Gratë dhe macet në histori, nga shenjtërimi në Egjypt, te mallkimi nga kisha dhe masakrat e “Gjuetisë së shtrigave”

Albert Vataj

Simpatia e ndërsjellë midis grave dhe maceve ka qenë gjithmonë e jashtëzakonshme.

Piktorët, shkrimtarët, poetët dhe fotografët gjithmonë kanë dashur të kombinojnë gratë me macet për të nënvizuar atë feminilitet misterioz dhe të pakapshëm, i cili në mënyrë të pashmangshme i referohet personalitetit të fshehtë dhe mashtrues të maces enigmatike.

Por ajo që ngjall më shumë interes në këtë binom është përputhja e ngjarjeve historike që lidh rolin e gruas me atë të maces. Në fakt, do të jetë befasuese të zbulosh se në të njëjtën periudhë historike, në të cilën gruaja u penalizua më shumë nga shoqëria, macja pësoi të njëjtat persekutime dhe margjinalizime.

Dy qenie të gjalla që kanë qenë gjithmonë të dënuara t’i nënshtrohen ndryshimeve historike të imponuara nga institucionet e shpikura nga njeriu.

Tërbimi tragjik i përjetuar nga gratë në mesjetë është një shembull i qartë i kësaj. Kisha e konsideronte gruan një instrument të përdorur nga djalli, për t’i bërë burrat të çmendeshin dhe gratë e mendimit të lirë ishin viktimat e parapëlqyera të gjykimeve të shkurtra në të cilat, pas torturave të papërshkrueshme, ato detyroheshin t’i jepnin fund kësaj mundimi, të pranonin duke pasur marrëdhënie seksuale me djallin.

Sidoqoftë, duhet të kujtojmë se para mesjetës macja nuk ishte persekutuar kurrë. Fillimisht u injorua për shkak se dobia e saj nuk u kuptua, futja e maces në shoqërinë njerëzore është për shkak të egjiptianëve të lashtë. Dhe egjiptianët jo vetëm që inkurajuan përfshirjen e tyre për të mbajtur minjtë larg. Shumë shpejt ata u magjepsën aq shumë nga sharmi i asaj krijese të vogël, sa e hyjnizuan atë.

Në fakt, u krijua një statujë me trupin e një gruaje dhe kokën e një mace: perëndeshë Bast.

Perëndesha Bast simbolizonte pjellorinë, bukurinë dhe dritën. Por në të njëjtën kohë, pikërisht për shkak se koka e një mace ishte vendosur në trupin e gruas, ne donim të përshkruanim hënën. Arsyeja e këtij kombinimi gjendet në një nga karakteristikat kryesore të maces së vogël, një dashnor i errësirës dhe që shpesh gjendet duke u endur gjatë natës.

Egjiptianët gjithashtu u përpoqën të imitonin vijën e errët të syve duke përdorur kajal.

Edhe gruaja, në Egjiptin e lashtë, zinte një pozitë të privilegjuar në krahasim me rolin që i ishte caktuar në qytetërimet e tjera të së njëjtës periudhë.

Dhe jo vetëm gruaja e faraonit, e cila, sipas rregullave dinastike, mund të merrte pushtetin mbretëror. Shumë ishin në fakt hyjnitë femërore të adhuruara dhe disa gra ushtronin pushtet politik. Të tjerë morën pozitën e lakmuar të priftëreshave. Gratë më pak të favorizuara, siç përshkruhen në pikturat ose skulpturat e bukura të varreve, kryenin të njëjtat detyra pune si burrat dhe kjo u lejonte atyre një liri lëvizjeje të mohuar në kulturat e tjera të kohës.

Gruaja egjiptiane, e quajtur “zonja e shtëpisë”, përveç organizimit të jetës familjare dhe administrimit të pasurive, gëzonte një barazi të paimagjinueshme me burrin e saj në atë kohë: burri dhe gruaja quheshin “vëlla” dhe “motër”.

Veçanërisht domethënës është fakti se kur Egjipti u pushtua nga grekët dhe më vonë nga romakët, pushtuesit bënë ndryshime legjislative në tokat e tyre që favorizonin lirinë e femrës.

