“Vetëm budallenjtë janë të kënaqur”! Danilo Kish: Këshilla një shkrimtari të ri

• Kultivo dyshimin ndaj ideologjive dhe parimeve dominuese.
• Qëndro larg nga parimet.
• Ki mendjen të mos e ndotësh gjuhën tënde me atë të ideologjive.
• Binde veten se je më i fortë sesa gjeneralët, por mos u mat me ta.
• Mos beso se je më i dobët sesa gjeneralët, por mos u mat me ta.
• Mos beso në projekte utopike, përveç se tek ato që i koncepton vetë ti.
• Tregohu njëlloj krenar përpara parimeve dhe turmave.
• Ki ndërgjegjen e qetë për sa u përket privilegjeve që të jep zanati yt prej shkrimtari.
• Mos ngatërro mallkimin e zgjedhjes tënde me shtypjen klasore.
• Mos u obsesiono nga urgjencat historike dhe mos beso në metaforën e trenave të historisë.
• Domethënë mos vrapo të hipësh në «trenat e historisë»: është vetëm një metaforë idiote.
• Kujto gjithmonë këtë thënie: «Kush godet objektivin, gabon gjithçka».
• Mos shkruaj reportazhe për vende që i ke vizituar si turist: të mos shkruash aspak reportazhe, nuk je gazetar.
• Mos beso në statistikat, numrat, deklaratat publike: realiteti është ajo që nuk shikohet me sy të lirë.
• Mos vizito fabrikat, kolkozet, kantieret: përparimi është diçka që nuk shikohet me sy të lirë.
• Mos u merr me ekonomi, sociologji, psikanalizë.
• Mos ndiq filozofitë orientale, zen-in, budizmin, etj., ke gjëra më të rëndësishme për të bërë.
• Ji i vetëdijshëm për faktin se fantazia është motra e gënjeshtrës, kështu që është e rrezikshme.
• Mos u shoqëro me asgjë: shkrimtari është i vetëm.
• Mos u beso atyre që thonë se kjo është më e keqja e botëve.
• Mos beso tek profetët, pasi je ti profeti.
• Mos bëj profetin, arma jote është dyshimi.
• Ki ndërgjegjen e qetë. Parimet nuk kanë të bëjnë me ty: je ti parim.
• Ki ndërgjegjen e qetë. Minatorët nuk kanë të bëjnë me ty: je ti minator.
• Dije se ajo që nuk u ke thënë kurrë gazetave nuk ka humbur përgjithmonë: është torfa.
• Mos shkruaj me komandë për faktet e ditës.
• Mos vër bast mbi çastin. Do të pendoheshe.
• Mos vër bast as mbi përjetësinë. Do të pendoheshe.
• Ji i kënaqur me fatin tënd. Vetëm budallenjtë janë të kënaqur.
• Mos ji i pakënaqur me fatin tënd. Je një njeri i zgjedhur.
• Mos kërko shfajësime morale për njerëz që kanë tradhëtuar.
• Ruaju nga «koherenca e tmerrshme».
• Ruaju nga analogjitë false.
• Besoju atyre që e paguajnë shtrenjtë moskoherencën e tyre. Mos u beso atyre që e shesin shtrenjtë moskoherencën e tyre.
• Mos mbështet relativitetin e të gjitha vlerave. Hierarkia e vlerave ekziston.
• Priti me indiferencë shpërblimet e princave, por mos bëj asgjë për t’i merituar.
• Bindu se gjuha më të cilën shkruan është më e mira e të gjithave, pasi nuk ke tjetër.
• Bindu se gjuha në të cilën shkruan është më e keqja, anipse nuk do ta ndryshoje me asnjë.
• Mos ji servil. Princat të marrin për portier.
• Mos ji mendjemadh. Do te dukesh si portieri i parimeve.
• Mos beso se ajo që shkruan është e kotë nga pikëpamja sociale.
• Mos beso se ajo që shkruan është një punë «shoqërisht e dobishme».
• Mos besoj se ti vetë je një anëtar i dobishëm i shoqërisë.
• Mos lejo të bindesh se për këtë je një parazit i shoqërisë.
• Krijo një opinion personal për gjithçka.
• Mos e shpreh opinionin tënd personal për gjithçka.
• Fjalët e tua janë më të çmuarat.
• Mos fol në emër të kombit tënd. Kush je ti që të përfaqësosh këdo, përveç vetvetes?
