Polifonia e poezisë, “dinastia” poetike Çipa

Një cikël poetik antologjik me autorë të së njëjtës gjenealogji. Nga Lefter, Aristidh, Kristo, Polo, Aleksandër, Ladi, Orest, Akri-ÇIPA.

Lefter Çipa (Përjetësisht në Pilur)

O shokë vdeksha nga kënga-(Poemë)

I
O shokë vdeksha nga kënga,
Në një ditë prilli a maji,
Kur derdhet mbi maja hëna,
Në këngë të kthehet vaji.
Vdeksha edhe prapë u ngrefsha,
Shokët në këngë i gjetsha!
Aty në brigjet, thëllëza,
Ligjëroftë mëngjes a darkë,
I thëntë këngët të tëra,
I thëntë me bilbilat bashkë.
Vdeksha edhe prapë u ngrefsha,
Shokët në këngë i gjetsha!
Zogjtë e bukur krahëlehtë,
Ia thënçin me gjuhë të ëmbël,
Shokët e mi, Bilbilenjtë,
Mos paçin plagë në zemër.
Midis lisave të gjatë,
Kurorë ngritur në qiell,
Në çdo festë e në çdo dasmë,
Rëntë e më zgjoftë një fyell.
Kur të fryjë erë e beharit,
Nga deti, a nga Kalbaqi,
Do t’i them “hapu pak varrit!”
Se do shkoj të rri tek Rrapi.*
Vdeksha edhe prapë u ngrefsha,
Shokët në këngë i gjetsha!
II
Mbrëma, mbrëma kur del hëna,
Kur çdo gjë bie për gjumë,
Lehtë e pa u dëgjuar këmba,
Do t’i puth të gjithë në buzë.
Vdeksha edhe prapë u ngrefsha,
Shokët në këngë i gjetsha!
Kur dielli do hapë dritë,
Përkarshi Vanovës sime,
Edhe unë do të jem ngritë,
Të pi ujë në Toçile*,
Aty, të më lahet shpirti,
Dhe të marr penën të shkruaj,
Më ardhtë mbi supe bilbili,
Nga gjumi i rëndë të më zgjuaj.
Vdeksha edhe prapë u ngrefsha,
Shokët në këngë i gjetsha!
Pas zgjimit të ndez cingarë,
Duke parë malet përpjetë,
Pak nga pak të shuaj mallë,
Zjarri im ndezur do të jetë.
Të dëgjoj vajzat e këngës,
Për ato këngë nga varri dalsha!
T’u shpie gjethe të tëndës,
Zërin t’u ruaj nga vapa.
Vdeksha edhe prapë u ngrefsha,
Shokët në këngë i gjetsha!
III
Pastaj avazet e Bejkës,
Do t’i rrëmbejë brenda dheu,
Çobani nga koha e drekës,
Do më thotë:” O Lefter ngrehu!”
Kënga e Ninës me zjarre,
Kur të ngrihet kulme-kulme,
Dhe i tretur të jem fare,
Do bëhem bilbil në Lugje*,
Vdeksha edhe prapë u ngrefsha,
Shokët në këngë i gjetsha!
Ermioni kur t’i derdhë,
Elegjitë në grykë të saja,
Do marr të pi një gotë verë,
Që të më largohet sevdaja.
Dhe pastaj kodër më kodër,
Do kaloj ditët e gjata,
Aty, çdo nënë dhe motër,
Do t’i marr me mall nga qafa.
Vdeksha edhe prapë u ngrefsha,
Shokët në këngë i gjetsha!
Pa përtuar në çdo derë,
Do të shkoj e do tund djepe.
Fëmijët që kanë bërë,
T’i bëj poet e poete.
Dhe me ëmbëlsinë e gjuhës,
T’u them këngë arbërore.
T’u mbijnë përsipër buzës,
Si pendë në krahë shqiponje.
Vdeksha edhe prapë u ngrefsha,
Shokët në këngë i gjetsha!
III
Të gjitha këngët e mia,
Qofshin ilaç për të gjallët,
Se m’i deshi Shqipëria,
Kombi im, gjithë shqipëtarët.
Vdeksha edhe prapë u ngrefsha,
Shokët në këngë i gjetsha!

Me * Janë emra vendesh dhe emrat e këngëtareve të famshme të Grupit Polifonik të Pilurit.

(Botuar së pari në vitin 1983 ne nje cikel te plote tek gazeta “Drita”. Më vonë në librat “Dheun tim përsipër mbaj” 1992, “Kënga që tret lotin” 2002. Dhe “Princi i dashurisë” 2009 Lefter Çipa.

