Cila është e vërteta e nënës së Leonardo Da Vinçit, çfarë tregojnë dokumentet 600-vjeçare?
Një koleksion i ri dokumentesh i gjetur në Arkivin Shtetëror të Firences ngrenë pretendimin se nëna e kryemjeshtrit të Rilindjes së Artë, Leonardo da Vinçit ishte një vajzë e skllavëruar, e rrëmbyer nga Kaukazi dhe u dërgua në Itali. Këtë fakt e marr në konsideratë një analizë e re e dokumenteve gati 600-vjeçare.
Dokumentet, të zbuluara nga një historian italian, sugjerojnë se nëna e da Vinçit, Katerina, u rrëmbye dhe u hoq nga shtëpia e saj nga Deti i Zi në Circassia përpara se të dërgohej në Venecia.
Nëse janë të sakta, do të thotë se Leonardo da Vinçi, i konsideruar si një nga piktorët dhe shkencëtarët më të mëdhenj të Rilindjes Italiane, ishte vetëm gjysmë italian. Carlo Vecce, gjetësi i dokumenteve dhe profesor i letërsisë italiane në Universitetin “L’Orientale” të Napolit, e ka përdorur zbulimin si temë të një romani historik. Libri – i quajtur ” Il Sorriso di Caterina” ose “Buzëqeshja e Katerinës, Nënës së Leonardos” – përmban detaje faktike të sakta nga hulumtimi i tij, tha Vecce. Gjetjet, megjithatë, ende nuk janë publikuar në një revistë të rishikuar nga kolegët.
“Nëna e Leonardos ishte një skllav çerkez,” tha Vecce në një konferencë shtypi të martën (14 mars). “Marrë nga shtëpia e saj në malet e Kaukazit, shitur dhe rishitur disa herë në Konstandinopojë, më pas në Venecia, përpara se të mbërrinte më në fund në Firence, ku takoi një noter të ri, Piero da Vinci”, i cili ishte babai i Leonardos.
Më i njohur për pikturën e tij të Mona Lizës, da Vinçi ishte një artist, arkitekt, shpikës, anatomist, inxhinier dhe shkencëtar. Ai mbushi dhjetëra fletore sekrete me vëzhgime shkencore, shpikje dhe vëzhgime anatomike. Së bashku me vizatimet e detajuara të anatomisë njerëzore, fletoret e tij përmbajnë dizajne për biçikleta, helikopterë, tanke dhe aeroplanë.
Hulumtimi i historisë së familjes së da Vinçit është i vështirë sepse deri më tani vetëm prejardhja e babait të tij mund të gjurmohej siç duhet. Të tjerë kanë sugjeruar se nëna e da Vinçit ishte një jetime që jetonte në një shtëpi ferme të braktisur kur takoi Piero da Vinçin.
Por i vetmi fakt i njohur fort për familjen e polimatit të famshëm ishte se prindërit e tij nuk ishin të martuar dhe ai lindi jashtë martese në qytetin toskan të Anchiano, dhe ishte djali i noterit Piero da Vinci dhe një gruaje me emrin Katerina.
Vecce gjeti dokumentet e panjohura më parë gjatë kryerjes së kërkimeve në Arkivin Shtetëror të Firences. Midis tyre është një certifikatë latine, e nënshkruar nga Piero dhe e datës 2 nëntor 1452, që e çliroi Katerinën nga skllavëria. Një vit më parë, më 1451, Katerina ishte takuar me Pieron pasi ishte blerë nga një kalorës fiorentin për të punuar si infermiere, tha Vecce.
“Noteri që e liroi Katerinën ishte i njëjti person që e donte kur ajo ishte ende skllave dhe me të cilin kishte këtë fëmijë”, tha Vecce.
Vecce shtoi se ai beson se Piero ishte emocional gjatë shkrimit të dokumentit, duke shtuar gabime të vogla që mund ta kishin tradhëtuar nervozizmin e tij – ngecja shtatzënë e skllaves së një personi tjetër ishte një krim, tha Vecce.
