“C 35 US rënë në tokën shqiptare”, një roman i Skifter Këlliçit me temë shqiptaro- amerikane

Këto ditë Shtëpia Botuese “Toena” nxori në qarkullim romanin “C 35 US, rënë në tokën shqiptare”, të shkrimtarit dhe komentatorit sportiv, Skifter Këlliçi. Në këtë roman përshkruhen peripecitë e ekuipazhit të një avionit ushtarak amerikan, që në nëntor të vitit 1943, u nis nga Katania për në Bari, por, për shkak të kushteve të vështira atmosferike, u detyrua të ulej në Belsh të Elbasanit. Që aty pjesëtarët e këtij avioni, mjekë dhe ndihmës mjekë amerikanë, djem dhe vajza, të ndihmuar nga fshatarë të krahinave të Shqipërisë së Jugut dhe forca partizane dhe balliste, që, me gjithë kundërtitë e ashpra midis tyre, u bashkuan për këtë qëllim, pas dy muajve arritën në bregdetin shqiptar, ku u morën nga një anije angleze, e cila i dërgoi në Bari të Italisë.
Po botojmë një fragment nga ky roman.

Mbi një bregore ballistët me qylafë në krye, shqiponjën e zezë mbi të dhe pushkë në krahë, po vrojtonin tejpamjen që shtrihej para tyre. Njeri uli dylbitë, nxitoi pranë një burri me trup të gjatë dhe eshtak në fytyrë dhe i foli rrëmbimthi:
– Hodo, pa shih se kush po na vjen!
Ai që quhej Hodo vuri në sy dylbitë dhe u muros.
– T’i qëllojmë?- pyeti ballisti.
– Prit, Sheme, – i tha Hodoja.
– Po janë amerikanët, Hodo! Harrove që ai gjenerali gjerman ka urdhëruar t’i presim me dyfek dhe t’i zëmë të gjallë?!
– Nuk e sheh se ata qëndruan me armë të ulura?
– Po edhe po fshihen pas shkrepave! – ia ktheu Shemja.
– Por jo ai që po vjen pa armë drejt nesh, Kosta Stefi, – tha Hodoja.
– Kush, more, ai qe e ke pasur shok, kur mësoje në atë shkollën amerikane të Fullcit? – ia bëri i shastisur Shemja.
Hodoja pohoi vetëm me kokë.
– Ai ai që është bashkuar me partizanët dhe kërkon të shpëtoje këta amerikanë, për të cilët ne kemi tërë natën dhe tërë ditën që rrimë edhe presim këtu?
– Mjaft, Sheme, se ma rokanise kokën, – i shfryu Hodoja. – Ta përsëris: nuk e sheh qe Kosta po vjen drejt nesh pa armë?!
Shemja dhe ballistët e tjerë nuk bëzanë dhe pritën ç’do të ndodhte.
Pas pak Kosta u ndodh përballë Hodos. Dhe pa ngurruar, i nderi dorën.
Hodoja mbeti mëdyshur, por pastaj edhe ai i zgjati dhe i shtrëngoi dorën.
– Po të bie në besë, Hodo, – zuri të fliste Kosta duke ndjerë që zëri po i shuhej. – Jo për vete, por për këta që kam pas. Janë ata amerikanet që gjermanët kanë ditë e net që i kërkojnë. Janë dy pilotë, një radist, mjekë dhe infermierë, djem dhe vajza tok, që shpëtojnë jetë njerëzish. Janë, pra ata të avionit, që kohë më parë u ul në tokën tonë. Janë miq të mi, miq të shqiptarëve.
– Por bashkë me ju, partizanët kanë vrarë jo pak gjermanë, – tha Hodoja duke skërfitur sytë dhe fytyra eshtake iu flakërua.
– Gjermanë që na kanë ardhur pa i ftuar kush në shtëpitë tona, që po na nxjerrin me dhunë prej tyre dhe po i bëjnë ato shkrumb e hi, që po na vrasin edhe pleq e fëmijë! Edhe me mbështetjen tuaj, ballistëve! Nuk paskemi hak t’i luftojmë ata dhe ju?
Çdo fjalë mund të priste ato çaste Hodo Memo, ai që të bënte gjëmën ai, emrin e të cilit sapo e dëgjonin fshatarët e atyre krahinave, u shkonin të rrëqethura në trup; por jo ato fjalë e goditën më rëndë se një gur, një çekan, si një plumb në kokë, këtë radhë të shqiptuara tërë pezëm nga Kosta..
Dhëmbët i kërkëllitën, sytë i flakërinë, buzët iu hapën që diç të nxirrnin plot mllef nga goja e jermitur, por, megjithatë, nuk pipëtiu.