Aristidh Çipa  (Vlorë)

Vdekja e poetit

Poeti vdiq,
I nderuar (si burrë shteti),
Pa peng në zemër.
Librezën e kursimit nuk e njohu kurrë.
Njohu vetëm metastazat e skamjes;
Por jetoi me kokën lart,
si pishë rrënjëthellë
Dhe u shua
si një horizont me këngë.
Përsipër i hodhën dekoratat:
Të gjitha të merituara.
Disa i mori vitet e fundit,
kur lypte punë.
Gjithë jetën e shkoi me cigare në buzë
(I ndizte tek njëra-tjetra,
I përtypte me dhembë).
Dhe me gotën e dhimbjes para.
I kamur sa më s’bëhet,
Qeraste majtas dhe djathtas.
Jetë e kafshuar gjer në kockë,
Ku e gjete atë nerv të na falësh forcë?!
Kish kohë që vdekja i qe bërë hije,
Por ai lozte me të si me hijen e vet,
Edhe pse ajo i ngulte dhëmbët thellë e më thellë.
(I thatë, por i thantë! – e lëvdonin dikur.)
Një zë i thosh: perëndoi ylli yt.
Një tjetër vendosmërisht kundërshtonte.
Për një çast ëndërronte: sikur bota
Ta hidhte edhe një herë “hopa” mbi shuplaka të duarve!
Ah, miqtë e vjetër, ç`kujtime, ç`zjarre!
Kujtesa dhemb kudo që ta prekësh
Sikur kohën ta tërhiqte zvarrë!…
Kollitej, pështynte gjak dhe vazhdimisht murmuriste,
Në një vetmi vrasëse, një këngë për nagantin.
Vitet e fundit,
Përmes qiellit të shtatë
Kishte shkëmbyer mesazhe të fshehta me Migjenin.
Askush nuk e mori vesh të vërtetën.
Me gjasa Milloshi
Do t’i gdhendë portretin…
Fjalë thuhen shumë, por ç`duhen ato,
Kur ai u ndie i lumtur? S`duhen shumë gjëra
Për t`u ndjerë i lumtur…
Jetoi botën e vet, krejt ndryshe nga kjo jona,
Plot shkëndijime zjarresh dhe dritë kateklizmash.
Po të mos marrim parasysh një farë humbje të kujtesës,
(Herë-herë harronte në shtëpi protezat e dhëmbëve),
Disa beteja misterioze me mullinjtë e erës,
(Rrallë, kur pihej,- zakon ky i vjetër i poetëve)
Dhe një mllef gati instiktiv ndaj gjithë farës së Uliksit,
(Rudiment psikologjik i kohës së diktaturës)
U mbajt mirë, madje shumë mirë dhe e gëzoi jetën
plotësisht.
Rrallë poetët e vërtetë humbasin fillin…
Por nëqoftëse në botë çdo gjë është e përkufizuar,
Poeti ynë ish’ rebel. Nuk njohu kufij.
Ai kishte lindur poet dhe kalorës njëherësh.
Ëndërr e guxim?! Ç’tundim i epërm!
Qielli pa gjëmime është i vdekur.
Përherë, pra, do gjenden burra që e venë me vdekjen,
Të tillë, që me zell i marrin përsipër të gjitha.
Ç’verdikt zgjodhi heroi ynë?
Në shtegun e rrufeve e ngriti ai llogoren,
Në Malet e Vetëtimës… Atje mblodhi barutin.
Atje i priti shovenët…
Me kohë u bë ikonë
Dhe kur bëhesh i tillë,
njerëzit nxitojnë
Të të veshin aureolën…
Nëse një ditë u prit e u përcoll si një i zgjedhur,
Kjo ndodhi se u rrënjëzua në mushkëritë e dheut-amë.
Falemiderit, poet, për të vërtetat dhe trillet!
Faleminderit, poet, për shërbimet!
Në re, mbi dete, ç’mund të ëndërrosh vallë?
Të çash qiejt si skifter,
Kjo është dëshira më tunduese.
Nëse qiejt s’kanë themele,
Poeti ynë gjeti nga t’u ngjitej.
Për Atdheun, pra! Për flamurin mbi të gjitha!
Aty, pra, gërmo poet, ku është trualli më i fortë!
Aty ndërto, hidh themele këngësh e poemash!
Prej aty sulmo, nis ushtarët në luftë!
Zhvarros, qep e shqep tipa, prototipa,
Shkundu dheun, jepu frymë, i lato
Me durimin e ustait që gdhend gurin!
Në emër të Atdheut, pra, shpall luftë në duhet shpallur
Dhe vdekjen në duhet ta marrësh, në emër të tij prapë.
Kështjellën, pra, ngrihe në mënyrë të tillë
Që, ndërsa ke ikur, luftën ta vazhdosh.
Malet – ikona e fundit që mbeti mbi retinë
U gërrye së brendshmi dalëngadalë dhe ra
Si uragan polifonik që këputet papritur.
Fillimi i ri… rishtresim lavdie …dekorata të reja.
Jetoi aq sa të mos pendohej.
Kredua qytetare: përkushtim e virtyt.
Nuk u përkul kurrë,
-palcë kurrizore e atdhedashurisë.
Sa herë dëgjonte himnin kombëtar,
Çohej në këmbë.
Doni vërtet ta nderoni: mos e qani!
Vini këngët e tij – dritë në dhembje.
Në kini humbur rrugën për një çast, ju siguroj:
do ta gjeni.
Le të jetë ajo lamtumira e fundit.
Bard?!
Një shtrat i vetëm nuk mund ta mbajë.
Guxoi të gërvishte me pendën e bardit qiejt poetikë.
Vdekja me një cironkë në xhep, si De Rada,
është pjesë e fatit të poetit.
Ishte një copë shkëmb, ngarkuar me lule,
Rozmarinë e egër, mbirë vetiu,
midis gurëve të sertë.

