Lulemëngjesi në poezinë shqipe: poetja amerikane Carrie Hooper

Nga Adnan Mehmeti –

Në shtetin e Nju Jorkut jeton dhe krijon profesoresha amerikane, Carrie Hooper, njohëse e disa gjuhëve të huaja, poete e mbushur me frymëzim. Një grua idealiste dhe besimtare e devotshme, e cila, e magjepsur nga gjuha e bukur shqipe, nga historia e lashtë dhe e lavdishme e popullit shqiptar, lexon çdo gjë që lidhet me gjuhën shqipe dhe me shqiptarët, dhe, në këtë rast me bashkësinë shqiptare që jeton në Amerikë dhe më gjerë. Është një histori tejet interesante. E bukur dhe magjepse. Një histori e mbushur me episode nga më të ndryshmet, që ka të bëjë me dashurinë për gjuhën shqipe dhe shqiptarët, kryesisht me botën shqiptare në Shtetet e Bashkuara.

Profesoresha Carrie Hooper ka vite që është bërë një personazh i njohur për lexuesit, e cila gjithmonë vinte përmes ndonjë interviste apo shkrimi. Librin e saj që po e sjellim për lexuesit, mund ta quajmë me plotë të drejtë një lulemëngjesi në poezinë shqipe. Lexoni shqip këtë vepër të shkruar nga dorae poetes Carrie Hooper, ndërsa për lexuesit e shumtë shqiptaro-amerikanë që kanë vështirësi të lexojnë në gjuhën shqipe, kanë mundësinë për të lexuar edhe në anglisht! Jeta është e bukur, shprehet në një varg poetja, e unë do të shtoja: Jeta është e bukur për të lexuar librin e saj edhe në gjuhën tone amtare, si dhe në gjuhën angleze njëkohësisht. Është një vlerë sublime për letrat shqipe, që vjen nga bota amerikane.

Carrie Hooper shkruan me respekt dhe admirim për gjuhën shqipe dhe shqiptarët, siç shkruante dikur Edith Durham.Prandaj, të lexosh librin,” Piktura në fjalë”, sidomos dy ciklet e para, “Reflektimet e një shqiptareje në zemër” dhe “Mishërimi i shpirtit shqiptar”, doemos se impresionohesh nga dashuria dhe malli për vendin e shqiptarëve. Ajo flet me dashuri dhe përmallim, si dhe angazhohet të japë një mësim për vetë shqiptarët, një mësim që pa dashje harrohet këtu në Amerikë.

Carrie Hooper është një këngëtare e talentuar, dhunti e cila e ka avancuar të shkruajë poezi. Në këtë rast, gërshetimi i poezisë me muzikën është një tjetër dhunti e saj. Poezia e saj është magjepsëse, e cila duket si një pikturë e bukur, e shkruar me fjalë.