– Ti, Hodo, je shoku im i viteve të rinisë, por je dhe zot i ballistëve, je dhe zot i këtyre anëve, – vazhdoi Kosta duke parë që tjetri nuk priste këtë mësymje.
– Por kam zot edhe gjermanët, – tha Hodoja, duke marrë me mend se ç’do të thoshte Kosta më pas.
– Lëri gjermanët dhe dilju për zot këtyre amerikanëve, vihu në mbrojtje të tyre, derisa ata te ikin përtej detit, andej nga kanë ardhur. Atëherë më merr mua dhe më dorëzo te gjermanët.
Hodoja ndjeu se sërishmi ato fjalë të Kostës të shprehura me ton as lutës dhe as kërkues, por thuajse urdhërues, e përzhitën këtë radhë në zemër dhe sërishmi nuk pipëtiu.
– Kurrë ndonjëherë nuk jam ndodhur kaq ngushtë, Kosta, – zuri të thoshte pastaj me zë të lëmekur, sikur dilte thellë honeve të shpirtit të tij.- Por ti me re në besë me miqtë e tu; dhe unë nuk mund ta shkel kurrë atë. Ndaj, ejani të tërë pas meje.
Ia bëri me dorë Shemes dhe një ballisti tjetër të vinte me të, kurse të tjerët i porositi:
– Qëndroni këtu ku jeni. Nëse këndej do të duket ndonjë gjerman, mos u thoni ç’patë.
– Flije mendje, Hodo, se nga gojët tona nuk del nje llaf, – tha një nga ballistët
Të tjerët përreth miratuan me kokë. Shemja u mpak.
Amerikanët nga larg ndiqnin të tromaksur ç’po ngjiste dhe kur Kosta tundi dorën që ata të vinin andej, u panë tërë shend sy më më sy dhe u sulën andej nga ishte Kosta me ballistët.
Përshkuan kështu një rrugë të qetë të Dukatit, një fshat i madh me shtëpi të shfaqeshin plot hijeshi midis ullishtash – Hodoja, Shemja dhe Abazi, një ballist tjetër, së bashku me Kostën, që ndodhej midis amerikanëve të mpirë, të shushatur, ashtu si edhe dy italianët. Këta të fundit, thuajse po vdisnin nga frika se mos nga ndonjë dritare kishin zënë pusi ballistë që t’i vritnin.
Tutje para syve të tyre u duk një ngrehinë e vjetër në njëkatëshe.
– Kosta, futuni atje atje, – tha Hodoja, – është një mulli i braktisur. Ka rrangullina, prapa të cilave mund të fshiheni.
– Kurse Donika të vijë në konakun tim, ku kam gruan me një vajzë disamuajshe, – tha Abazi.
Pa e zgjatur, të tërë ashtu bënë.
– Të lumtë, Hodo, e bëre tamam si shqiptar, – i foli Hodos një fshatar. – Do të të mallkonte tërë fshati, po t’i dorëzoje amerikanët.
Hodoja heshti. I nanurisën shpirtin e trazuar ato fjalë, por edhe ia ciknosën. Kurse Shemja pranë tij sërishmi mbeti gojëkyçur.
– Le që ata nuk do të dorëzoheshin, pa luftuar, – tha pastaj, – dhe midis të vrarëve prej tyre mund te kisha qenë edhe unë edhe ti edhe Shemja…
Pastaj Hodoja mbylli derën e mullirit, ku ishin futur amerikanët, u ngjit në konakun e tij të madh e tij, hapi një dritare dhe vrojtoi me dylbi nga rruga që shkonte teposhtë. Ndenji një grimë, pastaj zbriti dhe Abazit:
– Një makinë dhe një kamion me gjermanë po vjen këndej. T’u themi se amerikanet ia kane mbathur për në bregdet. Qartë?
Shemja dhe Abazi bënë “po” me kokë.

x

Makina dhe kamioni me gjermanë kishin ndaluar në e sheshin e fshatit dhe gjeneral Henkeli po bisedonte me Hodon. Pranë tyre ishte kapiten Fridmani dhe më tutje, Abazi dhe Shemja.
– E pra, nga të kenë kaluar amerikanët e mallkuar? – sa nuk ulëriu gjenerali Henkel.
– Me sa duket andej nga po vinit ju, por më përpara, – iu përgjigj Hodoja.
– Dhe përse nuk vutë patrulla edhe në këtë drejtim?.
– Por urdhri që na erdhi me radiomarrëse, ishte qe ne të ruanim nga kodrat, se këndej nga rruga automobilistike do të vinit ju me autokolonën.
– Këtë radhë paskam gabuar unë, – tha pastaj Henkeli duke shtrënguar buzët. – Autokolona jonë do të ndiqte rrugën automobilistike, por në kthesën për në Dukat, për çdo të papritur, disa njësi duhej të bashkoheshin dhe forcat tuaja.
