Studimet shkencore: Nga se shkaktohet mërzia, efektet dhe si shmanget ajo!

Njerëzit shpesh janë të pakënaqur me veten, prandaj disa preferojnë të shkojnë deri në përvoja të dhimbshme, në  bazë të të studimeve më të fundit.  Autori i këtij studimi thotë se ka takuar shumë njerëz me një talent të lindur, por Sandi Mann është një nga të paktët që e ka studiuar atë. Mann dëshironte për të kuptuar efektin e thellë që mërzia mund të shkaktojë në jetën tonë. Deri tani, ajo është një nga ato të pakta psikologe, që kanë depërtuar në territore të mendjes së njeriut. – “Është Hirushja e psikologjisë,” thotë ajo. Para të gjithave, duhet pranuar se të studiosh mërzitjen mund të tingëllojë pak, mirë, dhe disi e mërzitshme – edhe spe kjo është larg nga e vërteta. Mërzitja, thotë ajo, rezulton të jetë një gjendje e rrezikshme shpërtërore dhe përçarëse e mendjes, që dëmton shëndetin e njeriut.  Dhe madje, edhe shkurtimet e  jetëgjatësisë  së njeriut.  Nëse kjo tingëllon negative, Mann-it do të sugjerohej, që pa mërzitje njerëzit nuk mund të arrijnë në bëmat e tyre krijuese.

Mërzitja, deri në vdekje

Mërzia është e tillë, saqë zë një pjesë të madhe të  ditës- dhe kjo fjalë hyri edhe në gjuhën e zymtë të Charles Dickens në ‘1852. Dickens shkroi mbi vuajtjet e një gruaje që  ishte e “mërzitur për vdekje” nga martesa e saj. Por, ndoshta për shkak të mbizotërimit të mërzisë në jetën tonë, shkencëtarët kanë qenë të ngadalshëm për të eksploruar ndjesitë. “Kur ju jeni duke lundruar në diçka, ndoshta nuk mendoni për ato gjëra që janë më të rëndësishme," thotë John Eastwood, i  “New York University”, në Kanada, i cili është një nga dijetarët e parë për t’i kushtuar interes. Një nga keqkuptimet më të zakonshme është se “vetëm njerëzit e mërzitshëm mërzitem". Megjithatë  Eastwood, kur vendosi për të eksploruar arsyet e mërzitjet, ai gjeti se ka dy lloje të dallueshme të personalitetit  tentojnë të çojnë në mërzi.  Mërzitja shpesh shkon me një mendim natyrisht impulsiv në mesin e njerëzve, të cilët janë vazhdimisht në kërkim të përvojave të reja. Për këta njerëz, rruga e qëndrueshme e jetës nuk është e mjaftueshme, që të tërhihet  vëmendja e tyre. – “Bota është kronike dhe jo stimuluese”, thotë Eastwood. Lloji i dytë i njerëzve të mërzitur kanë pothuajse saktësisht problemin e kundërt;  Bota është një vend i frikshëm, dhe kështu ata rrinë mbyllur dhe nuk përpiqen për t’u hapur jashtë zonës së tyre të rehatit. “Nga ndjeshmëria e tyre e lartë në dhimbje, ata tërhiqen.” Ndërsa kjo tërheqje mund të ofrojë si ngushëllim, atë që ata nuk janë gjithmonë të kënaqur me sigurinë që ju ofrohet – dhe rezultatet shpjegojnë mërzinë kronike.