“Rindërtimi i Vecce është jashtëzakonisht bindës,” thekson për Live Science përmes një emaili, Paolo Galluzzi, një historian i shkencës dhe presidenti nderi i Muzeut Galileo në Firence. “Sigurisht që është rindërtimi më bindës i formuluar deri më tani. Ai bazohet në dokumente të reja origjinale dhe ka shumë kuptim.”
Gjithëpoaq jo të gjithë historianët janë të bindur nga kjo teori. Martin Kemp, një profesor emeritus i Historisë së Artit në Universitetin e Oksfordit në Angli, këmbëngul se Katerina ishte një fshatare jetime, tha gjithashtu se Katerina ishte një emër i zakonshëm për gratë skllave të konvertuara me forcë në krishterim, kështu që dokumentet mund t’i referoheshin dikujt tjetër.
“Carlo Vecce është një studiues i shkëlqyer. Është për t’u habitur që ai ka publikuar dokumentet e tij në kontekstin e një llogarie të ‘fiksionalizuar’,” tha Kemp për Live Science. “Unë ende favorizoj një “nënë rurale” – Caterina di Meo, një jetime pak a shumë e varfër në Vinçi, por kjo nuk është histori aq e madhe sa të kishte një ‘nënë skllave’”.
Ndërkohë, prej pak vitesh studjuesit kanë shfaqur interes dhe arritur në konkluzione se kanë arritur të gjejnë 14 të afërm të gjallë meshkuj të mjeshtrit. Pema e re familjare një ditë mund t’i ndihmojë studiuesit të përcaktojnë nëse kockat e varrosura në një kishëz franceze i përkasin gjeniut italian.
Historianët Alessandro Vezzosi dhe Agnese Sabato kanë shpenzuar më shumë se një dekadë duke gjurmuar gjenealogjinë e piktores së famshme “Mona Lisa”. Harta e tyre shtrihet në 690 vjet, 21 breza dhe pesë degë familjare dhe do të jetë jetike për të ndihmuar antropologët të renditin ADN-në e da Vinçit duke renditur ADN-në e pasardhësve të tij.
Përtej përcaktimit të identitetit të mbetjeve të tij të mundshme, sekuenca e ADN-së së artistit gjithashtu mund t’u japë shkencëtarëve një kuptim më të mirë të “talenteve të tij të jashtëzakonshëm, veçanërisht, mprehtësisë së tij vizuale, përmes asociacioneve gjenetike”, pohojnë përfaqësues nga Projekti i ADN-së Leonardo Da Vinci, një nismë që synon të përdorë informacionin gjenetik për të krijuar imazhe 3D të da Vinçit përmes një procesi të quajtur fenotipizimi i ADN-së.
Pema e re familjare, e cila fillon në 1331 me patriarkun e familjes Michele, zbuloi 14 të afërm të gjallë me një gamë të gjerë profesionesh, duke përfshirë punonjës zyre, një kuzhinier pastiçerie, një farkëtar, një tapiceri, një shitës porcelani dhe një artist.
Studiuesit do të përcaktojnë nëse mbetjet njerëzore nga kapela e Luginës së Loire i përkasin da Vinçit duke krahasuar kromozomin Y në ato kocka me kromozomin Y që i përket të afërmve meshkuj të da Vinçit. Sipas studiuesve, kromozomi Y kalohet nga babai te djali dhe mbetet praktikisht i pandryshuar për 25 breza.
Për më tepër, gjetja e fragmenteve të kodit gjenetik të da Vinçit mund të ndihmojë historianët e artit të verifikojnë vërtetësinë e veprave të artit, shënimeve dhe shënimeve në ditar që supozohet se janë krijuar nga njeriu i Rilindjes italiane duke krahasuar ADN-në e tij të zbuluar me gjurmët e ADN-së të gjetura në copa.
Live Science / Ben Turner
Përgatiti: Albert Vataj