Pas këtyre fjalëve mbeti i heshtur.
– Dhe tani, zoti Hodo, amerikanët mund të kenë marrë rrugën për në bregdet? – e pyeti pas pak.
– Kështu ma merr mendja dhe mua, – iu përgjigj Hodoja.
– Do t’i ndjekim! – bërbëliti Henkeli.
Pastaj i shoqëruar nga kapiten Fridmani, bëri drejt makinës.
Henkeli dhe gjermanët që e shoqëronin nuk dinin anglishten që fliste Hodoja, ashtu si edhe ai nuk dinte gjermanishten e tyre. Por, sidoqoftë, merreshin vesh me të.
Hodoja ndjeu se gjaku po i shkrinte në deje. Ata po iknin, po zhdukeshin që aty… Por te dera e makinës Henkeli u ndal.
– Kapiten Fridman, – tha pastaj, – ju qëndroni këtu me ushtarët.
– Si urdhëron zoti gjeneral, – tha Fridmani.
– Amerikanët edhe mund te kthehen përsëri në këtë fshat, në mos, mund të jenë fshehur edhe diku këndej, – vazhdoi Henkeli. – Bëni bastisje. Ndërkohë, ne po nisemi për në bregdet. Do të kërkojmë edhe ndihmën e forcave tona që po pushtojnë krahinën e Vlorës. Amerikanëve po u vjen fundi. Nuk kane nga t’ia mbajnë.
Hodoja ndjeu se gjaku po i grafullonte, se sytë po i visheshin me një perde të mjegulluar.
Henkeli nderoi, hipi në makinë e cila nga udha e fshatit mori me shpejtësi për t’u bashkuar me autokolonën gjermane. Ushtarët gjermanë zbritën nga kamioni dhe tani prisnin urdhrat e kapitenit Fridman.
Ai ndoqi me sy makinën që u zhduk në fund të udhës së fshatit rrotulloi sytë që rrëshqitën ngadalë nëpër disa shtëpi dhe u ndalën te mulliri i braktisur. Hodoja dhe Abazi këqyrën të angështuar njëri-tjetrin.
Nga të çarat e derës së mullirit Çarlsi dhe Kosta ndoqën lëvizjet e oficerin gjerman, me sytë nga dera e mullirit dhe së bashku me shokët bënë gati armët.
– Poshtë kësaj shtëpie këtu dëgjova zhurma, – i tha papritur Hodoja Fridmanit, ndërsa ndjente se gryka po i përthahej. – Atje është vatha. Amerikanët mund te jene fshehur atje. Shpejt andej!
Duke thënë këto fjalë, u bëri shenjë gjermanëve ta ndiqnin nga ana e kundërt e mullirit. Dhe ata ashtu vepruan. Dyndën në vathë midis bagëtive, në kërkim të amerikanëve.
Ndërkohë, Abazi hapi derën e mullirit dhe u bëri me dorë amerikanëve ta ndiqnin dhe të fshiheshin pas disa shkëmbinjve anës sheshit.
Hodoja dhe gjermanet u kthyen përsëri në shesh.
– Nëse janë këndej rrotull, amerikanët do të kenë dëgjuar zhurmën e këmbëve tona dhe mund të kenë ikur që këtu, atje te mulliri, – tha pastaj Hodoja.- Shkojmë tani andej.
Gjermanët u futën rrëmbimthi brenda në mulli. Flakën andej këndej rrangullinat, por gjurmë të amerikanëve dhe dy italianëve bashkë me ta nuk panë.
– Kontrollojmë tani edhe nga vatha prapa shtëpisë së Abazit se mos o Zot, janë futur atje, – i tha Hodoja Fridmanit.
Kërkuan edhe atje, por më kot.
Ndërkohë, amerikanët, përsëri sipas porosisë së Hodos, u futën rishtas në mulli.
– Abaz, urdhëro fshatarët të bastisin nëpër shtëpitë e tyre se mos gjejnë amerikanë të fshehur, – briti Hodoja.
Dhe fshatarët që tashmë kishin kuptuar se amerikanët duheshin shpëtuar nga ndjekja e gjermanëve, bënë sikur kërkuan andej- këndej.
– Askund nuk paska amerikanë, – tha i shkretuar kapiten Fridmani, duke fshirë djersët që i mbulonin fytyrën.
– Kontrolluat në vathën e Abazit, te mulliri, në vathën time dhe nuk gjetët gjë, – tha Hodoja. – Edhe fshatarët kontrolluan nëpër shtëpitë e tyre. Ju thashë, që parë se amerikanët nuk kanë ardhur këndej dhe e kanë ndalur vrapin andej nga bregdeti.