Në këtë pikë lindin spontanisht disa pyetje: kush e precipitoi befas rolin e gruas dhe maceve? Dhe sepse persekutimet prekën Kontinentin e Vjetër në një mënyrë të veçantë? Çfarë ndodhi për të transformuar imagjinatën njerëzore dhe për t’i bërë gratë dhe macet të bëhen simbole të së keqes ?

Megjithatë, kur macet u prezantuan në Evropë nga grekët, të cilët kishin vjedhur gjashtë prej tyre nga egjiptianët, ato u pritën mirë dhe shpejt u bënë të njohura në të gjitha sferat e jetës.

Përgjigja e këtyre pyetjeve lidhet me përhapjen e krishterimit, i cili gjeti shprehjen e tij maksimale në fuqinë e Kishës që pushtoi Evropën gjatë Mesjetës. Megjithatë, nuk përmendet askund në Bibël ku të citohet lidhja e maces me djallin, madje as në Ungjill nuk ka ndonjë pasazh që mund të çojë në lidhjen e gruas me një instrument demonik të humbjes.

Le të përpiqemi të kuptojmë se çfarë ndodhi.

Kisha tregoi zhgënjim të fortë për kthimin në adhurimin e një hyjnie skandinave, perëndeshës Freya.

Nuk është e vështirë të imagjinohet se cilat mund të jenë pasojat e një nderimi kaq të papritur të një hyjnie femërore në një kishë seksofobike dhe mizogjene, e cila kishte frikë të humbiste fuqinë e saj për të kontrolluar masat. Si të mos mjaftonte kjo, për ta bërë këtë institucion edhe më tërbues, macja ra në sy në ritet e adhurimit të perëndeshës së lartpërmendur.

Të gjithë kufijtë ishin kapërcyer!

Dhe kështu Kisha u ndje e autorizuar të ndërmerrte një persekutim veçanërisht të përgjakshëm kundër maces së vogël dhe grave që kujdeseshin për të. Dhe nuk u desh shumë për të tërhequr instinktet më të ulëta të njerëzve; macja, e lidhur me të gjitha aspektet djallëzore të feminitetit, e pakapshme dhe misterioze, një dashnore e shëtitjeve të natës dhe vargjet dashurore të së cilës kujtonin një seksualitet mjaft shtytës dhe të paturpshëm, nga hyjni u bë simboli i djallit. Dhe mund të ishte vetëm një shtrigë që mori këtë formë natën për të kryer hakmarrjen e saj.

Gratë e moshuara dhe të vetmuara, që ndjenin nevojën për të derdhur dashurinë e tyre mbi macet, shpesh kërcënonin ata që donin të dëmtonin miqtë e tyre të vegjël dhe mjaftonte që një nga ngacmuesit të sëmurej ose të binte në turp për t’u akuzuar për magji, rreptësisht e ndaluar nga Kisha. Gratë e kapura duke ushqyer apo rritur mace, gra me flokë të kuqe, por edhe gra që guxuan të shprehnin një mendim që mund të nënkuptonte sadopak një aftësi kritike të ndryshme nga diktatet e fesë, u arrestuan dhe u dogjën të gjalla. Shpesh së bashku me macet për të cilat kujdeseshin.

Persekutimet mizore të kryera nga Kisha gjetën mbështetjen e plotë të popullit dhe gjithashtu të klasës fisnike. Gjuetia e shtrigave është një nga simbolet më poshtër të mesjetës.

Në Anglinë e Mary Tudor- it, macja u dogj në dru, e konsideruar simbol i fesë protestante dhe nën sundimin e Elizabeth I, maceja e vogël ishte e destinuar për të njëjtin fat, sepse imitonte fenë katolike. Nuk është një detyrë e vështirë të manipulosh masat dhe të gjithë jemi të vetëdijshëm për këtë.

Një periudhë vërtet e errët në historinë njerëzore, apo ndoshta për një arsye apo një tjetër, a ka qenë gjithmonë ndonjë periudhë historike? Festat e San Giovanni-t më 24 qershor janë ende fatkeqësisht të famshme: sheshet ishin të mbushura me skara të nxehta dhe turma histerike.