08.05.2005
1Seferis, nobelist grek, poezia “Kujtesa”.

KRISTO ÇIPA ( Pilur)

TRETJA E FSHATIT

Nata përtoi, ra e rënduar dheut pa gojë,
Matanë përoit, qeni i vetmuar gjuhën kafshoi.
Zogjtë e hutuar i lidhën krahët e zgjidhën dritën,
Pemët ngarkuar e mbartin natën, të zbresin ditën.
Unë si hije e qeparistë,
Mbështjell lëmshin e qetësisë.
Harruan gurët të përqafojnë këmbët e jetës,
Përtuan drurët të jeshilojnë lëngun e fletës.
Këngë-gremisur shpohen në vesë thëllëzat malit,
Me shpirt të grisur përtyp haresë bilbil i hallit.
Ashtu si reve u lutet Hëna,
Edhe unë heshtjes i kërkoj zëra.
Ujku çartos, shkon i mërzitur xhades së fshatit,
Hënën kanos fytyrë ligur gjatë monopatit.
Godet me bisht yjet krenarë, nata të zgjohet.
Jo! Pa armiq, qen guximtar, jeta s’kalohet!
Rrapi i braktisur vret madhështinë,
Unë kokëkrisur shes historinë.
Zile e këmborë tingujt i hanë! Narkozë kopeja,
Behari-borë, qëron lastarë vetull kafeja.
Gomar i lodhur kërkon kurban t’i bëhet erës,
Pa ngrënë i ngopur, veten e qan tek gjëmbi i ferës.
Kallëz kërkoj zallit me gurë,
Lulet qortoj që s’fjetën kurrë.
Dritat e ftohta! Dyer memece! Qielli i ngrirë.
Rrahjet e forta era kasnece i ka vetëfshirë.
Janë arratisur zërat e tokës. Azile hëna…
Duke zvarritur rrathët e kokës, shtrëngoi gjëma.
Kur frymë jap, marr drithërimë,
Zjarri në vatër, më thotë:- Mbërdhimë!
Kolla e zemrës e grisi heshtjen. Qielli shkriu.
Në gji të nënës e mpiksi qeshjen sot çilimiu.
Zile, këmborë, tingujt i vollën. Qeni ringjalli.
Majat kurorë supet mblodhën, të derdhej halli.
Zërat po vijnë, guri po flet,
Unë zmadhoj sytë. Qerpikët shqep.
Troket bastuni! Godet kambana! Kryqi habitet!
Dërgon katundi nëpër mëhalla tapitë e fiset…
Dhëmbjet e moshës si portë e vjetër në tru trokasin,
Si pendë kaposhi në lëkurë tjetër, gjunjët kërcasin.
Eshtrat e jetës i mbledh në duar,
Pikat e djersës janë ngurtësuar.
Brenga në koma me frymë njeriu. Parmakët ngrihen.
Si vet glukoza era e malit. Rrapi rivishet.
Rrugët u tundën. Avllitë shikuan. Shtëpitë flasin.
Qiejt u shkundën. Yjet nxituan duart t’i zgjasin.
Një kupë shpirt ngrihet më thotë:
-Ikët të gjithë, por prapë jam plot!
Marrë nga libri “ Vesha mjegullën e hollë”

Polo Çipa (Patra-Greqi)

