Borxhi dhe investimet publike‏

 

Nga Eduard Zaloshnja

Në 15 vjetët e fundit, investimet publike në Shqipëri kanë kapur shifrën mesatare 54 miliardë lekë në vit (rreth 383 milion euro në vit, me kursin e sotëm të këmbimit). Viti me shifrën më të lartë të investimeve publike ishte 2009-ta, kur investimet publike arritën në 97 miliardë lekë.

Nga ana tjetër, stoku i borxhit publik u rrit nga 320 miliard lekë në fillim të vitit 2001, në 977 miliardë lekë në fund të vitit 2014. Pra, mesatarisht në vit, është shtuar 47 miliard lekë borxh i ri (rreth 335 milion euro në vit, me kursin e sotëm të këmbimit).

Duke krahasuar shifrat e mësipërme, konstatohet se rreth 87% e investimeve publike në 15 vjetët e fundit janë financuar me borxh, dhe vetëm 13% me të ardhurat e buxhetit.

Ky raport i financimit të investimeve publike, sipas programit buxhetor afatmesëm 2015 – 2017 (negociuar me FMN-në), është parashikuar të ndryshojë. Kështu, investimet publike do të kapin shifrën mesatare 82 miliardë lekë në vit, ndërsa borxhi i ri që do të shtohet kap shifrën mesatare 50 miliardë lekë në vit (rreth 357 milionë euro borxh i ri në vit, me kursin aktual të këmbimit).

Pra, ndryshe nga 15 vitet e shkuara, vetëm 60% e investimeve do të mbulohen me borxh të ri, ndërsa 40% do të financohen nga të ardhurat e buxhetit.

Se sa efektive dhe të miradministruara kanë qenë e do të jenë investimet publike në Shqipëri, kjo është një histori më vete, e cila do shumë faqe e shumë të dhëna për t’u analizuar. Sidoqoftë, çdo ekonomist e kupton se ato kanë qenë dhe do të jenë një stimul i fortë ekonomik, sidomos pas rënies së investimeve private në sektorin e ndërtimit (sipas Censusit, rreth 1/3 e banesave private në Shqipëri janë të pabanuara, veçanërisht në zonat rurale).

E ndodhur mes nevojës për t’i vazhduar investimet publike, nga njëra anë, dhe kërkesës së FMN-së që ato të financohen me sa më pak borxh të ri, nga ana tjetër, qeverisë aktuale i ka rënë barra që të shtojë të ardhurat e buxhetit, si dhe të tregohet e shtrënguar me shpenzimet korrente. Pikërisht mbajtja e një ekulibri mes këtyre objektivave kontradiktore është sfida më e madhe makroekonomike e qeverisë.

Sepse investimet publike vërtet e stimulojnë biznesin, por rritja e të ardhurave buxhetore nëpërmjet rritjes së taksave e dëmton atë. Nga ana tjetër, shtrëngimi i rripit për shpenzimet korrente buxhetore ndikon në uljen e kërkesës konsumatore, gjë që ndikon negativisht tek të gjitha bizneset, si të vogla edhe të mëdha…

Shënim: Kërkesa e FMN-së ndaj qeverisë shqiptare për të shtuar sa më pak borxh të ri në vitet në vazhdim lidhet me faktin se shpenzimet për intresat e borxhit të vjetër po bëheshin të papërballueshme për buxhetin. Deri në 2010-ën, Shqipëria kishte një sufiçit primar buxhetor (të ardhurat mbulonin shpenzimet operative vjetore dhe mbetej diçka për të paguar interesat e borxhit të akumuluar ndër vite). Ndërsa duke filluar nga 2011-ta, filloi të regjistrohet deficit primar në Shqipëri. Për krahasim, Greqia vetëm para disa muajsh shënoi për herë të parë një deficit primar buxhetor.respublica.al

 

SHKARKO APP