Krehri, si mori status liturgjik në mesjetë, ky mjet higjiene dhe estetike?!

Mesjeta si me shumë sfida u desh të ndeshej edhe me sfidën e higjienës, e cila për shumë arsye konsiderohej si një privilegj i elitës. Parazitët ishin një gjë aq normale dhe njëherësh aq problematike, sa shpesht në tekste trajtohet si tundim djalli që del nga koka e merr trajtë morrash. Nga literaturat e hulumtuara derimtash, të vetmet mjete të luftës ndaj parazitëve ishte krëhëri. Krëhëri kishte një rëndësi të tillë sa mori edhe status të veçantë. Dhe vijmë kështu te krehri liturgjik, i cili ishte një aksesor në ceremonitë religjioze.

Në foto: Krehri liturgjik, fildish, me skena nga foshnjëria dhe mundimet e Krishtit, anglisht, School of St Albans, ca. 1130.

Një krehër liturgjik është një krehër i dekoruar i përdorur në mënyrë ceremoniale si në krishterimin katolik ashtu edhe në atë ortodoks gjatë Mesjetës dhe në Ritin Bizantin deri më sot.

Përdorimi i saktë i krehrave liturgjike gjatë Mesjetës mbetet i paqartë. Ato mund të jenë përdorur në ceremoninë që shoqëron shugurimin e një peshkopi, ose përpara ose gjatë kremtimit të meshës. Krehërat liturgjikë dihet gjithashtu se janë nderuar si relike të shenjtorëve. Ndoshta ato janë përdorur edhe në një kontekst të përditshëm, laik.

Krehrat liturgjike dalloheshin nga krehrat laike nga dizajni dhe dekorimi i tyre. Kështu për shembull ishin krehrat liturgjikë të shekujve 9 dhe 10, të bëra nga një pjesë e vetme e materialit (shpesh fildishi) dhe kishin dhëmbë në të dy anët, ndërsa krehrat e zakonshëm, laikë zakonisht bëheshin në disa pjesë dhe kishin dhëmbë vetëm në njërën anë. Dekorimi ndryshonte gjithashtu në atë se krehrat laike të kësaj periudhe zakonisht kishin dekorim abstrakt, gjeometrik, ndërsa krehrat liturgjike ishin të zbukuruara me skena fetare.

***

Kompozimet e stërmbushura me figura, të parë para, pas dhe në anë, lidhen me Psalterin e Shën Albanit, ekzekutuar shek. 1120-30 në Shën Alban Abbey, tani në Dombibliothek në Hildesheim. Marrëdhënia stilistike dhe ikonografike e fildishëve dhe dorëshkrimeve ilustron mirë lidhjen e ngushtë midis veprave të prodhuara në zejtarit të ndryshme në një vend. Një krehër i dytë, në Musée de la Princerie në Verdun, ndoshta u ekzekutua në të njëjtën punëtori, por nga një dorë tjetër.

Theksimi i pazakontë i skenave të Masakrës së të Pafajshmëve, Adhurimit dhe ëndrrës së Magëve dhe Darkës së Fundit është befasuese dhe ndoshta ishte rezultat i një udhëzimi të mbrojtësit.

Krehërat liturgjikë përdoreshin nga priftërinjtë ose peshkopët për funksionet liturgjike. Përdorimi i tij simbolizon përqendrimin e mendimeve drejt liturgjisë.

***

Krehri është gdhendur në të dy anët dhe në skajet e ngushta me skena nga Foshnjëria dhe Mundimet e Krishtit, pa ndjekur një sekuencë logjike narrative. Katër qoshet e njërës anë të krehrit përshkruajnë: Lindjen e Krishtit, Fluturimin në Egjipt, Kryqëzimin dhe Varrosjen, ndërsa hapësira qendrore – në një shkallë më të madhe – tregon Larja e këmbëve të Dishepujve, Darka e Fundit (vetëm me tetë apostuj) dhe Tradhtia.

Ana tjetër tregon Masakrën e të Pafajshmëve, Adhurimin e Magëve, Ëndrrën e Magëve dhe Lajmërimin e Barinjve. Fundi i krehrit tregon një vazhdimësi të Lajmërimit për Barinjtë dhe Ushtarët në roje te Varri.

Një numër i dhëmbëve më të vegjël, siç vërehet janë thyer. Prodhoni shumë sebum, dhe flokët tuaj bëhen një rrëmujë me yndyrë, kruarje dhe fillojnë të kenë erë mjaft të pakëndshme.

Një gjë që mund të bënit për ta luftuar këtë ishte të hidhni një krehër nëpër flokët tuaj për të ndihmuar në shpërndarjen e vajrave natyralë përgjatë gjatësisë së tij duke parandaluar çdo akumulim.

Larja e flokëve ishte gjithashtu e rëndësishme pasi flokët e gjatë u favorizuan tek gratë. Vajzat do t’i kishin mbajtur flokët e tyre të lëshuara para martesës. Pasi të martoheshin, flokët do të ishin gërshetuar dhe mbuluar me stile të ndryshme të mbulesës së kokës.

https://medievalhistoria.com/middle-ages/

Përgatiti: Albert Vataj