BALADË PËR NËNËN TIME

Ajo iku një mbrëmje korriku,
kur qielli kish ndezur cep më cep yjtë,
Atje, sipër në qiellin e artë,
e priste një yll i larë, i florinjtë.
-Këtu,-më tha,-më zhurriti dhembja,
një plagë e rëndë që zemra s’ma mban.
Se dhimbja për djalin po ma tret shpirtin,
dhe zemrën më dysh im bir po ma çan.
Kur bëhej gati të ngjitej në qiell,
ma shtrëngoi dorën, me ankth e me mall,
Atë shtrëngim të dorës sate të fishkur,
O nënë e shtrenjtë, unë e ndiej çdo çast.
Një këngë vajtimi i mbeti tek buzët,
Një këngë piluriote e derdhur në vaj.
Ndaj iku nxituar, në heshtje u shua,
me plagën e hapur, pas birit të saj.
I iku shpirti si një dallandyshe,
I lehteëë, i bukur si shpirti i një nëne.
Jeta jote nënë, qe një baladë,
me nota brenge në tingujt e një kënge.
Tani kam kujtimin tënd të bukur,
Kujtimin tënd, më të shtrenjtin në botë,
Po prapë, ndihem si nata pa hënë,
dhe jetën e shkoj me mall e me lotë.
Marrë nga libri me të njëjtin titull

Aleksandër Çipa (Tiranë)

Dyshoj si i verbër

Bota është një, e re dhe e vjetër/
(Fetë iluzivisht na përshkruajnë një tjetër).
Fetarisht po ta shpreh dyshimin e egër:
Të besoj verbërisht, por dyshoj si i verbër.

( Nga libri “Deti nuk ka portë”, Botimet “Dritero” )

Ladi Çipa (Paris )

Ka një rrugë në këtë mister

Pak bukë, pak kripë nga e shkuara
Në breg të oqeanit…
I kuq gjaku i të parëve
Të kuq dhe lotët e mallit
Kur fryn era e detit
Pas shkëmbi ku rreh dallga
Rikthehuni dhe pse të ikur …
Në kujtimet e zjarrta!
Kthehuni,
Kundër k’tij shkëmbi
E Lëreni, dallgën t’iu mbulojë
Mbi trup pak kripë do mbetet
Dhe jod që t’iu shërojë
Se vitet, lanë shumë plagë
Po sot ? në të vetmisë
Kujtoni sa lot u derdhën
Të nderit e lavdisë !
Nga pluhuri,
Ngritëm kopshte
I dhamë emër fisit
Ndërtuam fshatrat tona
Me varret përbri lisit
Çfarë më të bukur !?
Ka një rrugë në këtë mister
Prelud… pret ndryshimin
Fatet vijnë për guximtarin
E rizbulojmë agimin
Pak ujë,
Pak zemër nga e shkuara
Në breg të oqeanit
I kuq gjaku i të parëve
Të kuq dhe lotët e mallit
Dhe eci…në breg, i vetëm
Ku varkat përplasen molit
Nën këmbët e zbathura, rëra
Më ngjitet si balta e gjolit.

Orest Çipa ( New York)

Në vjeshtë

Zemër lektisur është perëdimi i diellit,
I kuqërremtë deri në rënkim.
Kush e di ç’do të thotë kjo stinë,
E ka pasur një brengë,
Njësoj si hallin tim!
Në vjeshtë
Gjethet bien si lotë lamtumire …
Foletë braktisen nga një tjetër fluturim.
Kush e di ç’do të thotë kjo stinë,
E njeh atë shi ..
Dhe të plogështin mallëngjim!
Në vjeshtë
Një tështimë melankolie klith thatë,
Se ndoshta nis të puhi ndopak,
Kush e di ç’do të thotë kjo stinë,
E kupton në ka shpirt..
Se i ndizet flakë !
Në vjeshtë,
Dhe deti nis të gufojë,
Lumi rrëmbehet e vërshon me furi.
Kush e di ç’do të thotë kjo stinë,
Nese nuk e di …
T’i verbojë ata sy!

Akri Çipa (New York)

Nxito Helios në kupë të qiellit

Nxito Helios në kupë të qiellit,
Se pa ty dritë dielli nuk ka,
Ta ndjejmë nevojën, pa njohur meritën,
Mbi ty pesha e rëndë e shërbimit ra.
Nxito Helios në kupë të qiellit,
Më shpejt harboi kuajt-pishtarë,
Se drita e diellit është dhe e njohurisë,
Pa të injoranca na lidh me litarë.
Nxito Helios në kupolën qiellore,
(Ta kërkon detyra këtë nxitim)
Së bashku me kuajt e tu të flaktë,
Ndriçimi ynë është për ty një burgim.

Nga libri ” Në modernitet humbëm”,
Botimet OMBRA GVG, Tiranë