• Mos qëndro në opozitë. Ti nuk je përballë, je nën.
• Mos u vendos përkrah pushtetit. Ti je sipër.
• Lufto padrejtësitë sociale, pa e bërë atë program.
• Mos lejo që lufta kundër padrejtësive sociale të të shmangë nga rruga jote.
• Njihe opinionin e të tjerëve dhe më pas harroje.
• Mos bëj ndonjë program politik, mos bëj asnjë program. Ti krijon nga magma dhe nga kaosi i botës.
• Ruaju nga kush të propozon zgjidhje finale.
• Mos ji shkrimtar i pakicave.
• Sapo një komunitet kërkon të të të adopotojë, vure veten në diskutim.
• Mos shkruaj për «lexuesin mesatar»: të gjithë lexuesit janë mesatarë.
• Mos shkruaj për elitën. Elita nuk ekziston. Elita je ti.
• Mos mendo për vdekjen dhe mos harro se je i vdekshëm.
• Mos beso në pavdekshmërinë e shkrimtarëve, janë budallallëqe profesorësh.
• Mos ji serioz në mënyrë tragjike. Është gjë komike.
• Mos bëj komedianin. Bojarët janë mësuar me argëtimin.
• Mos bëj lolon e oborrit.
• Mos beso se shkrimtarët janë «ndërgjegja e njerëzimit»: ke parë tashmë shumë batakçinj.
• Mos e beso se je asgjë dhe askushi: ke eksperimentuar tashmë se princat kanë frikë nga poetët.
• Mos shko drejt vdekjes për asnjë ide dhe mos bind asnjë që ta bëjë.
• Mos ji frikacak dhe përbuzi frikacakët.
• Mos harro se heroizmi kërkon një çmim shumë të lartë.
• Mos shkruaj në raste festash dhe përkujtimesh.
• Mos shkruaj elozhe: do të pendoheshe.
• Mos shkruaj fjalime funebër për heronjtë e kombit: do të pendoheshe.
• Nëse nuk mund ta thuash të vërtetën, hesht.
• Ruaju nga gjysmë të vërtetat.
• Kur e gjithë bota feston, nuk ka arsye që edhe ti të marrësh pjesë.
• Mos u bëj favore princave dhe bojarëve.
• Mos ji tolerant prej edukatës.
• Mos e përhap të vërtetën me çdo kusht: «Me budallenjtë nuk debatohet».
• Mos u bind se të gjithë kanë njëlloj të drejtë dhe se shijet nuk diskutohen.
• «Të jesh dy veta gabim nuk do të thotë se po dy veta mund të kenë të drejtë» (Karl Popper).
• «Të pranosh se një tjetër ka të drejtë nuk na mbron nga një rrezik i mëtejshëm: të besuarit se ndoshta të gjithë kanë të drejtë» (idem).
• Mos debato me injorantët për gjëra që i dëgjojnë për herë të parë nga ty.
• Mos ki mision.
• Ruaju nga ata që kanë mision.
• Mos beso në «mendimin shkencor».
• Mos beso tek intuita.
• Ruaju nga cinizmi, edhe nga i joti.
• Shmang klieshetë ideologjike dhe citimet.
• Ki kurajo të thuash se poezia e Aragonit për lavdinë e GPU-së është turp.
• Mos kërko rrethana lehtësuese.
• Mos u bind se në polemikën Sartre – Kamy kishin të drejtë të dy.
• Mos beso në të shkruarën automatike dhe në «papërcaktueshmërinë e qëllimshme»: ti aspiron për qartësinë.
• Refuzo shkollat letrare që të imponohen.
• Kur dëgjon të flitet për «realizëm socialist», hiq dorë nga çdo diskutim i mëtejshëm.
• Lidhur me temën «letërsi e impenjuar» rri i heshtur si peshku. Lërua profesorëve.
• Tregoji rrugën kujt krahason kampet e përqëndrimit me Burgun e la Santé.
• Mallkoje 100 herë atë që thotë se Kolyma ishte ndryshe nga Auschwitz.
• Kush pohon se në Auschwitz shfarosnin vetëm morrat dhe jo njerëzit, kape për leckash dhe flake tej.
• Dhe kush thotë se e gjitha kjo përfaqëson një «domosdoshmëri historike», bëji të njëjtën gjë.

Përgatiti: ARMIN TIRANA / bota.al