Serbia: Do zgjedhë Luftën apo Bumin Ekonomik?

Nga NDREK GJINI, MA, University of Galway

Në dekadën e fundit, Republika e Serbisë ka bërë hapa të rëndësishëm përpara në zhvillimin socio-ekonomik dhe politik. Ajo ka arritur të ripozicionojë veten në skenën politike rajonale dhe ndërkombëtare. Megjithatë, dialogu i pazgjidhur ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës mbetet një barrë e madhe për projektet ambicioze të zhvillimit ekonomik të Serbisë. Për shkak të refuzimit të saj për të vendosur sanksione ndaj Rusisë, Serbia ka hasur presione të mëdha, të cilat ka arritur t’i menaxhojë në një masë të madhe përmes qëndrimit të saj pragmatik ndaj Ukrainës. Përveç luftës në Ukrainë, zhvillimet në Gaza gjithashtu po ndikojnë thellësisht në nivel global dhe Serbia nuk është imune ndaj këtyre efekteve. Për më tepër, politika e neutralitetit ushtarak të Serbisë vjen me një kosto të konsiderueshme. Megjithatë, rritja e vlerësimit të saj të investimeve, rritja ekonomike dhe një deficit buxhetor nën tre për qind, ofrojnë optimizëm për perspektivat ekonomike të vendit.

Vizitat e Xi Jinping, Scholz dhe Macron

Vizitat e disa prej liderëve më të shquar botërorë dëshmojnë për pozicionin kyç të Serbisë në Ballkanin Perëndimor. Në muajt e fundit, Serbia ka pritur figura të rëndësishme si presidenti kinez Xi Jinping, kancelari gjerman Olaf Scholz dhe presidenti francez Emmanuel Macron. Vizita e fundit e Drejtorit të CIA-s William Burns shton një tjetër emër në këtë listë të profilit të lartë. Në thelb, asnjë çështje e rëndësishme në Ballkanin Perëndimor nuk mund të zgjidhet pa pjesëmarrjen e Serbisë.

Gjithashtu, duhet përfshirë edhe vizita e fundit e presidentit serb Aleksandar Vuçiç në Egjipt si pjesë e angazhimeve të rëndësishme diplomatike. Marrëdhëniet politike ndërmjet Egjiptit dhe Serbisë janë ringjallur në vitet e fundit, veçanërisht që nga koha kur Vuçiç u bë kryeministri i 11-të i Serbisë në vitin 2014, që përkon me ngjitjen në pushtet të presidentit Abdel Fattah el-Sisi në Egjipt në të njëjtin vit.

Në zhvillimin më të fundit të marrëdhënieve dypalëshe, presidenti El-Sisi vizitoi Serbinë më 21 korrik 2022. Kjo ishte një ngjarje historike, që shënon vizitën e parë të një presidenti egjiptian në Serbi në 35 vitet e fundit. Gjatë kësaj vizite, presidentit El-Sisi iu dha Urdhri i Republikës së Serbisë, një tregues i qartë i thellësisë së marrëdhënieve mes dy vendeve.

Analistët besojnë se lidhjet e forta midis presidentit serb Aleksandar Vuçiç dhe presidentit kinez Xi Jinping mund të avancojnë dialogun e shumëpritur ndërmjet BE-së dhe Kinës, një pikë e theksuar nga presidenti francez Macron, i cili deklaroi se “dialogu BE-Kinë është më i nevojshëm se kurrë.” Është thelbësore që Serbia të vazhdojë të ndjekë një politikë të balancuar ndaj aktorëve kryesorë ndërkombëtarë.

EXPO 2027 – një mundësi e re zhvillimi për Serbinë dhe rajonin

Në një garë kundër Shteteve të Bashkuara, Tajlandës, Spanjës dhe Argjentinës, Serbia doli fituese pas katër raundeve votimi dhe fitoi organizimin e ekspozitës ndërkombëtare të specializuar EXPO 2027. Ky event pritet të gjallërojë Serbinë dhe kryeqytetin e saj, Beogradin, i cili është në përshpejtimin e procesit të “metropolizimit” nën drejtimin e kryetarit të ri/vjetër, Aleksandar Shapiç.

Investimi në EXPO 2027, që arrin shumën prej 17.8 miliardë euro, do të alokohet për zhvillimin e infrastrukturës së re komunale dhe rrugore, ndërtimin e urave të reja dhe rinovimin e fasadave, ndër projekte të tjera. Beogradi do të kalojë nëpër një transformim të plotë të stacioneve hekurudhore dhe të autobusëve dhe do të lidhet me aeroportin, qendrën e ekspozitave dhe një stadium të ri.

Parashikimet tregojnë se shekulli XXI do të jetë një periudhë e mundësive dhe mirëqenies për Serbinë. Historikisht, sa herë që Serbia ka bërë përparime të shpejta, ka pasur përpjekje për ta ngadalësuar ose ndalur këtë avancim. Serbia ka arritur të ripozicionohet dhe riemërojë veten në marrëdhëniet rajonale dhe ndërkombëtare, duke u zhvilluar nga një objekt në një subjekt të çështjeve ndërkombëtare. Ky ndryshim është më i dukshëm në dialogun për normalizimin e marrëdhënieve midis Beogradit dhe Prishtinës, ku presidenti serb Aleksandar Vuçiç ka arritur të imponojë paradigmin që “ata nuk mund të marrin gjithçka ndërsa ne nuk marrim asgjë.”

EXPO 2027, shpesh referuar si “Olimpiada Ekonomike,” është një ngjarje e rëndësishme për Serbinë dhe rajonin. Ajo përputhet me vizionin e Vuçiçit për të arritur një PBB prej 100 miliardë eurosh deri në vitin 2027, një rritje e madhe nga PBB-ja modeste prej 25 miliardë euro që u regjistrua përpara se Partia Progresive Serbe (SNS) të merrte pushtetin në vitin 2012.

Zbulimi i litiumit – “shpërthimi” i Serbisë në skenën globale

Në vitin 2023, Serbia siguroi mbi 4.5 miliardë euro në investime të huaja, duke tejkaluar të gjitha vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor të kombinuara. Në korrik 2024, arriti rezerva valutore rekord prej 27.5 miliardë euro. Negociatat janë në zhvillim për investime në rreth 100 projekte zhvillimi, me një vlerë prej rreth 10 miliardë euro, të cilat pritet të krijojnë mbi 40,000 vende të reja pune. Zbulimi i depozitave të konsiderueshme të arit, litiumit dhe metaleve të tjera e pozicionon Serbinë mes vendeve premtuese për rritje të madhe ekonomike dhe zhvillim të gjerë shoqëror.

Serbia përballet me dy sfida të mëdha zhvillimore: 1) ndërtimin e termocentraleve bërthamore për të siguruar stabilitetin e ardhshëm energjetik dhe 2) shfrytëzimin e litiumit dhe mineraleve të tjera për të garantuar zhvillimin dhe për rrjedhojë, mirëqenien dhe prosperitetin.

Në këtë kontekst, shfrytëzimi i suksesshëm i litiumit dhe mineraleve të tjera mund të përfaqësojë një “shpërthim global” për Serbinë. Kjo paraqet një mundësi historike që Serbia të bëhet një komb modern dhe i zhvilluar evropian.