosovës, taksën 100 për 100 dhe domethënien apo mungesën e domethënies së saj historike… dhe kështu me rradhë, në pafund.

4.Diskursi publik ka filluar t’i ngjasojë në ritëm, përmbajtje dhe shpërqëndrim atij të rrjeteve sociale. Për më tepër, kjo po ndodh pasi po rritet numri i të infektuarve në Kosovë dhe për herë të parë pas vitit 1999 Prishtina është vënë në karantinë. Si të dalim nga kjo gjendje e të folurit publik?

Fillimisht, ta ndërpresim trajtimin e realitetit tonë si status Facebooku. Një shoqëri nuk mund të qëndrojë në gjendje të përhershme shpërqendrimi, duke pritut statusin e ardhshëm.

Pastaj, të marrim pak mësim prej diçkaje që në terapitë kognitive quhet si “mindfulness”, e që më duket se në shqipe më së miri do të quhej “mendjembledhje”, pra gjendja e përmbledhjes së mendimeve. Ideja është që ti vihet freni për një moment tërë këtij treni të mendimeve me të vilin ballafaqohemi dhe të përpiqemi të kuptojmë se çka është sot, në këtë moment, me rëndësi. Terapistët e inspiruar nga budizmi, për ta ilusruar rrugën drejt kësaj gjendjeje, përdorin një kokërr rrushi të thatë. Udhëzimi i tyre është që kokrra të merret, preket, të ndihet konfiguracioni i rrudhave, symbyllur të imagjinohet forma e kokrrës, ti ndihet era, shija në majën e gjuhës…. tërë një rrjedhe e të kuptuarit, e të qenët aty, në atë moment, me vetëmnjë çështje me të cilën mund dhe duhet të merresh me tërë shqisat e tua.

Kokrra e rrushit të thatë për këtë shoqëri sot është kriza COVID-19. Të gjitha tjerat vijnë më pas. Dhe mund të presin.