Ndriçim Kulla sjell në anglisht librin biografik për Kadarenë, “Ylli i Shkrimtarit”

Nga Albert Vataj – 

Katër vite më parë, Ndriçim Kulla botoi librin, “Ylli i Shkrimtarit” – një biografi për shkrimtarin Ismail Kadare nga koha e diktaturës deri më sot”. Në këtë libër i bëhet një vështrim i themeltë dhe i paanshëm i marrëdhënieve që Kadare kishte me diktaturën, atë formë diktati nga më të sofistikuar dhe më çnjerëzoret e Evropës. Ky rrugëtim biografik na tregon se cila ishte ajo marrëdhënie, që konsiderohet nga më të ndërlikuarat që një bard i mendimit të lirë mund të ketë ndërtuar me një despot komunist. Marrëdhënia e Ismail Kadaresë me diktatorin Enver Hoxha në vetvete ishin një lloj kompromisi, që në Romën e Lashtë i ngjan marrëdhënies së Senekës – senator dhe fiolozof me Perandorin mizor Neron, qartëson Kulla.

Njëri kishte pushtetin ushtarak, juridik dhe politik, që shtypte me zjarr dhe hekur këdo që e sfidonte dhe tjetri kishte pushtetin e fjalës, që vazhdonte t’iu jepte ushqim shpirtëror njerëzve të vet. Të dy e urrenin njeri tjetrin për vdekje, të dy e shikonin me frikë njëri-tjetrin dhe të dy e respektonin njëri-tjetrin.

Enver Hoxha kishte një iluzion që rezultoi katërcipërisht i rremë për popullin e vet, ndërsa i dyti do ta përjetonte me një letërsi me një imazh po aq të rremë.

Në qendër të këtij libri, tregon Kulla është një marrëdhënie njerëzore, që i mundësoi Kadaresë të ishte i lirë në pjesën më të madhe të veprave për të na dhuruar ato perla botërore që njohim sot , por nga ana tjetër i shkaktoi disa nga plagët më të dhimbshme shpirtërore në jetë.

Kjo qasje rreket të na ballafaqojë me disa të vërteta të panjohura rreth  Kadaresë që nga koha e diktaturës e sot.I lindur në Gjirokastër në një familje me tradita, që i jepte krahë fantazisë, me një lidhje të përfolura  fisnore me ish-diktatorin Enver Hoxha, për të cilën nuk flisnin të dyja palët, me një gjeni krijuese që do spikaste shumë herët, Kadare do të “shkruante” librin e jetës së tij si askush tjetër. Ai na zbulohet përmes biografisë voluminoze “Ylli i shkrimtarit”, me autor studiuesin Kulla. Një nga momentet më të rëndësishme të këtij libri është raporti i tij me diktatorin Enver Hoxha, disidenca e përfolur dhe mjaftë e debatuar e Ismail Kadaresë, fëmijëria e tij dhe ndikimi i kësaj periudhe në veprat e tij të famshme, qyteti i lindjes, Gjirokastra si dhe jeta e tij nën diktaturë.

Duke folur për realizimin e kësaj sfide, Ndriçim Kulla tregon se në librin “Ylli i Shkrimtarit “, mbas një pune gati 30 vjeçare besoj se ja kam arritur të plotësoj me sukses atmosferën që shoqëron shkrimtarin në çdo hap të moshës, përjetimet që ai ndjen para çdo vepre të madhe që nxorri pena e tij letrare, për të mundësuar kështu fotografimin historik të gjithë jetës së këtij krijuesi.

Mënyra e të rrëfyerit të këtij libri është një gjini e veçantë, diçka midis disertacionit të vërtetë shkencor dhe esse-së së gjatë narrative.

Ky libër biografik për Kadarenë, për një nga personalitetet më të mëdha të letrave shqipe ndonse nuk është promovuar shumë, ndoshta edhe për fajin autorit, të cilit i mjafton puna, vepra që bën, i cili nuk rend dot studiove televizive, ka patur fatin e tij të mirë të ishte një nga librat e vlerësuar.

Botimi i tij ka patur lexues të shumtë dhe është ribotuar heshturazi disa herë.

Mjaft të huaj që lexojnë shqip, duke përfshirë edhe ish-ambasadorin amerikan në Tiranë z. Donald Lu që kishte arritur të lexonte shqip më kanë shprehur habi për informacionin që kanë marrë mbi Shqipërinë komuniste nëpërmjet këtij libri, tregon Kulla.

Shumë herë kërkesa të përsëritura kanë ardhur në adresën time, nga miq të mi shqiptarë konfidencialë në Shqipëri si dhe Evropë, Shtetet e Bashkuara por edhe të tjerë për mundësinë e botimit të tij në gjuhë të huaj, ka shtuar ai.

I kam ndjekur me kureshtje dhe shumë interes, sidomos kur këto kanë ardhur nëpërmjet pikave të shitjes, që mbajnë edhe literaturë të huaj, si në Rinas, Tiranë apo pika të tjera dhe kam menduar seriozisht për botimin në gjuhë të huaj.

Për fat të mirë, bashkëpunëtori im Shpëtim Lezi të cilin e falënderoj publikisht, një përkthyes me një CV interesante, i cili duke qenë ndërkohë edhe lexues i apasionuar i Kadaresë, mbas 3 vitesh pune e përktheu këtë libër në anglisht, duke e konsultuar paralelisht edhe me profesionistë, të cilët e vlerësojnë përkthimin e tij, përfundon, publicisti, studjuesi, shkrimtari dhe botuesi, Ndriçim Kulla. Ardhja e kësaj vepre në anglisht është jo vetë një vlerësim që autori i ka bërë të huajve, të cilët kanë shfaqur interes për këtë libër, por edhe një vlerë e shtuar e vetë vlerës që bart Ismail Kadare në historinë e letërsisë shqipe.