– E drejtë, zoti Hodo. Edhe ne andej po nisemi, që të bashkohemi me autokolonën, – tha Fridmani. – Por, sidoqoftë, duke qenë aleat yni, për çdo të papritur, na njofto me radiomarrëse, nëse këndej lëvizin amerikanët.
Ndërkohë, i mësuar se edhe në çastet kur bastis në një mjedis, i ku nuk ke zbuluar atë që kërkon, prapë se prapë në çastet që largohesh, hedh përreth një vështrim të fundit, edhe kapiteni Fridman ktheu kokën prapa. Atëherë shikimi i tij ngulmues përfshiu në dritaren e katit të dytë të një shtëpie një grua që uli vrik perden e saj.
– E kujt është kjo shtëpi? – pyeti.
– E këtij mikut tim, – iu përgjigj Hodoja duke treguar me dorë Abazin që ishte pranë tij.
– Do të bëj një kontroll, – tha ftohtë Fridmani.
– Në shtëpinë e mikut tim?
– Nuk mora vesh se përse një grua, sapo pa këndej nga ne, uli perden e dritares që ishte e ngritur.
Pa pritur përgjigjen e Hodos, Fridmani u bëri shenjë me dorë dy ushtarëve dhe shtoi:
– Kontrolloni në atë shtëpi, veçanërisht në dhomën ku është ajo dritarja.
Dhe zgjati krahun drejt saj. Hodoja dhe Abazi këmbyen një vështrim të shpejtë dhe mezi përmbajtën veten.
Dy ushtarët gjermanë nxituan nga ajo shtëpi. I pari zuri të kontrollonte poshtë saj dhe i dyti sipër, ku, pasi pa që në dy dhomat e para nuk kishte njeri, hyri në dhomën e fundit, ku e kishte porositur Frdmani të kontrollonte, dhe u ndodh para dy grave të reja, njëra prej të cilave mbante në duar një foshnjë dhe tjetra që diç po rregullonte në një raft në mur.
Sytë gjelbërakë të gjermanit u ndalën së pari te gruaja pranë raftit në mur, që ktheu kokën nga ai; pastaj te gruaja që mbante në duar fëmijën. Kjo ishte Donika, e cila kishte hequr vetëtimthi pardesynë ushtarake dhe kapelën, të cilat gruaja tjetër, e shoqja e Abazit, i kishte fshehur në një arkë dhe i kishte mbuluar me një cohë të trashë.
Pastaj Donika, veshur një palë benevrekë, që mbulonin edhe këpucët, kishte veshur mbi xhaketë një këmishe të gjatë, kishte marrë në krahë marrë foshnjën e gruas se Abazit dhe po e nanuriste. Kur pa që gjermani nuk ia ndante sytë dhe, jo vetëm kaq, por edhe po i afrohej, Donika buzëqeshi e shpenguar, ndonëse ndjeu se po pushtohej nga dridhma të ethshme. Ishte hera e parë që shikonte kaq pranë një ushtar gjerman.
Ndërkohë e shoqja e Abazit, duke parë se një cep i pardesysë së Donikës kishte dalë nga kapaku i arkës dhe mund të pikasej nga gjermani, për t’i tërhequr vëmendjen, i buzëqeshi gjithashtu edhe atij, buzëqeshje që atij iu duk joshëse, si ajo e nënës me fëmijë. Madje edhe iu afrua asaj…
Papritur, në mesore u dëgjuan hapa dhe gjermanit iu shua buzëqeshja që përndriste fytyrën e tij ngjyrë bronci dhe ndërkaq, te dera e dhomës që kishte mbetur e hapur, u duk koka e gjermanit tjetër.
Ai diç i foli shokut të tij në gjuhën e tyre, cili lëvizi kokën majtas- djathtas në shenjë mohimi dhe që të dy u larguan me shpejtësi nga dhoma.
Donika u rrok me gruan e Abazit. Të dyja tashmë të çliruara nga një makth përvëlues.
Pasi u dëgjua zhurma e kamionit që po largohej, nuk kaloi shumë kohë dhe në hyrje të dhomës u duk Abazi.
– Po ti, moj e bekuar, – iu gërmush së shoqes, – ç’pate qe dole në dritare, ngrite dhe pastaj ule perden?
– Që të isha e sigurtë se gjermanët po iknin, – iu përgjigj ajo e ndrojtur.
– Nuk e kupton se desh na more më qafë?
Pastaj duke u kthyer nga Donika, shtoi:
– Të lumtë ty, moj shqiptarkë e Amerikës, që na qenke shndërruar kaq bukur në një fshatare të viseve tona.
Dhe e mori në grykë.