U festua Shën Nikolli!

Kisha katolike kremtoi natën e festës liturgjike të Shën Nikollit, ipeshkëv i Mirës në Azi të Vogël (Turqia e sotme), në shekullin e IV, një ndër shenjtorët e dëshmitarët e Krishtit më të nderuar nga besimtarët e krishterë si dhe ata shqiptarë, të të gjitha krahinave e madje edhe të besimit islam.

Shën Nikolla u dallua për fenë e gjallë në Mësuesin Hyjnor, Jezu Krishtin dhe posaçërisht për kujdesin e ndihmën për të varfrit, siç pohojnë shumë tregime e gojëdhëna që flasin për bamirësinë e dashamirësinë e tij ndaj nevojtarëve. Prandaj shën Nikolla është për të gjithë ne shembull i bamirësisë ndaj të varfërve, mbrojtës i të vërtetave të fesë së krishterë dhe i dinjitetit të çdo njeriu, dëshmitar i guximshëm i fesë në Zotin.

Kulti i nderimit të shën Nikollit ndër shqiptarë është i lashtë, qysh përpara pushtimit turk, siç dëshmojnë një sërë dokumentesh dhe vërtetojnë edhe gërmadha të Kishave të shumta kushtuar Shenjtit në tokat shqiptare. Kështu, në dokumentet e Farlatatit, shkruan në shekullin XVIII, lexojmë: “Në krahun ku ndodhet Kisha e Zojës së Këshillit të Mirë, pak më nga jugu, prapa kështjellës, dukej një Kishë madhështore me gurë të skalitur, shiheshin rrënime e shumë mure akoma në këmbë…..Ishte Kisha e Shën Nikollit….Turqit nuk guxonin të preknin aty asnjë send…aq i madh ishte nderimi për Shenjtin”.

Gjithnjë sipas Farlatit, andej lumit Bunë, në lagjen që quhej “Te Buen”, pak më larg nga Kisha e famshme e Shën Sergjit e Bahut, ka qenë një tjetër Kishë kushtuar Shën Nikollit, muret e së cilës ishin të mbuluara me afreske që përkujtonin mrekullitë e shenjtit…..”. “Duke ndjekur rrjedhën e lumit Buene, te gryka e detit, ka qenë ndërtuar një Kishë e mrekullueshme e Shën Nikollit të Barit, me gurë të skalitur”, shkruhet në dokumentet e Farlatit. Ndonëse autoritetet pushtuese turke e kishin ndaluar rreptësishtë – në kremtimin liturgjik të Shenjtit merrte pjesë edhe një shumicë besimtarësh myslimanë. Devocioni për shën Nikollin ishte aq i madh, sa famullitari i vendit jetonte vetëm me lëmoshat që mblidheshin ditën e festës. Emrin e kësaj Kishe, më vonë e mori fshati, duke u quajtur “Shën N’koll”. Kështu shën Nikolli hyri edhe në toponomastikën shqiptare.

Një tjetër Kishë e Shën Nikollit ka qenë ngritur që para pushtimit turk në Shkodër, në lagjen Rus, sot e rindërtuar shumë bukur, pas rrënimit të saj të plotë bërë nga komunistët. Po sigurisht që Kisha më e njohur e shën Nikollit në trevat shqiptare është Kisha Katedrale në Lezhë, seli e Kuvendit të famshëm të Princave shqiptarë të shekullit XV, vendvarrosje e heroit të kombit shqiptar Gjergj Kastriotit Skënderbeut.

Shën Nikolli nderohet e lutët edhe në shumë vende të dioqezës së lashtë shqiptare të Tivarit, në Mal të Zi. E Kisha kushtuar nderimit të shën Nikollit kemi edhe në Kosovë, ajo e bashkësisë famullitare të fshatit Velezhë të Prizrenit, ndërtuar nga dom Nikollë Mini. Po kështu edhe në rrethinën e Ulqinit të Malit të Zi e shumë kapela tjera.

Tradita të bukura e prekëse lidhen me kremtimin e festës së Nikollit në treva shqiptare. Me këtë rast është traditë ndër katolikë të Shqipërisë të flijohet një gjel ( këndes ); ndër shqiptarë të Kosovës – një qengj. E sidomos është traditë që sonte, natën e së kremtes së Shën Nikollit, familjarët para se të darkojnë së bashku e me miq, të ndezin qiriun e Shën Kollit, të këndojnë këngën e lashtë “Sa punë të mëdha e mrekulli, që ka ba Shejti Shën Kollë” dhe t’i lutën Zotit së bashku përmes ndërmjetësimit të Shenjtit të mrekullive.

Pra, të gjithë atyre që e lusin këtë festë, për shumë mot, me ndërmjetësimin e Shën Nikollit, Zoti Atë ua dhuroftë hire e bekime Hyjnore e ua të plotësoftë dëshirat e mira.

Kanga e Shën Nëkollit.

Sa punë të mëdhaja e mrekulli

Qi ka bâ Shejti Shën Nkollë,

Difton qiella me lumni

E gjithë bota s’pranë tue folë.

Lundërtari tue vozitë

e skamnori që lypë bukë,

kangë e lavde s’rrinë pa qitë;

Si shtegtari që ban rrugë.

Si i pasë, si ai që s’ka,

N’pasët ndoj smundje a çdo idhnim,

Fill te i lumi pa ia dá

N’ ujë t’ Shën Nëkollit gjenë shërim.

Qysh se leu n’ kët botë ky fmí,

Kje si hylli që shkelxen,

Kje si drita tanë mirsí

Gjindja u mbushen me gazmend.

Ai kje i pastër si bilur,

I dha trupit të madh shtërngim

E n’e prende e n’e merkurr

gji nuk merr, ban agjinim.

Tue u rritë me shumë urtí,

Shpejt e ngjiten prindja në shkollë;

E nji të madhe mrekullí

Hin e ban Shejti Shën Nëkollë.

Kur prej shkollës po kthente n’ shpí

Hasë nji grue që ish’ tue dekë

E ky djalë plot me dashtëní

tue i bâ kryq prej dekës e hjekë.

Adeodati, djalë dishiri,

Kje grabitë e çue në mergim

E i Shën Nëkolli prej Misiri

Për ajrí e çon në lirim.

Tri kuleta janë dërgue

Ndër tri vajza mbetun shkret,

Prej dritorjet shkon me i çue,

E ato me nderë i qet.

Tre fmí të mbytun prej mizorit,

Shtî n’ nji sheke copë e grimë,

I ktheu në jetë pa kurrfarë zorit

I Shën Nëkolli me ‘i bekim.

Fushë e male, tokë e dét,

Uj e zjarm e diell e hanë,

Sa fuqí mbi dekë e jetë

Ka Shën Nëkolli, diftue e kanë.

Dridhet ferri prej idhnimit,

Kur Shën Nëkolli n’ ball flakron,

Hikë shejtani pre tmerimit

Kur i k’shteni ndihmë kërkon.

Por nji të madhe porosí

O i Shën Nëkollë, nji të madhe nderë

Na fal t’ gjithve si dhantí

Ndore tande t’ jemë përherë.

E n’at ditë që të jetë shenjue

Prej kso jete na me u hjekë,

Ndore tande kjoshim lshue

Ku gjithmonë na kjeme pshtetë.

O i Shën Nëkollë plot me dashtní,

Shpirtënt tonë ti na i kujtò,

Prap po të bâjmë ket porosi:

ti n’at’ jetë të gjith na pshtò!

Marrë nga ‘Katekizmi i Kishës katolike’.