Mërzia, në vetë-shkatërrim

Pothuajse që në fillim, u bë e qartë se secila nga këto gjendje shpërtërore do të mund të shtyjë njerëzit që të dëmtojnë veten e tyre;  mërzia ishte i lidhur me një tendencë për të pirë duhan,  sa më shumë, si dhe për të marrë drogë. Në të vërtetë, në një fazë mërzitje, studimet tregojnë përdorimin e madh të alkoolit, cigareve dhe përdorimit të kanabisit në mesin e një grupi të të rinjve të Afrikës së Jugut. Studimket nuk kanë si qèllim, për të përmendur sjelljet e kësaj bote, por për shpjeguar  jetën nëpërmjet mërzisë. – “Mërzitja në punë është treguar deri në industrinë e ëmbëlsirave”, thotë Mann, i cili është i bazuar në Universitetin e Lancashire, Britani të Madhe. Efekti i përgjithshëm i mërzisë në jetëgjatësinë e jetës së njeriut mund të jetë tepër drastik. Kur kërkuesit në studimin e famshëm “WHITEHALL” ndoqën jetën e të mesme të moshës së nëpunësve civilë në Britani të Madhe, ata gjetën se njerëzit që kanë më shumë gjasa të mërziten, kishin 30% më shumë të ngjarë të vdesin gjatë tre viteve të ardhshme. Kjo është ende një mister për psikologët evolucionarë. Emocionet duhet të evoluojnë për të mirën tonë – jo për të na shtyjë në vetë-shkatërrim. “Vetë fakti se mërzia është një përvojë e përditshme, sugjeron se ajo duhet të bëjë diçka të dobishme”, thotë Heather Lench, në “Texas A & M University”. Ndjenjat si frika na ndihmojë të shmangim rrezikun, pasi të gjithë, e shohim trishtimin se mund të ndihmojë në parandalimin e gabimeve në të ardhmen. Pra, në qoftë se kjo është e vërtetë, çfarë do të arrijmë me mërzinë? Pa mërzitje, njerëzit nuk do të kenë shije për aventura dhe eksplorime, që i  bëjnë ata unikë (Thinkstock).  Lench dyshon se pas mërzisë qëndron një nga tiparet tona më të rëndësishme – kurioziteti. Mërzitja, thotë ajo, na shtyn që të përpiqemi për qëllime të reja, apo për të eksploruar territore ose ide të reja. Dëshira për arratisje mundet ndonjëherë të na shtyjë për të marrë rreziqe, që përfundimisht na lëndojnë. Arratisja shpjegon se pse njerëzit e mërzitur kthehen në sjellje të sëmura – por është e mundur po ashtu se ajo gjithashtu rrit risitë. Ajo dyshon se mërzia inkurajoi mendjet e tyre të enden,deri nw mënyra krijuese të të menduarit. – “Nëse ne nuk gjejmë stimulim nga jashtë, ne e shikojmë atë nga brenda – duke shkuar në vende të ndryshme me mendjet tona,” thotë ajo. "Kjo na lejon për të bërë hapa para të imagjinatës.  Pa mërzitje, ne njerëzit kurrë nuk mund të kishim arritur lartësitë tona artistike dhe teknologjike.

Përqafimi me mërzisë

Duke pasur parasysh këtë përfitim, Mann mendon se ne duhet të përpiqemi që të mos frikësohemi nga mërzia, kur ajo na godet. – “Ne duhet ta përqafojmë atë,” thotë ajo – një filozofi që e ka përfshirë atë në jetën e saj. “Në vend të asaj,  se unë jam e mërzitur kur ndodhem në trafik, do të vendosja muzikë dhe do ta lejoja mendjen time të endet – duke e ditur se kjo është më e mirë për mua. Dhe unë i lë fëmijët e mi të jenë të mërzitur shumë – sepse kjo është e mirë për krijimtarinë e tyre. Eastwood është më pak entuziast rreth përfitimeve mbi mërzinë, por pranon se duhet të jemi të kujdesshëm për të kërkuar  një arratisje të menjëhershme. – “Ndjenja është aq agresive, saqë njerëzit nxitojnë për ta eliminuar atë," thotë ai. – “Unë nuk bashkohem me atë, të luftës së mërzitjes dhe të dal me një kurë, sepse ne kemi nevojë për të dëgjuar emocionet dhe i kërkojmë ato.”  Smartphone tuaj mund të lehtësojnë mërzinë e menjëhershme, por nuk mund të zgjidhin problemin e mërzisë më afatgjatë. Për shembull, thjesht duke kërkuar për kënaqësi të çastit në një smartphone ose tabletë, kjo mund të jetë kundër-produktive, mendon ai. –  “Ne jetojmë në një shoqëri të teknologjisë së avancuar,  nga ku jemi tepër të stimuluar  – “ thotë Eastwood. – “Kjo na vë në një lloj rutine, thotë ai – ne vazhdojmë të presim mënyrat më të shpejta dhe më të lehta për të ringjallur kuriozitetin tonë. – “Ky fakt i bën njerëzit më të mërzitur.”  Ai sugjeron se do të ishte gjë e mençur për të vënë në pikëpyetje nëse ka, çështje më serioze dhe afatgjata që na bën të ndjehemi të paangazhuar. Edhe pse ndjenjat tona shprehin mërzi gjatë një takimi pune ose kur jemi pranë familjes edhe kur mund të duken sipërfaqësore, ata do të mund pra, të shihen si një simptomë e një krize më të thellë ekzistenciale dhe nevojës për përmbushje, që shtrihet larg, përtej rrethanave të çastit. – "Mendimi se gjërat në jetë të kenë kuptim, janë në thelb  gjëra të rëndësishme për qeniet njerëzore – ashtu si rrezet e diellit, ajri i pastër dhe ushqimi” – thotë Eastwood. Siç edhe jemi duke hyrë në Vitin e Ri, kjo mund të jetë një arsye e mirë sa çdokush mund të ri-vlerësojë jetën e tij, se çfarë po bën për të arritur me tej, dhe të mendoni në të vërtetë se çdo të thotë kur ju thonë se jeni i mërzitur.

Koha Jonë