Jetëshkrimi i Carrie Hooper

Carrie Hooper u lind në Elmira të Nju Jorkut në vitin 1975. Elmira ndodhet në pjesën jugore të shtetit të Nju Jorkut afër kufirit me shtetin e Pensilvanisë. U lind dy muaj e gjysmë para kohës dhe si pasojë mushkritë e saj nuk u zhvilluan plotësisht. Prandaj në moshën tetëditore iu nënshtrua një operacioni për të hequr një pjesë e një mushkrie. Pastaj qëndroi në inkubator për tre muaj dhe meqenëse mori tepër oksigjen retinat e saj u dëmtuan dhe u verbërua. Mirëpo verbëria nuk e pengon sepse ka mundësi të përjetojë botën me shqisat e tjera. Të gjithë që shikojnë do të mund ta përjetojnë botën me të gjitha shqisat por ata varen shumë nga sytë. Thënë shkurtimisht, ka një jetë të plotë dhe të pasur.
Kreu shkollën fillore dhe të mesme me fëmijë që shikonin dhe mori librat e saj në brail ose në audio. Kishte edhe njerëz që lexonin për të dhe mësoi të shkonte me bastun. Filloi mësime për piano në moshën katërvjeçare dhe mësime për kanto në moshën pesëmbëdhjetë vjeçare. Në shkollë i binte ksilofonit, marimbës, glockenspielit, dhe baterive në orkestër dhe këndonte në kor. Filloi të kompozonte muzikë në moshën tetëvjeçare.
Pas diplomimit nga shkolla e mesme në vitin 1993, kreu studime për kanto te Mansfield University në qytetin e Mansfield të Pensilvanisë në vitin 1997. Gjatë kohës në Mansfield filloi të mësonte gjermanisht sepse për studimet e saj u kërkua që të ndiqte një gjuhë të huaj dhe zgjodhi gjermanisht sepse mendoi se do ta ndihmonte të kuptonte më mirë atë çfarë këndonte në atë gjuhë.
Që nga dita e parë e kursit e dinte se donte të bëhej pedagoge e gjermanishtes. Në shkollën e mesme kishte mësuar frëngjisht por në atë kohë ajo gjuhë nuk e kishte tërhequr shumë dhe nuk punonte fortë për ta mësuar. Mirëpo ushtronte gjermanisht si dhe gjuhë të tjera që i mësoi më vonë duke i dëgjuar, duke lexuar, dhe duke folur në telefon me folësit e gjuhës në fjalë. Gjatë studimeve të saj në Mansfield, filloi gjithashtu të mësonte italisht sepse kori me të cilin këndonte duhej të shkonte në Itali si pjesë e një turneje europiane. Më tej filloi të mësonte rusisht dhe latinisht por këto dy gjuhë nuk i ka zotëruar mirë.
Pasi kreu studimet te Mansfield University, mori një master për gjermanisht (1999) dhe një master për kanto (2001) te University at Buffalo në Buffalo të Nju Jorkut. Gjatë asaj kohe filloi të mësonte spanjisht dhe mësoi pak finlandisht. Për më tepër filloi të mësonte suedisht sepse dirigjenti i orkestrës së universitetit vinte nga Suedia dhe donte të fliste suedisht me të. Në atë kohë kishte një program në transmetimin anglisht të stacionit radiofonik në valët e shkurtëra, Radio Sweden, që quhej In Touch with Stockholm që u mundësonte dëgjuesve që të lidheshin me suedezë për t’u drejtuar pyjetje të ndryshme që trajtonin kulturën dhe jetën suedeze. Carrie i shkruajti programit një email sepse donte të mësonte më shumë për situatën e të verbërve në Suedi. Drejtuesit e programit e lidhën me Ulrika Norelius, një studente të verbër te Kolegji i muzikës i universitetit mbretëror në Stockholm të Suedisë dhe biseduan në telefon në anglisht. Biseda e tyre u transmetua në radio dhe Ulrika dhe Carrie vazhdonin të mbanin kontakt. Ulrika e tregoi se të huajt mund të studionnin te Konservatori i muzikës në Stockholm për një vit akademik. Carrie aplikoi për këtë program dhe aplikoi për një bursë Fulbright për ta financuar studimin. Kolegji i muzikës në Stockholm e pranoi dhe mori bursën Fulbright. Nga shtator 2001 deri më qershor 2002 Carrie studioi kanto te Shkolla për muzikën të universitetit mbretëror në Stockholm.
Pasi që studioi në Suedi, filloi punën si pedagoge e gjermanishtes te Elmira College në qytetin e saj të lindjes në vitin 2002 dhe vazhdon të punojë atje edhe sot. Dha italisht te Elmira College nga viti 2007 deri më 2016. Gjithashtu jep mësime për piano dhe për kanto te një studio në rrethin e saj. Më tej jep koncerte vokale në vende të ndryshme, i bie pianos në një kishë episkopale, dhe këndon në një kor me emrin Common Time.
Në kohën e lirë i pëlqen të lexojë, të bisedojë me njerëz, të shkruajë poezi, dhe të mësojë gjuhë të huaja.Përveç gjermanishtes, italishtes, dhe spanjishtes, di edhe suedisht, shqip, dhe rumanisht.