Një skenar vërtet i tmerrshëm: macet e kapur u hodhën në këto skara mes klithmave delirante të njerëzve që mendonin se e kishin çliruar veten nga ajo kafshë e tmerrshme e parë si një nga emanacionet e shumta të djallit.

Macja rrezikoi zhdukjen dhe në vitin 1400 përhapja e minjve për shkak të asaj masakre të madhe dhe të trishtë shkaktoi vdekjen e 2/3 të popullsisë evropiane. Midis viteve 1500 dhe 1700 kishte rreth një milion gra të akuzuara për magji dhe të dënuara me vdekje pasi u detyruan, nën tortura, të rrëfenin se kishin kontakte trupore me një mace të madhe të zezë: mishërimi i Beelzebubit .

Po kaq mace ndoqën fatin e mjerueshëm të atyre grave të gjora.

Mizogjinia dhe bestytnitë e ndoqën atë rrugë të pafat për një kohë të gjatë dhe gjetën terren pjellor mes popullatës fanatike, të kërkuar jo vetëm nga njerëzit e Kishës, por edhe nga sundimtarët.

Megjithatë diçka filloi të ndryshojë.

Mbreti francez Louis XIV i ndaloi ato demonstrata mizore në rrugë, viktimë e të cilave ishte macja.

Me Iluminizmin dhe Revolucionin Francez, ato bestytni filluan të zbeheshin dhe roli i gruas filloi të merrte një rol tjetër, duke mos u zhvendosur më në një pozicion dytësor. Gjuetia e shtrigave më në fund kishte pushuar dhe gruaja nuk shihej më si një mjet i përdorur nga djalli për ta çuar njeriun në tundim.

Megjithëse kishte ende një rrugë të gjatë për të bërë për të zhdukur besimet e lashta, neveria ndaj maceve, përveç në raste të rralla, tani ishte e destinuar të zhdukej.

Disa bestytni ishin ende të vështira për t’u vdekur në shtresat më pak të kulturuara shoqërore dhe të pavetëdijshme për rezultatet e hulumtimit të kryer nga Louis Pasteur.

Falë studimeve të tij, shkencëtari arriti të rrisë më tej simpatinë e njerëzve ndaj maces; e lartësoi pastërtinë e saj dhe e promovoi si shembull higjiene. Me kalimin e kohës macja, e cila nuk shihej më vetëm si një kafshë e dobishme për të mbajtur minjtë larg, u vlerësua për bukurinë, hirin dhe dashurinë e pamasë që mund të japë.

Pas Pasteur, kërkimi i historisë natyrore u intensifikua dhe kontribuoi në rritjen e njohurive për macen e dashur.

Dhe gruaja? Ende engjëlli i shtëpisë apo shtrigë-prostitutë? Të jesh në gjendje të pohosh se disa etiketa tani janë zhdukur do të ishte të mohosh rrugën e mundimshme të ndjekur nga gratë për të arritur emancipimin e vërtetë.

Diçka më në fund po tronditte një shoqëri të dominuar nga meshkujt.

Tashmë gjatë epokës viktoriane u shfaqën “sufragetet” e famshme që pretendonin të drejtat dhe dinjitetin e grave.

Në të njëjtën periudhë macja u nderua më tej dhe marshimi i saj triumfal në shoqëri ishte tashmë i pandalshëm.

Nuk ka dyshim se edhe sot, në shoqëritë e pazhvilluara, gratë dhe macet përçmohen. Por duhet nënvizuar se rritja kulturore e gruas, me përjashtim të vendeve teokratike dhe fondamentaliste, tashmë varet vetëm prej saj.

Ka ende shumë për të thënë për kombinimin mace-grua dhe nëse kjo kafshë ende nuk pëlqehet shumë nga disa meshkuj, dikush mund të pyesë veten pse.

Shpirti i maces është thellësisht femëror. Ndoshta ata burra dhe gra që kanë një neveri patologjike ndaj kësaj kafshe të bukur duhet të hetojnë veten për të kuptuar arsyen e një përbuzjeje të tillë për atë kafshë të mrekullueshme dhe feminilitet joshëse të saj.