Puna me gjuhën shqipe

Nga Carrie Hooper

Fillova të mësoja shqip në tetor të vitit 2008 pasi kisha një student nga Shqipëria në kursin tim të italishtes. Së pari përdora një libër në brail që e gjeta te Biblioteka për të verbërit në Angli dhe studenti im më ndihmoi. Gjithashtu një grua transkriptoi një fjalor shqip-anglisht në brail që e kisha blerë. Më tej gjeta një libër audio me përralla shqiptare te Biblioteka për të verbërit në Suedi. Në verë 2009 dhe në verë 2010 ndoqa kurse të gjuhës shqipe tek Arizona State University në Tempe të Arizonës. Tani për tani lexoj artikuj nga Gazeta Dielli duke përdorur kompjuterin tim braili. Për më tepër shoku im, Tim Hendel, që jeton në Huntsville të Alabamës, më inçizon emisione radiofonike në internet në gjuhën shqipe kështu që mund ta dëgjoj gjuhën. Përveç kësaj flas në telefon me shqiptarë për të ushtruar gjuhën.
Në shtator 2010 këndova një koncert me këngë shqiptare në kishën ortodokse Shën Elia në Jamestown të Nju Jorkut. Në tetor 2010 këndova në Kishën e Shën Gjergjit në Boston të Massachussetsit. Në qershor 2011 këndova në një koncert në Toronto të Kanadasë me rastin e mbylljes së vitit shkollor të shkollave shqipe atje.
Në prill 2012 mora pjesë në festimin e njëqindvjetorit të themelimit të Vatrës duke kënduar himnin amerikan dhe një këngë, O popull i dashur, për të cilën shkruajta tekstin shqip dhe kompozova muzikën. Në qershor 2012 dhashë një intervistë në New York për një film shqiptar me producent Piro Milkanin dhe regjisor Petrit Rukën, që trajtoi historinë e Himnit Kombëtar shqiptar. Gjatë intervistës këndova Himnin kombëtar shqiptar. Filmi fitoi një çmim të veçantë për njëqindvjetorin e Pavarësisë. Në fund të qershorit 2012 dhashë dy prezantime te Arizona State University në Phoenix të Arizonës. Në prezantimin e parë diskutova se si mësova shqip si të verbër dhe përshtatjet që më duheshin. Në prezantimin e dytë fola për eksperiencën time duke mësuar shqip dhe këndova këngë shqiptare.
Në tetor 2012 vizitova shkollën shqipe në Bronx dhe dhashë një prezantim për prindërit dhe nxënësit në të cilin fola për eksperiencën time duke mësuar shqip dhe interpretova disa këngë shqiptare. Në qershor 2013 mora pjesë në programin e mbylljes së vitit shkollor te shkolla shqipe në Bronx duke kënduar katër këngë shqiptare. Përveç kësaj ndoqa Meshën në Kishën Katolike Zoja e Shkodrës në Hartsdale të Nju Jorkut ku u njoha me një prift, Gjergj Meta, me vendbanim në Durrës, i cili po e vizitonte kishën. At Gjergj Meta shkruajti një artikull për takimin tonë që u botua në gazetën Mapo. Më tej jam bërë anëtare e ansamblit Bashkimi Kombëtar drejtuar nga Gjergj Dedvukaj dhe i bie çiftëlisë. Mora pjesë në një koncert të këtij ansambli në korrik të vitit 2013 në Kishën e Shën Palit në Detroit të Michiganit.
Gjatë viteve kam dhënë intervista për Gazetën Dielli, për gazetaren Raimonda Moisiu, për gazetarin Beqir Sinën te gazeta Bota Sot, për gazetaret Kozeta Zylon dhe Zyba Hysën, për një program të Flora Durmishit në Radio Kosovë, dhe për Radio e diela, një program që transmetohet në AM 1540 në Toronto të Kanadasë. Gjithashtu mora pjesë në emisionin e gazetarit njujorkez, Qazim Dodë, Shqiptarët e Amerikës.
Kam shkruar poezi në shqip, disa e të cilave u botuan në gazetën Dielli dhe në Revistën Kuvendi. Para disa vjetësh dhashë disa prezantime për Shqipërinë për klube në qytetin ku banoj, në të cilat tregova fakte për vendin dhe këndova këngë shqiptare. Gjithashtu dhashë dy prezantime për Shqipërinë tek Elmira College tek i cili jap mësim.

Për nder të gjuhës shqipe

“Jam nga Shqipëria,” tha studenti im. Kush do të kishte menduar se tre fjalë kaq të vogla mund të kishin pasur një ndikim kaq të madh mbi një jetë? Por kështu ndodhi atë ditë të paharrueshme.

“Jam nga Shqipëria.” Kjo fjali e thjeshtë ringjalli kujtimin e një vajze njëmbëdhjetë ose dymbëdhjetë vjeçe që për herë të parë kishte dëgjuar emrin Shqipërinë. Ajo vajzë isha unë.

Në çastin e ngathët që pësoi fjalët e tij, duke kërkuar t’i tregoja këtij studenti se e dija së paku një gjë për vendin e tij, vrava kokën duke u përpjekur ta mbaja mend emrin e kryeqytetit të Shqipërisë që kisha mësuar para aq shumë kohe, por që pikërisht në atë moment kisha harruar. Natyrisht që e mbajta mend kur ai ma tha.

Kjo eksperiencë e papritur ndezi flakën e kureshtjes dhe kështu u lind dëshira për ta mësuar gjuhën shqipe. Asnjë gjë s’do të më pengonte. Duhej patjetër të mësoja shqip. Kërkoja vazhdimisht gjer në fund gjeta të vetmin libër në brail për të mësuar shqip te Biblioteka e të verbëve në Angli. Ky libër do të bëhej çelësi që do ta hapte derën te kjo gjuhë dhe kjo kulturë e mistershme dhe e ndryshme. Kaq lart brohorita atë ditë kur arriti libri sa mbarë bota me siguri duhej ta kishte dëgjuar lumturinë time!

Sa më shumë shqip mësoja, sa më shumë gjuha më rrëmbente. Sa shpesh më dhimbte koka nga mundimi! Prapëseprapë nuk hoqa dorë.

Shumëherë pyesja veten, “A do të kuptoj kurrë shqip?” Mbaj mend gëzimin kur shqiptova fjalën e parë në shqip, kënaqësinë kur kuptova një fjalë në radio, mirënjohjen të mund të shkruaja vetëm një fjali në shqip!

O gjuha shqipe, muzika e fjalëve të tua e kënaq shpirtin tim! T’i flas fjalët e tua shprehëse gëzon zemrën time! T’i dëgjoj fjalët e tua mbush qenien time me gëzim! Përmes teje jam njohur me një popull të fort, trim, e guximtar, i cili e ka mbijetuar shtypjen e sunduesve të huaj dhe djallëzinë e diktaturës.

Tingullofsh, o gjuhë e dashur në popullin tënd kudo që të ndodhet! Rrofsh për gjithmonë e bukura gjuhë shqipe!